Bilboko gauetan

Bittor Uraga

Bilboko gauetan

euria izaten da

maiz

eta euri tantek

—tirikitauki, tirikitauki—

leihoetako kristal karratuak,

teilatuetako uralita arrunta

eta putzuetako ur azal zikin uhintsua

kolpatzen, mailukatzen dituzte

—poesia ere mailua omen zen—.

Bidaztiari, orduan,

oroitzapenak ilaran inguratzen zaizkio:

bidean sortu eta hil grina malenkoniak,

gehienetan;

burruka gorrietako herra gorrotoak,

sarri;

zorionezko argi izpi iraungiak,

noiz behinka;

bide eta argi

nahi isila ere bai.

Badaki bidaztiak,

Bilboko gauetan,

urratsak oihartzunen itzala besterik ez direla,

berez

—«caminante, no hay camino,

sino estelas en la mar»—

eta kontuz ditu

biltzen,

marrazten,

ordenatzen,

harri bitxiak bailiran,

zeruko izarren antzera

bide izan daitezen,

edo mapa, gutxienez.

Badu bidaztiak,

Bilboko gauetan,

beste bidaztiren marrazkinik

(ezkonberriarena,

Aingeru izugarriaren lagunarena,

lau haizeetakoa,

oihan artekoa,

lur eremukoa,

eta beste hainbat)

eta bertan edireiten du urratsok

nola bildu,

nola marraztu,

nola ordenatu,

zirkulutan galdu gabe

bide izan daitezen.

Horra bidaztia,

Bilboko gauetan,

urratsez urrats urratsen duen bidean

egia bilatzen duela,

bizitzeko.

Grina Malenkoiak

Orendain

Dudak dardarkaturik

luzatu hizkidan

—izar keinu hauskor gisa—

beso bero usainok.

—espantuz

begiratzen zigutenan

gau hilkorreko ihintzak,

egunsenti hurbileko lainoek—.

Zeinen betegarria

ene bihotzeango hustutze hura!

Dena izan zunan, orduan,

hire ezer eza!

Lur osoa hintzen,

zerua ene bahintzelarik!

Hastapeneko koplak

Bizkai azpiko burdina

altzairuaren berdina;

are latzagoa dugu

maite ezinaren grina.

Bihotz barruan algara,

begitartean islada;

zure begi nabarretan

hegaka dabil enara.

Bidaian ez nuke gura

damuaren arrenkura;

maitasuna gora behera

zalantza gorrizko duda.

Ezin omen dugu etsi

nahiz infernuraino jetsi;

baina orain, oinazetan,

ezin deus ere irentsi.

Bilbo altzairuzkoa

Martxoko haizeak dena darama:

oinazea, berbak,

zalantzarik eza, batez ere.

Kimatzen da barnean zerbait

—udaberria zen eta hostoak,

hala ere, nabar!—

baina haizeak,

kale hotzetako haize grisak,

ez du ezer ere

(ezer ere ez?)

bizirik uzten.

Izangokoa izankizun amets huts

ote?

Haizean doaz ametsak —zementua

eta altzairua, besterik ez inguruan­

ihauteri zoro

eta garai guztiez kanpoko.

Ahaztea

Gauak bereganatu dizkin

arrastiri haren gomuta

eta hire begi nabarrak.

Bion itsu nahia geratu dun,

soilik,

oroitzapenean

—eta bihotza, zahartuxeago

bat batean—.

Ez.

Ez haut maite jadanik,

labanean joan haiz,

pinuak gorritzen zituen eguzkiaren antzera.

Baina uztaileko arrastiri hark

ezpainak kiskaltzen zizkidan oraindik,

noizean behin.

Zeinen llabur den maitatzea

eta luze ahaztea!

Esperantzazko koplak

                                Y allá ahajo el tiempo sigue siendo,

                                esperando, lloviendo sobre el polvo,

                                ávido de borrar hasta la ausencia.

                                                                      P. Neruda

Oroitzen haiza? Haizean

kulunkan eta oinazean

ito gura izan ninan

hire begien hezean.

Oroitzen duna hibaiak

jotako soinu alaiak

kulunkatzen zituela

hire berba eta nahiak?

Baina gaua hilez doa

—uhuluka haize auspoa—;

harekin hil zitzaigunan

azken izar urrezkoa.

Ez bainaiz udaberria

eta hi gerezi gorria,

ezin lora eraztea

dinat nik negargarria.

Han, hausnartzen genuela

etsipenaren ustela,

bagenekinan behin oro

esperantza izan zela.

Zuretzat

Zuretzat, soilik zuretzat

idazten ditut hitzok

—haize samur ametsok—

entzun ditzazun, nazazun,

entzun

(bizileku zuten lehen

orain zuk betetzen duzun bakardadea,

beste nork eraman lezake,

uso mezulari, hango argiaren goibela?).

Baina ezpainetatik ahotsera gabe, zerbait da hiltzen

—larrialdi beltzean ito hegalen dardara—

eta pinu hostoen burni harizko intziria dakar oihartzunak haizean,

aiaria baino ez.

Hurbil nahi zaitut orduan, eta oroitzen:

zure ezpainak eneak hesten,

egunsentiko sua soan,

preso biok, besoen kartzelan.

Eta zurekin urratu nahi dut bide zaharra

(han ez baita larririk, heriotzarik, negurik zelatan),

eta ahotsez, oihartzunez, lehen minez,

berriz bidea bete.

Maita nazazu, laztana, ene ondo-ondoan iraun.

Ondo-ondoan. Ez nazazu utzi estualdi oldartsuan.

Zorion izpi iraungiak

Lagun ez

Lagun ez,

maitale;

uhinek ere aparra baitute lagun,

eta zoriona gizonak.

Adiskide ere ez,

maite;

adiskide baitu biziak heriotza

eta piztia gizonak.

Ezta bidaide ere:

rnaitale, maite.

bidaide baititu bidaztiak izarrak

eta gizonak utopia.

Maitale,

maitale nahi haut

eta maitea, maite:

hala nola itsasoak kresala

edo poetak oinazea,

bat,

beti.

Bidaide

Halaxe zirudien

—irakin edo amata—

zenen sua eta ura

ezin nahas ei daitezkeen;

mendabal bortitzak

dorre sendoa

lurreratu nahi arren,

ez du itsasoak hausten

—errez—

harkaitz sendoa;

ez omen da etxerik

areatan eraikitzen ahal

eta martxoko hormak

erraz, errua eta arnas

ei ditu eihartzen

lore polit goiztiarrak.

Baina hor dirauzu,

urratsez urrats urratzen dugun

eguneroko bide berrian,

oroitzapenen hots oihartzunak

bezain ezti...

bidaide.

Egia bizitzeko

Maiatzak 13 zituen

(Iñaki Guinea gogoan)

                                ¡Dios mío!

                                Sólo el olor de unas flores.

                                                  J. R. Jimenez

Maiatzean

bihotzean

nik ere badut mina;

enarak jin

eta horrekin

Iñakik alde egina.

Ez al dira

hilobira

hainbat hamasei urtez?

Ez al dut nik

gaur, jadanik,

so egin behar aurrez?

Ez al dute

hamar urte

Araiako txoriek

eman izan

lehengo gisan

kantatuz kantu horiek?

Ipar izar

zerutiar

hura higitu al da?

Bigundu da

behin, ardura,

Araia hartako malda?

Primadera

da berbera

soilik, eta ereinotzak.

Biziaren

usaiaren

bortitza heriotzak!

Aberriaren sonetoa

Bizi behar badut, izan dadila,

askatasunari dena emanik,

beti ere ontziaren lema nik

daramadala, ez zaitezen hila.

Ez dut onartu nahi jende umila

bazterrera uzten duen esanik,

ezta ere, neure anaienganik,

kontra dugun etsaiaren fusila.

Madarikatzen dut gure lepoan

eraman behar dugun uztarria

(lehen legez, berdin egunekoan).

Hala zaitut maite, Euskal Herria:

inork agintzen ez didanekoan

maite dut, maite, bai, aberria.

Egun argia

Gauaren beldurra ikasi genuen,

iluna non nahi genuen genuelarik

begirik gauak edu genedukanean

eduki beharra

—erraza zen, orduan,

burruka,

katea astintzen zutenentzat—

eta ilun izuak zigun zorrozten soa,

ihesean zein erasoan,

sugeak irudi.

Gaur

argiz jantzi da goibela;

hogeitamar txanponen dizdiraz,

etsaien arma berberen suaz,

uretako irudien isladaz

mamituriko neon argiek

maskaratzen dute iluna

—Gerra ala dantza?

Dantza ala gerra?— ;

eta guk,

ihauteri jai honetan

ezin lagunik ezaguturik,

ez dakigu nora garamatzan

nondik datorren ea dakigun haizeak,

dugun lemazain bakarrak.

Hautsi da anphora?

Ez

Oraindik ez

Jainkoari eskerrak

iritsiko da itsurik

sinetsi dugun

egun argia.

Datorrena

Badakit

ibilian soilik garela ibiltari

—gariak hilez du uzta,

ez bestela—

eta agortuak bakarrik asetzen duela.

Baina berandu ez ote den susmoak

inguratzen nau,

zelatan igurikatzen,

noizean behin;

eta oroitzapenak ez dira

oihartzunen itzal hutsa baizik

izaten, orduan.

Ez,

ez da ilearen urdindura

—ene laugarren hamarkadaren iragarle

dagoeneko nabarmen samarra—,

ezta denboraren urrats geldi ezinaren

muga ezezaguna ere.

Datorrenaren arruntak

larritzen nau ni!

Berridatz nitzakeenak

Anitz, anitz bitxi berridatz

nitzake gaur gauez:

"Dudak dardarkatunik

luzatu hizkidan

—izar-keinu hauskor gisa—

beso bero-usainok",

"Maitale nahi haut, eta maite;

hala nola itsasoak kresala eta poetak..."

edota "urratsez urrats urratzen dugun

eguneroko bide berrian,

oroitzapenen hots-oihartzunak

bezain ezti, bidaide".

Baina alferrik.

Gau hilkorreko ihintzak,

egunsenti hurbileko lainoak,

espantuz begiratzen digute,

berriz ere;

baina egun berriak ez dakar

etorkizuna gurea den duda baino.

Gatza geza denean,

zer geratzen da?

Eta "oroitzapenak ez dira,

jadanik,

oihartzunen itzal hutsa baizik".

Berbera da ihintza,

berbera lanbroa,

berbera gaua, baina gu?

Gaurko gau hau bezalako

beste gau batzuetan

berbak labanka,

ezari-ezarian sortzen ziren

arimatik.

Gaur berriz, ihintzak eta lanbroak

negar isila baino ez dakarte,

izango baita, izan, beste ihintzarik,

beste lanbrorik egunsentian

—enarak ere urtero ei dira etortzen—;

ibiltari, alabaina, ibilian gara bakarrik;

eta egindako bidea

—eta egin bakoa—

itsas bits huts bihurtzen dira.

Ez dakit hauek diren

idazten dizkizudan azken hitzak

eta hartzen dizudan azken oinazea;

lur osoa zinen

zerua ere bazirelarik

—halaxe esan nizun—.

Zein llabur den, ordea maitatzea

—hamaika urte—

eta luze, eta mikatz, eta gordin...

ahaztea!