—Euskera—

Euskal-izkera

Grezitarren itz-etorria

O ta O'k

        83. Anti-: -orde, opo-, -begi, izter-, gezur-.

Antaios: opoko, buruz (antagOnistEs bezala).

antichtOn: opo-lurreko, oinpez-oinpeko: antipoda.

anthElios: eguzki-begi.

antikleis: gezurgiltz.

antipathEs: izterbegi;

antophthalmos: euskeraz bezalaxe izterbegi

antipatheia: bekaitz: begi-gaitz, bekaizgo.

Oarkizun. Izter ortatik ez ote ditezke atera izter-andere: concubina; izter-ezkontza: concubinato ta olako itzak?

Anti-: erazi;

antiphoneO: erantzun, entzuerazi.

antanapauO: geldierazi.

        84. Aei-: beti-.

aeilogos: berripurdi, beti-berri.

aeilogia: betisolas.

        Beti-iai, beti-berandu, betiraunde, ta olako itz gutxi ditu euskerak beti'rekin: bai grekoak ere aei'rekin.

        85. Arti-: -berri.

artigamos: ezkonberri.

artigenEs: iaioberri.

artítokos: iaioberri; artitókos: erdiberri.

        86. Apo-: -dik, -tik; 2) gabe; 3) -gana. Bitxi da, -gandik eta -gana opoz opo baitaude.

apalgeO: minsortu, biozgabetu; 2) biozberritu, birbiztu,

apallotrióO: besteganatu, besterendu.

apodiplóO: bikatu.

apokairíos: ezorduko.

Apo-: -erazi.

ap-agla- itzO; ap-a-timao: lotsarazi.

apokatharitzO: garbierazi

apagO: erakarri, ekarrerazi

apostrephO: itzularazi

ap-eika-tzO, ek-morphóO, en-eikon-itzO, ex-eika-tzO: iduritarazi (laurak adiera bera)

Oarkizun. Ikus dezagun orain, -erazi esan naiak zenbat aditzaurreko edo preverbo eragin zizkien, eta aietaz gaiñera gibel-aldaskak:

neoteritzO; ekneoterAzo, neoteropoieO

kainitzO, enkainitzO, kainopoieO... berrierazi diote seirak

choréO, anachoréO, ...aldegin (irurak).

        87. Di-: -biko, bir-.

DigameO: birrezkondu

dichotoméO: erdibitu

dietÉs: urtebiko

diképhalos: burubiko

díbolos: bi-ortzeko, ozpiko

        88. Dia-: -ka, -zta, -tan, -tara, -aldi, -arte.

dianthitzO: loreztatu

diatricha: irutara

diaireO: bitandu

diátzesis: bizialdi

dithálassos: itsasarteko; obeki esan, amphíalos, amphithálassos: «bi itsasoren tartean dagona»

        ta ez «bi itsaso dituna».

Dia-: -erazi.

diabibatzo: igaroazi

diakathairOs: garbierazi; diakatharitzO: id.

diakathitzO: eseriazi.

        89. Dys-: -gaitz, -ez: (Ikus a- ukatzekoa).

dysálthEtos: sendagaitz

dysánektos: iasangaitz

dyskolos: eskurakaitz, egosgogor, gorbizi

dysagogos: zentzagaitz

dysOros: ezorduko

dysaisthetos: soraio, minberakaitz

dysponoia: as-neke, arnas-estu.

        90. Eis-: -ara, -gana.

EiskaleO: bereratu, bereganatu

eisoikeO: etxeratu. Eredu au da ugariena euskeraz; baiña beste aldaskekin ere saia gaitezke.

Eis-: -erazi.

eisEgéomai: sarrerazi

ep-eis-pherO: sarrerazi.

        EispherO, apophainO, emphainO, kataphainO, guziok «agerrarazi» diote, hacer la presentacion. Greko'tik euskerara biurtzea errezten da, mugi-aditzak alde batera utzirik, tokia dioten eleburu edo terminazioetaz baliatuki. Ekarzu gogora -ko artaz esana. Bai latitarrek, bai grezitarrek, toki dioten eleburuak galdu zituten izen-ioku edo deklinazioan; guk, berriz, oso osorik iduki ditugu. Beraz, euskal-esaera ariñagotzen da eleburu oiekin. Onela «ex Italia in Africam traducere» ordez, euskal-erara «ex Italia inafricare» esan genezake, t.a.

        91. Ek-, ex-: -dik, -gandik. Maiz aski ez du idukitzen bere adiera, dakuskezunez.

ektheiatzO: Iainkoarentzatu

ekkakéO: biozgabetu

ekkleiO: lekutu, alderagin... ... ... ...

ekptyO: tuztatu, tuz bete: 2) iguin, nardatu

ektopitzO: tokialdatu. Itzez itz tokitikatu

ekphantatzoma: iduritaratu, idurikatu (B. N.)

ekritzO: errotikatu.

Oarkizun. Schuchardt zanaz oroiturik eman ditut bi -tikatu oriek; berez bata bezain euskera da bestea, gure izkuntza landurik ba'lego.

Ek-, ex-: -erazi.

ekbibatzO: irtenerazi

ekballO: alderagin

ekdídOmi: emanerazi, eskuetara eman, entregar

ektheóO: Iainkotuazi

exargyróO: zilartu, zilar biurtu

exagO: irtenerazi

exégeirO: iratzarri

exekklesiatzO: batzarrerarazi. Berez -tik. Ikus bitxikeri au.

        92. En-: -n, -gan, -ko.

enkoilíos: sabeleko

enkryphías: supeko

endéxios: eskuiñeko

encheiridion: eskurako, eskuliburu.

En-: -ka, -zta, -ra.

enkalítzomai: besarkatu

enthymiaO: usaiztatu, urriñeztatu

enkolpitzO: kolkoratu. Obeki euskerarentzat proskolpitzO.

En-: ira-, -erazi.

empyróO: irazeki,

emphyO: sortarazi.

Oarkizun. En edo in ontan iru gertari bereizi detzakegu: 1) izan aditzarena naiz ekidin'ena, elkarrekiko iokabideari dagokionez; 2) izan'ekin iokatzen diranena, ots, gure baitako diranena; 3) ukan'ekin iokatzen diranena, ots, gutaz landakoena. Eman dezagun adibidez.

        «Laetitia conviviis inest».

        Ez da berdin «in conviviis laetitia sit» esatea; est'i elkartzen zaion in ori barnagoko gauza da or. Aintzin-ezarki ori bere aditzetik bakandu ezkero, «otorduetan ba-da poza» diago, poz ori nondik datorren esan gabe; edo geienik «otorduak poza berekin dakar»; baiñan inest orrek geiago esan nai du, ots, otorduaki poza berez zaiola.

En-eimi'tik «ta énonta» ditugunak ez-baiña «zaizkigunak» eman bear dugu. Orobat «ratio nobis insita est»: ezaguera sortzezkoa dugu ordez, ezaguera sortzezkoa zaigu.

        93. Epi-: -n -gan. Ez du alde aundirik aurreko orrengandik. Grekoen «epigraphes» latitarrek «inscriptio» eman zuten eta «superscriptio» ere bai. Espaiñiarrek «una verruga en la nariz» diote; prantsesek, aldiz «sur le nez'.

epanthitzO: loreztatu

epeimis: egoki, (dagokit)

eperchomai: etorri, (datorkit)

epigignomais engígnomai ta epeimi bezala

epepsO: birregosi

epíglykos: goxoantza, goxoxko

epidéxios, endexios bezala: eskuiñeko

ephÉmeros: eguneko, egun-bakarreko

epíploa (ta): ontzirakoak.    Euskeraz eis-epiploa

eponomásia: gaitzizen, ezizen, izengoiti.

Epi-: -razi.

epignoritzO: ezaguarazi

epikallopitzO: ederrerazi.

        94. Kata-: -pe, -z.

kataponéO: lanpetu

katapontitzO: itsasperatu; eis-kata-pontitzO euskeraz

Kata-: -erazi

kathairéO: galduazi

kathépsO: egosarazi

kathitzO: eseriazi

katabibatzO: eratxi, ietxierazi

kataboskO: ianarazi

        95. Meta-: -alda, -bir.

metachoréO: tokialdatu

metabouléuomai: asmoaldatu

metadoxatzO: ustealdatu

metaskeuatzO: etxealdatu

metamorphóO: eraldatu

metendyO: aldatu, iantzialdatu

metaplassO: eraberritu

metaktitzO: birregin

meteimí: egoki; metestí: dagokio. Cfr. en-eimí, ep-eimí.

metagrapheus: birridazle, copista

Meta-: -erazi.

metakaléO: deituazi.

        96. Para-: -albo, -ondo.

parablepO: zearbegiratu

parathalassios: itsas-alboko, -hegiko

parathyros: ateondoko

parakairios: ezorduko, orduz-besteko

parallelos: elkarrekiko

parakouO: ez-entzun egin

Para-: -erazi.

parakathitzO, paritzO, itzO: eseriazi (irurak)

parakrouO: eroriazi.

        97. Pari-: -alde, -ondo, inguru, -era, -tsu. Egiazko itzulpena ez da erreza aditz iokatuan, itz bakarrez, beintzat; bai aditz-izenetan. Aditz-aurreko onekin erazi'zko itz aunitz atera zuten.

perikardios: biotzondo, biotz-inguru

perikephalaios: buru-inguruko

peritomÉ: itzulinguru

periopÉs: begierako, begientzat erara dagona

perioraO: inguruan begira. Duhalde'k ingurubegira.

Peri-: -erazi.

periagO, peridineO, perielaunO: itzularazi (irurak).