|
—Itz Lauz—
Euskal Herriko arbola
Etienne Salaberry
Ez zazula uste ukhan, Eskualdun jendea,
Ez zazula uste ukhan, Eskual-Herriko ene jendea,
Jende garbi eta sanhoa...
Ez zazula uste ukhan, guti zirelakotz, mundu huntako chapel zabal batzuen aitzinean,
(Bainan nun noiz chapelak egin du burua; nun noiz chapelak bere heineraino hampatu buru hersia?)
Ez zazula uste ukhan Eskualdun haurra, guti zirela ene begietan,
Guti eta ñarro ene betespal pean!...
Zion, zeru gainetik, Jaungoiko, iguzki eta izarren ereileak. Hola mintzo zen, zeru kaskotik, Jaungoikoa,
Hola mintzo Nagusia.
Ez zazula uste ukhan, berzen buztin gacho ederretik ez zaituela orhatu ene eskuak.
Emeki, eztiki ene erhiek ez dutela behar zen zintzur chokhoan kokatu zure mihia,
Abiarazi, kili-kili,
Eman zadin erasian, eta ar, berzeak bezain zalhu, berzeak bezain ozen, menderen mendetan.
Ez zazula uste ukhan, diren bezelako fartzuntzien gogoetak; demendranik direla ene gogoetak.
Ez zazula uste ukhan, guti zirelakotz heien aiphamenean, guti zirela ene arranguran
Ez zitela lotsa, Eskualdun jendea eremuz chume bazira, izigarriko herri alde batzuen parrean.
Ez zitela beldurti eta herabe bilhaka, uste badute, zu bezelako ehun eta berrehun direla:
Usteria, leloen erhoeria!
Ez dautzuzta frogak eman ausarki, ere puttikoen artean, puttil maintenetarik zu zintuztala?
Nun hautatu dut Ignigo, ez bada Loiolan?
Ahurrean zaukan ezpatatik lanthu diot ildoen zilhatzeko, burdin muthur bat.
Izan zadin bethikotz, arimen laborari.
Nun hautatu dut Frantses, ez bada Etchavieren.
Etchaviereko jauregi zaharretik behechi,
Nun baitzuen ere fede gabeak, eta han hura izan zadin, heldua farrasta gaitzean,
Arimen bethikotz arraintzari!
Nun hautatu dut Michel, ez bada Ibarre Garakotchean?
Haur haurretik ikhasia baitzuen arthaldeak nola alharaz mendi mazeletan,
Begistatua nuen egoiteko arimen artzain, betikotz.
Zelhai, itsaso, mendi, ba othe da deus berzerik, mundu zabalaren zabalean?
Ba othe da deus gehiago, eskas ditakenik?
Ezarri ditut, zelhaiean Ignigo, itsasoan Franses, mendian Michel
Hiruak batean, hiruak parrean
Izan ziten ene hirur zerbitzari
Ez zitela othoi jar dera zinkhulineria, Eskualdun ene jendea!
Mendi kaskotik, mendi kaskoetarat hedatu dautzut, zeta urdinez eho sarea.
Mimen chuhailez saskia, eta zeta urdinez zure zeruko sarea.
Lanhoen hagun churi birbira bat lothua barnean,
Dena den, errazu, goratik: zertan bada dautzut huts egin?
Baleki-bale, aipha zazu, zer nahi zinukeen, ez dukezunik?
Begiratu zaitut ttipitto eta ñiñino, urguluak baitu galzen mundua
Nor sortu da Luzifer bezain argi sekula?
Ezkoaren gar luzea ilhumbe haren begietako pindarraren aldean
Bizkitartean jan du urguluak, eta itho haren argia, bilhakatu baita, itchindi belz, czin higatua.
Igorri dut, Jesus ene seme botheretsua, egiazko Hitza, Barkhatzale guziz ona,
Eta urguluaz zorotu, gizonchkila ments errabiatuak hasi dira karraskan, ahoa makurtuz: «Ez dugu nahi, gure gainean izan dadin errege!»
Arima salbu-eta, zakhurra iduri, urguluaz hartu gizonak haren erasia, ihausia, haren unkia, ausikia.
Hambat gaichtoago erortzen bazira haren muthurraren azpirat,
Haren hortzen arterat.
Hambat gaichtoago!
Ikusiak ikusi, atchiki zaitut aphal, achiki zaitut ahul, Gizon Eskualduna.
Urgulu zirriztarik ez zadin lerra zure bihotz zilho-zilhoraino, edo bederen ez han geldi, ziphu zikhin, ezin endurtua.
Has zite irri-karkailaz Eskualdun jendea, jeusentzat atchikitzen bazitu mundu hortako Jauneriak!
Salhaturen dautzut, Eskual Herria, ene bihotzeko deia
Ene bihotzeko min samurra.
Zure arbasoek, hautatu zutelarik, bil-toki gisa, arbola baten, etherbe nasaia.
Zure arbasoek, herriaren iduripen bezela, hautatu zutelarik, haitz eder bat
Heien ondoan nagon gordea
Hel arazi naioten beharrirat, hain eztiki nun hegoaren hatsa ene mintzoa baino bothitzago baita ithurri gainean, etajbarnago chimurtzen uraren achala,
Nik naioten hel arazi
Biltokitako, iduripenzat,
Izendatu behar zutela, mendietako haitz arbola.
Haitzak ez du, mahats leirak bezela ekartzen mulkho gochorik, iduri baitute ezti urthua mihi gainean.
Haitzaren mahats bihika ezkurra.
Ezkur idor kharatsa.
Etchekondereak lasterkatzen ditu urdeak mendiari buruz, jan dezazten eta ase, eta izul legun-ttorropillo!
Ez nuen ezkur samin-gogorchkarentzat landatu haitza, ene mendiko baratzean,
Bainan zabal zitzan besoak
Aski urrun, gainez gain, luzatzeko pezoi askaren berze hegiraino.
Aski gora, hesi, murru, beheclikeria guziak, utz zitzan, bere oinetan, ez balire bezela, ohartu gabe, haren aberretarat ezin hel.
Zuk, Eskualdun gizona, ez baduzu gogoan hartzen, herriak eginak direla desberdin.
Ez elgarretarik egoiteko urrun eta muthur, bainan bizitzeko elgarrekin, solas bakhar batean,
Haitzak haitzari lotzen diren bezela abarren abar,
Eta denek oihan bat egiten, uzten baitute aise choriek kafira, laster ere harat berriz itzulzen.
Ez baduzu hartzen, jendeak aharrosika, enoa, akhit, ase litazkela, ez balire desberdin,
Ez baduzu hartzen ahal, haitza ez dela egina egoiteko bakharrik, patar larruta mazelan,
Ez baduzu hartzen ahal haitzaren erakaspena, zuk nihaurek erranik,
Nihaurek aiphaturik
Onhartu duzuna, haitzaren iduripena, haitzaren bil-tokia
Nork bada, zilhaturen du, ene bihotzeko deia?
Nork erakutsiko, mundu berriak ikhasi behar lukeen bethierelko lege zaharra?
Ez jakinaren ez jakinarenaz, sortu gabe ustelzerat doha mundu berria!
Nor du oihukatuko, garhasiatuko, zuk ez badakizu irakurzen haitzean ezarria nuen jakitate miresgarria?
Badirela, zutaz kampo, berzeak, berze haundiagoak, berze animale kaskailak?
Badakit
Ezagutzen ditut berze haundiak.
Bertze kaskailak.
Badituzte beharriak, eta ez dute aditzen.
Badute sudurra, eta ez dute usnatzen
Hauku mozkorrak dagotzi, bere oies urguluan!
Eta, ihardetz-zazu, Eskualdun jendea, Eskualdun gizona.
Norek hautatu du, nihaurek beharrirat salhaturik.
Haitzaren biltokia, haitzaren iduripen saindua?
Nork zutarik kampo, Eskual-Hierria!
Hola mintzatu zen, zeru gainetik, zeru gastelu alhazetik
Izar iguzkien nagusi, Jaungoikoa.
| 
