La Platako liburutegia

Ernesto Sábato

euskaratzailea:
Felipe Juaristi

        Ernesto Sábalo 1911ean jaio zen Argentinan, Italiatik etorritako aita-amarengandik. «El Túnel», «Sobre héroes y tumbas» eta «Abbadón el exterminador» dira idatzi dituen nobelak. Bere produkzioa prosan hala ere izugarria da. Honako honek zera besterik ez du izan nahi: abentura-nobelarako sarrera bat.

Udazken-ilunabar batez bakarrik nengoen etxean, ia sofa batetan etzanda, iragan denboraz ameslari, abandonaturik, oroimenek eraman nazaten erabat etsiturik, ibai handi baina lasai batetan jitoan zihoakeen txalupa batetan banindoa bezala, gauari emeki-emeki paso emango dion ordu horretan; agertzen dira orduan urrun egunetako lagun eta kideren figura zehazkabeak, ez dakigu nola baina batzutan mekanismo arraro batez gure memoria betetzera etortzen dira —mundu hilaren fantasmak— nostalgia ebitaezinak, maite izan genituen aurpegiak, gure haurtzaroko errekatxoren bat, sasoi hartako Pampako lautada neurrigabeko ikuskizunak. Lakuen gainean txoriak hegaldatzen krepuskuluko ispilu koloreatuak bailiran. Eta horrenbeste gogorazioren artean ikusten dut neure burua gure herrian gizon idealista eta pobreek, beraien soldata flakotik txanponak kenduaz, besteek beraiek nekez lortu ahal izan zutena euki zezaten, sortu zituzten liburutegi horietan sartzen. Zein izen zuen egun osoan bere lantegiko lekuan gogor lana egin ondoren artean ni bezalako mutikoak karinoz eta begi onez hartzeko kemena zuen gizontxo flakosta eta bihotz oneko hark? Uste dut Pettirossi zuela izena, nahiz eta seguru ez dakidan zenbat eta zituen izenean ezarrita, hala ere bere oroimenarekin batera tren mutur beltz baten txistuaren soinua datorkit, hantxe saltzen bait zizkiguten neguko ilunabar hotzetan janari beroak. Zergatik aipatu ote dut negu hitza? Ez nuke jakingo erantzuten. Akaso egun horietan ni bezalako mutiko batek gehiago sentitzen bait zuen bakardadea uda edo udaberri egunetan baino, edo beharbada neguan gaua, pentsamendu tristeak azalera dakartzan gaua, azkarrago eta bortitzago iristen delako. Ez dakit. Nire jaioterritik gurasoek bigarren mailako ikasketak egitera La Platako ikastetxe batetara bidali ninduten, urruti, batez ere nire amarengandik, egon beharko nuen urte batez kalendarioaren arauera baina eternidade bat nire sentimendu eta emozioentzat. Ikastetxeko mutilen artean ni baserritarra nintzen, itsusi eta aldrebes ikusten nuen neure burua haiekin batera, traketsa hizketa eta mugimendurako. Gordelekua bilatu nuen orduan Matematiketan, haiek erakusten zidaten beren unibertsoan faltan nuen armonia, baita akuarelen bidez pintatzen nituen gauzatxoetan eta abentura-liburuetan ere. Orduan joaten nintzen liburutegi kaxkar hartara, eta Pettirossik, mundu prodigios batetako atezain balitz bezala, mundu hori ale gastatu eta apurtuetan eskeini ohi zidan, gero 61 kaleko nire gelatxoan irensten nituenak. Horrela hasi zen.

        Literaturarekiko nire grina, haseran Salgari eta Julio Verneren liburuengatik, apalak Pettirossiren moduan, eta gero, liburu batek derrigorrez beste batetara eramaten bait dut, denboraren denboran egon diren handienetara, Salgarik Malasiako oihan urrunekin eta Vernek itsaspeko zoluekin egiten zuten moduan gizonaren bihotzaren hondoa ikertzen duten horietara.

        Banengoen bada pentsamendu xamur, lainotsu, nostalgiko, gazi-geza hauetan murgildurik, nire estudio-gelara sartzen ari zen argia hilez zihoan bitartean, eta bazterretan iluntasuna pilatzen ari zen, ezari-ezarian, altzifres eta magnolio gainean gaua pasatzera prestatu diren txoriek bakarrik hausten duren auzoko isiltasunaren barrean. Egun batek hartzen zuen fina nire bizitzan. Zenbat geratzen ziren? pentsatzen nuen hautseztaturiko liburu ixilak, beste garai batetan zoriona eta abentura, dirdirak, pozak eta minak ekarri zizkidatenak kontenplatuz. Eta bapatean aurkitu nuen neure burua marmarrean: "Ez dut bat gehiago ere irakurriko hemendik aurrera". Sentitzen bait nuen denbora gabe geratzen ari nintzela, urteak arinago joaten direla zenbat eta hurrerago egon azken urtetik. Zoriontsuak zuek, melankolia hori ezagutzen ez duzuenok, ezta gauzak eta gizonak begiratzeko modu hori ere, beti agurtuz ari bagina bezalakoa. Behin ere bisitatuko ez nuen hiri urrun batetan inoiz lehioan zegoen emakume bati so egitean pentsatu nuen: "Ez dut herriro ikusiko. Niretzat, hemendik piska batetara hilko da, begiratzeari uzten diodanean". Zertxobait horrela ari nintzen gogoeta egiten estudio-gelako krepuskulo hartan, despeditzen ari nintzela pentsatu nuen erdi lotan bezala zeuden libere haietatik, ixten dituzten munduek beren kartzeletatik behin ere gainera egingo ez balute bezala.