Sendia

Roman Irigoien

                     I

Lagunekin bildu-ta egiten dedanean

atsegiñezko jardun-aldia;

lanean mendiz-mendi edo erreka zear,

bai goibel dala, bai eguzkia,

eta ni arnas estu ta eztarriko legor

ta arpegi izerdiz busti-bustia;

jolasean nekeak uzten ditudanean

ta nigan arki indar berria;

naiz estuasunean, naiz lasaitasunean;

osasun-bete edo eria;

elizan belauniko jartzean ta Jauna'ri

apalki egin nere eskaria...

biotzaren txokorik goxo-maitienean

daramakit nik beti sendia.

                     II

Altza'n, eliza baiño beraxeago dago

«Donosti-alde», etxe txukuna,

Jaungoikoak ezkontza gurea onespendu

eta kabitzat artu genduna.

Atea irikitzean, bertaraño datorkit

an barruko poz ta maitasuna:

Benedi, emazte on, zintzo ta langilleak

etxe guztian zabaltzen duna.

Kabi ontan bost seme ta alabatxo ditugu,

bost izar, gure alaitasuna;

bostak —eskerrak, Jauna!— eder eta mardulak,

bata bestea bezin kuttuna.

Gure etxe txiki ontan Jesus degu errege,

aurtxoak leia ta ondasuna.

                     III

Eguneroko nere lanak egin ondoren

etxeratzean illunabarrez,

buruausteak eta lanak atean utzi,

aztu nekeak, eta poz-pozez

nigan gizon berria esnatzen da emazte

ta txikitxoen arrera onez.

Etxea ta nereak ditut, egarrituak

iturburuko ur garbia lez...

Etxean eta nereen artean arki oi det

alaitasuna bete-ta gañez...

Etxean eta nereen artean, atsedena

ta pake ederra gau ta egunez...

Etxean ta nereen artean...: zerupean

nik naiagorik... ezertxo ere ez!

                     IV

Emaztea... Itz bakar au esatearekin

nere barrua nola alaitzen dan...

Ene biotzak zenbat ikasi dun beratzaz...

Aoak ezin, ordea, esan...

Benedi: ezagutu zindudan egunetik

gizon berria jaio zan nigan.

Ama iil aurtxo nintzala, ta beti bizitu naiz

bere gozoa jakin naiean.

Orain gure aurtxoei diezun maite-eztiak

erakusten dit zein aundia zan.

Zearo sinisturik nago amak zerutik

jarri zindula nere bidean,

bera neretzat zer zan zugan nik ikasiaz

biotz-biotzez maite dezadan.

                     V

Etxea beteten dun emaztea nerea,

aukeran ere oberik ezin.

Bera izandu da nere gaztaroko ametsak

egi osotan biurtzeko din.

Maitasuna elburu duala, burua argi,

arpegia alai, eskuak arin,

batean ta bestean gelditu gabe dabil

kuttun gaitunai nundik on egin.

Orain sukaldeko lan, joste edo garbiketak,

gero aurtxoak alaitzeko ipuin...

bere zorioretan arkitzeko aski du

gu zoriontsu izanarekin.

Ez da arritzeko bada emaztea izatea

etxeko biotz danen erregin.

                     VI

Gure loretegiko txortarik ederrena

bost larroseko aurtxo taldea.

Aurtxo zoragarria: lurreko aingerua,

gure jostallu, gure jabea;

ekaitz ta urteen indarrez igartzera doazen

zugaitzen puja berri ezea;

berez bi notin diran aurtxoen gurasoak,

aurragan biok bat egitea;

ustez betiko galdu zitzaigun aurtzaroa

orain berriro guganatzea

ta gure eskuetatik gizon ta andre egiteño

bide onetik eramatea.

Maitasunez sortua ta maitasun-iturri,

maiterik ba'da, aurra maitea...

                     VII

Lanak egin ondoren etxera biurtzean

ta sukaldean alkartu denak,

umeak dabilzkiten jolas eta kontuak

ditut nik jairik egokienak.

Igo belaunetara ta lepoa estutuz,

neretzat laztan eztitsuenak.

Eta gero, ipui-zale, baten eskea agertzen

duten artean iru zarrenak,

Arantzatxo, arretaz danoi begira, abesten

erakus nairik dakizkienak,

ta bular-asekada ondoren Juan Maritxo'n

pozezko irri-par berezienak

nere izaera zenbat argitzen, ezin jakin

«aita» nork deitu ez dituztenak.

                     VIII

Ta etxean dedala emazte on, maitale,

lanean gutxi bezela azkarra;

etxean, naigabeak aztuazten dizkidan

seme alaba talde jatorra;

etxean baita ere emazteak eta nik

gure lenengo egin-bearra

nai ba'degu berengan piztutzen degun egi

eta oitura onen txingarra

Goiko laguntzarekin aurrerantz biurtzea

Kristo'ganako maitasun-garra;

ta gaurko txorta eder au biar izatea

gorputzez sendo, gogoz azkarra,

nola ez det etxea bereziki maiteko,

nola izango ez naiz ni «gu'tarra»...?