L I T E R A T U R   A L D I Z K A R I E N
G O R D A I L U A

 

 
 

                   - Literatur Aldizkarien Gordailua
                   - Olerti aldizkaria
                   - Ale honen aurkibidea

                   - Ale honi buruzkoak (azalaren irudia eta fitxa)

Aurreko artikulua— Olerti 1964 I-II Etorkia (1964-urtarrila/ekaina) —Hurrengo artikulua




 

 

Etorkia

 

Bordari

 

(Larrea'ko Olerti-Egunean saritua. 1963)

 

                «Olerki-sentimena

                    dadukat euskaldun,

                Bertsoak moldatzeko

                    mintzoa biotztun,

                Goi-argiaren garra

                    dudalarik lagun,

                Alegizko kontu bat

                    nai dut kanta egun.»

 

 

Aintzina-lañopean

 

Noiztikoa ta zein

Jatorria

Nundik eta nola etorria

Bost ajola!

 

Erri zaarra nolanai

Dugu emen...

Belaunetik-belaun

Dakar agerkia.

Umedi garbia;

Aginpidea, errkabak

Aolkarik, agureak.

 

         * * *

 

Yainko baten nitorle

Illargi'ren kantore

Azkatasunak adore...

Yoputzari gorroto

—Kanpo libre'ko txori—

Mintzoa, euskera

Artzaintza, biziera...

 

         * * *

 

 

Illargi betez

 

«—Illargi betea

Dugulako egun

«Urtzi» Yaun Goikoa

Otoitu dezagun

 

Txala'rik onena

Eskeñi zaiogun

Dantzariak dantza

Txirula ta ttunttun.»

 

 

Erkaba'ren otoitza

 

«Urtzi» Yaun aundia,

Argi gurea!

Ona gure erria

Eusko taldea

Oldozkor gogoa

Ugaritzen doa

Asmoz betea

 

Berezitasunak

Zuk guri itzatsi

Ta guk euskaldunok

Txit oniritzi

Gurea zaintzeko,

iraunerazteko

Goaz igesi.

 

Argizu «Urtzi», arren,

Ene gogoa

Argi errkaba'ren

Olde asmoa

Gure aldaketa

Ontzat artu eta

Gaizka euskoa.

 

Gaude euskaldun!

Esan du Errkabak,

Joan adi «Otsoko»

Sartalde aldera,

Lurralde ezerik,

Mendi erpiñik,

Itxas basterrik,

Oro baturik

Ba ote dan...

Ba ote dan...

 

 

Otsoko'k

 

Ots! azkatasun,

Zakigu lagun

Kabi legun

Goxo ta bigun

Atzeman daigun.

 

         * * *

 

Aitor'ek, bereakin, otoitz jarrduera

Otsoko, bereakin, doa sartaldera.

 

         * * *

 

Aldiak badu asiera

Nai ta naiezkoa amaiera.

 

 

Aldia loratu da

 

Emen naiz «Aitor»

Ibilli naiz or...

Ta ona nire arkitzea

Mendi, muñ, tontor

Lur eze, alor

Itxaso gogor

(Alditan opor)

Dira Sartaldean

Dira Auñamendian...

 

         * * *

 

Aitor'ek.—

Jarrai, «Otsoko»

Otsoko'k.—

Begira nolako.

 

         * * *

 

 

Oi, ura nolako!

 

Auñamendi mendiak

Asko dira guziak!

Bizkar, erpin, gallur...

 

MendietaN gallena

Arkaitzezkoa dena

Tontorrean elur...

 

Arteka badu agitz

Trumoi, oñaztar, tximist

Biztanlien bildur.

 

Iñaurkin, iratz, ote...

Ta zenbat belar mote

Basoko'aren aur.

 

Oyan mordo ugari

Lizarr, gaztain, pagadi

Arte t'aritzak zur.

 

Oreinak zumeldian

Artz, basurde leizean

Yanaritzat ezkur

 

Aberats baranoa

Errege arranoa

Nagusitza ziur

 

Eguzki egunean

Illargi arratsean

Zeru, izarrez muxkur

 

Ur-lanbro negartiak

Odei beltz euditiak

Ibai, latsarte, itur

 

Eguzkiak badu itzal

Baso'ren ume yaukal (Lizardi)

Errekatxoak ur

 

Ibai eta itxasoa

Ondar ertz erosoa

Ikuspegi xamur

 

Auñamendi mendiak

Erruz dauzka guziak

Zorioneko lur!!!

 

...................

 

Oi, ura nolako!

 

 

Erkabak

 

Guazen aruntz

Begik goruntz

Beti euskeldun!

 

         * * *

 

Emeki-emeki...

Beti aurrera...

—Illargi ta eguzki

ikur antzera—

Lurralde erosoan

Gogoko basoan

Gertatu dira.

 

         * * *

 

Laket dut lekua.

Geldi gaiten emen.

Biyar illargi bete...

Leku oberik ote

Egiteko otoitz?

«(Bide-gabeko txoriak

egin nairikan kabia

Erneak ditu begiak

Txori antzera

Eusko abenda

Kabi naiean zebillen

Eta iñor gertatu baño len

Txokoñoa aukera zuen

Ordutikan gera emen.)»

 

 

Lurralde berrian

 

Esku-muturrak zaintsuak

Sendo ta zauli besoak

Aztalak agitz trinkoak

Euskol-Erriko, euskal-umeak

Bikañak bular-suspoak

Gerri-ezurrak gogorrak

Begi-biak txit erneak

Lanerako oro gertuak

 

Yaun artza dute aserre

Ordu arteko errege

Auñamendi'ko Yaun, yabe.

Gauz orregatik, ez da koldartzen

Euskoa ez da erabe

Artza menderatu dute,

Aren leizean du etxe

Emazte-aurren oatze.

 

Erreaz larre ziranak

Garbiturik baso-oianak

Onatx nun diran aranak.

Arrizko aizkorak, aitzezko atxur

Lanerako onak diranak

Bei, zaldi, ardi otzanak

Ugaritu dira danak

Egin dituzte, Jes! danak.

 

Goiko mendi mutur orri

Jarri zaiogun «Aitzgorri»

«Ernio» berriz oneri

Mendi orori, ibai t'ibarrei

Lenengo izena ezarri

Itxasoari «Kantaurri»

Txoko-oneri «Ondarribi»

Zorioneko «Euskal-Erri»

 

Euskalduna ugaritzen

Giza-legea jarraitzen

Aldia ere berritzen

Burni-aroa, borda-etxolak

Errota ere da argitzen

Lanean ez du etsitzen

Aurrera beti beiratzen

Pakean daki bizitzen.

 

 

Burni borda

 

Mendi-mendian errota

Goizean artoa iota

Bada ore-usai...

 

Errota orrek estalpe

Badu; bi intxaurren itzalpe

Beroaren etsai...

 

Errekatxoak xurrumur

Igi-urdurin doan ur

Kantauriko itxas-gai...

 

Aurrean errot-etxola

Gibelean burni ola

Gaztainezko sabai...

 

Ur-jausi onuragarri

Mogitzen du errotarri

Aga bat ere bai...

 

A ga orrekin ardatza

Onekin mallu-adaska

Arotza'ren anai...

 

Pake-etxe «Burni-bordan

Besterik t'ainbeste ba-alda?

Billa zazu lasai!...

 

Burni borda'ko bordari

Erri ta Lege zaindari

Bertsolari garai...

 

Gizalarguna da arotza

Erditzekoan oroitza

Andrea'k utzi nai...

 

Ona nun duzun «Loretxo»

«Oroitza», (aitaren zerutxo)

«Erle»'ren andregai...

 

 

Loretxo'ren senargaia

(Urdanibiko «Erle»)

 

Urdanibi baserria

Erpin-goi baten jarria

Patxada osoan

 

Intxaurbik aterbe itzala

Belar gozoak magala

Ur-erreka alboan

 

Pentze-alorrak inguru

Ardiak pazka xeguru

Uda ta neguan

 

Etxe ontako semea

«Erle» mutiko gaztea

Yayo artzaingoan

 

Aritz lerdenen modura

Sendo oñetatik burura

Indarra besoan

 

Bularrak billoz beteak

Zailu ta azkarrak zanzoak

Argia kaskoan

 

Aizkora dantzatzen daki

Trebe, orotan izaki!

Ez gutxi, basoan...

 

Laguna dute guziak

Beretzat neska begiak

Maitasun leloan

 

Maite polit bat ordea

«Loretxo» neska garbia

Dauka biotzean

 

         * * *

 

Mendi-mendian errota

Goizean artoa iota

Bada ore usai...

 

Pake-Etxe, «Burni-Borda»

Atzo arte... etsai or da (etsaia or da)

Aberria ken nai...

 

 

Arerio lanbroak

 

Arranoak bere etxea

Arkaitz muñoko oatzea

Zaitzen du, begi ernea

Etsai maltzurrak iñartzi oi du

Besteren ongi izatea

Ooinen begiratzea

Guda laket dun dongea

Biotz gabeko sugea

 

Arrano zital antzera

Norbait badator kentzera

Azkatasuna etxera

Suak piztuaz batutzen dira

Esanaz: beti aurrera!

Pakean gu bizi gera

Baiña esku-motz ez gera

Bestek eman da asiera.

 

 

Maitasun adierazte

 

Guda-zantzoak

Erri-oiuak

Mendirik-mendi oiartzun

 

Urdanibiko

Gazte bipillak

Gogo-onez dio erantzun

 

Etxeko danak

Laztan ta musuz

Agurtu ditu gogotik

 

Beste maite bat

Biotz-txokoan

Gogoan dauka orratik!...

 

Guda aintzinean

Ikustaldia

«Burni-borda»'ko atean

 

Loretxo'rekin

Pozaren pozez

Begira nola dagoan

Ma!tasun-itzak

«Erleak» ditu

Igurtziak goxakaiez

«Loreak» ontzat

Artuko ditu

Biotz, gogoa irriparrez.

«Lore»; aditu zazu nere kantu ona

Biotzñoak landua, gu bion zoriona

Maite-miñ lelo oldarra garbi ta kuttuna

Baiezkoa ematen bortxako dizuna

 

Begira:

Eguzki ta illsrgi

Ortzeko bi argi

Maite leloan.

 

         * * *

 

Txeleta ez da aski

Guretzak ez noski...

Beste gauzik dut asmoan.

Orra eguzkia

Beti sugar

Beti bero

Beti eder

Beti arro.

Neskatx illargia

Beti antsiz

Beti da otz

Beti apal

Beti...

Beti...

Eguzkiaren atzetik

Beti kezkati

Beti maiteki

Beti goseti.

Batzutan adar

Bestetan uztai

Betea

Berria

Il-gora

Il-bera

Eguzki Jaunak nola nai.

Eguzki argia damaio

Bererik ez

 

         * * *

 

Ase nai du alperrik

Bai dala urrikari

Gabeko illargia!

Beti maite billaka!

Alperrik ordia

Bigar arte dasaio,

Agur, Amandria,

Maitiago dulako

Eguzkiak ludia.

—Nere maite bakarra

Zu zera «Lorea»

Goxakai-kabitxoa

Eztigaiz betea

Xurgatzera gaur zuri

Adorez betea

Datorkizu eztitsu

Aita-gai Erlea.

Eguzki'ren beroa

Nik dut zuretzako

itzontzi bakarrikan

Ez naiz gertatuko

Aseko zaitut, Maite,

Gorde neretzako

Zure lore garbia

Nik gañekatzeko.

Ez izan blidurrik, maiteño nerea

Usu uztartzen dira Lore ta Erlea

Bildur gabe iriki berari atea.

Maite-baratzeko arresiak

Errax ditugu autsiko

Usaidun belar, lore artean

Etzanik gera jarriko

Su-gar batean, ondo lotuak

Erle-geziak zimiko

Egingo zaitu, zorionean

Ta txertatua utziko.

 

         * * *

 

—Ez bildurtu, ez negar egin

Laister etorriko naiz, laister...

Zurekin ametsean, beti

Biziko naiz; Agur, «Loretxo».

 

         * * *

 

—Etsai madarikatu orrek

Ordainduko dizkit guziak!!!

Eup!... Eup!... Mendiak!

—Emen nauk, emen nauk, Gaztiak!

Erle; an dijoa gora ta gora, zalu eta arin

Lore, esanaz doa; LORE,

      LORE, nere biotz-miñ.

 

 

Guda usaia

 

Guda zantzoak, suak piztuak

Adarrak dute turuta

Onatx nun dira, base izkutuan

Gudari oro batuta

—Arerioak, anai maiteak,

Giza biotzik eztuta

Abaune ona datorrenean

Utzi aizkora sartuta!

 

Inguru urratsak arnas aieak

Orok du guda usaia

Gezi zorrotzaz erail ondoren

Ageri utsiz erraia

Artzai lerdenak garbituko du

Otso antzera etsaia        

Pake-giroak aldendu dira

«Putriak» laister du jaia.

 

 

Burni ola

 

Mallo-kider ainbat mallu

Sutegiko edergallu

Or-emen lurrian.

ingure bi; ainbat sutoi;

Gorrikak, gabi, iri, erdoi...

Su aroztegian.

Aizkora pilla, auak zorrotz

Beste mordo oraño kamonts

Ei aldamenian.

Gezi ta ezpata aztamakil

Mutur me, dizdira zurbil

Ikullu illunean

(Iratze azpian).

 

         * * *

 

Burni-ola lo gauean

Arotza esna oiean...

Zakurra zaunkari

zerbait du nabari.

 

         * * *

 

—Mutil, mutil, jaiki ari

Atean zein den beari

—Nagusia! «Basurde» da

Gezi billa etorri da.

 

         * * *

 

Su-gorri, burnia gori...

Jo mallugaz! Eman kanka!

Tinki, tanka, tinki, tanka!...

 

-Aspuak aize eroso

digun, Mutil!, mugi anka.

Tinki, tanka, tinki, tanka.

—Zorroztu ondo geziak

Aztamakil ta ezpatak

Arerioak iltzeko

Mendin banaka banaka!

 

         * * *

 

Burni-ola egunean ..

Mi da lan da lanean

Tinki, tanka, tinki, tanka!

 

(«Eneko», zurgilleak)

 

—Onatx aizkora kirtenak

Pagoazkoak dira denak

Urritza aztamakillentzat

Ezpelekok ezpatentzat.

—Bigar geiago ekarri

Bearko dira ta sarri.

 

         * * *

 

Gudariak abaroan

Atseden-aldi naroan.

 

         * * *

 

Burni-ola tinki-tanka...

Malluak digute mauka

Burni goriak, xinpartak

Izerdia arotz apartak

Tinki-tanka-tinki-tanka.

 

         * * *

 

(«Peru» burnigilleak)

 

—Onatx galtzairu onena

Geziak eiteko dena

Burnia ere ausarki.

—Geiago ekar azkarki

Bearko degu ta noski.

 

         * * *

 

«Loretxo» maitasun miñez

Zera ikusi eziñez...

—Guda gogor ta zitala!

Biur nazak nere itzala

«Erle»... senar... yaukala.

 

 

Gudariak abaroan, atseden aldi naroan

 

Itzalpe atsegiñean

«Loretxo» urrun-miñean

Dago gudaria.

Egonaldi ametskorra

Irudi-kabi pizkorra

Zauri eresia.

Gazte-maitasun-geziak

(Biotz-zizta bereziak)

Damaio zauria.

Ez yan, ez lo: ameslari

Gau ta egun dagonari

Kupira neria.

Gaixo «Erle», eztilaria

«Loretxo»'ren zaindaria

Artzai idazlaria.

Usotxo tolesgabea

Maite-egalaria.

Eskuin-eskuan jabea

—Usotxo txuri-txuria

Ua, aizen mandataria

To muxu joria!

Ogi papurra ordañez

Atorrenian jorañez,

Gañera esnia...

Ermango tiat aukeran

Urrumazak ire izkeran

«Loretxo» neria.

Ua, usotxo, ua!...

...Usua aidean badua

Maite-geznaria.

 

         * * *

 

Besopean «Loretxo» orde

Bildotxatxo bat du gorde

Axuri txuria.

Itzalpe atsegiñean

«Loretxo» urrun-miñean

Dago gudaria.

 

         * * *

 

 

Gudaketan

 

Nor duk mutil ori?

Eskubi ezkerka

Lei bizian yauzka

Adorea jori

        Ikusten dan ori?

Begiak sumiñez

Aundi bezin zabal

Igikun ariñez

Eder eta yaukal

        Ikusten dan ori?

Yazarrean ernai

Etsaiak erailtzen

Koldarrak astintzen

Izerdiz dena blai

        Ikusten da ori?

Nor duk mutil ori?

Eunburuak, Agintari zaarrari)

—Jauna: Undanibiko «Erle» da ori.

(Agintari zaarrak).

—Er!e, Erle; Jum!... ARTZLEPO DUX ORI!!!

 

Ori bai bizkorra

Gudari bikaña

Zailu ta jatorra

Beste batek aña

Egingo lukela

Agintza lekuan

Edo ta bestela

So! Batzar aulkian.

Erpin zulotik

Arrano kabitik

Agintari zaarrak

Diotsa gogotik:

—Erle, Erle... ARTZLEPO DUK ORI!!!

—Arr dezala Armarria

Ondo merezia

ARTZLEPO izen ordia

Izarrez jantzia

Azkon eta gezia

Ornirik gerria

Urdanibi erria

Dedilla beria.

 

 

Illik datza

 

Odei beltzen artean

Erio petrala

Gudaren seme donge

Gorroto-ezpala

Ame burrunba artean

Jostari bezala

Atzaparrak zorrozten

Ari da zitala.

Negar eta karraxi

Zantzo ta irrintzi

Guda-mutillak oiu;

Gurea'ri eutsi!

Geziak xistuka'ta

Ezpataz larrantzi

Etsaia nagusitzen

Mutilla! ez utzi.

Gazterik bizkorrena

«Erle» kaskamotza

Eskubiko eskuan

Ezpata zorrotza

Arkaitz-artetik jauziz

Nola katamotza

Illotzik utzi ditu

(So!) amaika arrotza.

Esku-motzak ez dira

Iñolaz besteak

Euren artean ere

Badira trebeak

Maltzurkeriz jantzi'ta

Gudari gazteak

Sarraskitu ezpataz

«Erle»'ri esteak.

Karraxi ta negarra

Sumiña nagusi

Euskoak asten dira

Gudean oldarki

Etsaia bildurtuta

Urrun doa igesi

Garaipen mereziaz

Etxeruntz doazi.

«ARTZLEPO», Urdanibi'k

«ERLE» zeritzana'k;

Sor-lekua zaituaz

Galdu bere izana

Oñordekorik gabe

Etzaigu joana

Aurdun utzia baitu

«Loretxo» laztana.

 

 

Gerora

(Erkabak)

 

—Norr da mutiko ori

Zalu eta arin

Ubalaz arrika

Gezi jaurtika

Esku-makilka

dabillen ori?

 

Orren ibillerak...

Jolaste tankerak...

Bizkar zabalak

Ixter masalak...

Norbaiten zera

Gogora dakarkit.

 

Nungoa da ori?

 

Orren lepo-motzak...

a, bai!

ARTZLEPO ber-bera

dirudi!!!

 

(Aolkariak)

 

—Alaxen duzu

Urdanibiko Erletxo

ARTZLEPO'ren

semea da ori.

 

—Aita bezala

Sendo gerriz

Landare ederra

Beti da irriz

Enda jarraille

 

Odol garbiz

O! Jaun maitea

ARTZLEPO izana

Du jatorriz.

 

(Erkabak)

 

ARTZLEPO!

ARTZ-LEPO!!

BEIN DA BERRIZ!!!

 



Literatur Aldizkarien Gordailua Susa argitaletxearen egitasmoa da.