L I T E R A T U R   A L D I Z K A R I E N
G O R D A I L U A

 

 
 

                   - Literatur Aldizkarien Gordailua
                   - Olerti aldizkaria
                   - Ale honen aurkibidea

                   - Ale honi buruzkoak (azalaren irudia eta fitxa)

Aurreko artikulua— Olerti 1967 I-II Itzartze (1967-urtarrila/ekaina) —Hurrengo artikulua




 

 

Ondarrutarkeriak

 

A. Zubikarai

 

Ea! Ea!

 

Ba dot

Bizkai aldean

erri txiki bat kutun

Ea.

 

Antxe

sentidu neban

biotza tuku-tukun

maitea.

 

Bertan

nigandu neban

nire bizi eraztun:

emaztea.

 

Ea...!

Maitea...!

Emaztea...!

 

Atxurrean

neban nekea

gerra galtzean...

ta maitea

Ean.

 

Espetxean

neban gelea

negu baltzean...

ta maitea

Ean.

 

Erbestean

neban etxea

ondorenean. ..

ta maitea

Ean.

 

Ta orra

nire

ames egitea

goiz-aldean

jaikitzean

Erbestea...

gerratea...

etxea...

maitea...

Ea...!

 

Ta orra

nire

ames egitea

illuntzean,

lo-naiean:

Ea...

maitea...

etxea...

gerratea...

erbestea...!

 

Ea!

Ondarrun kideko

itxas ertzea!

Lurrun bardineko

arnasea,

kezka berbereko

ustea,

gozo samurreko

elea...

 

Ta

neska garbien

kutxea!

 

Nik

eztakit zelan,

baña biotzak

laga nindun

aidean,

Ean.

 

Nik

eztakit zelan

baña biotza

laga neban

betean,

Ean.

 

Ta Eak

maitea,

ta maiteak

emaztea,

ta emazteak

semeak,

ta semeak

bizitzea.

 

Orra

legea

betea.

Ea

bidea

bera

ta

etxea.

 

Ortatik

zor dautzut

Ea,

fedea.

Zugandik

bai datorkit,

Ea,

bakea.

 

Eta

bakea

eta

fedea,

—gerratea

ren

minberea

ken

bizi ernea

ondoren—

dira...

ames barri

bidea.

Ea!

Ea!

Maitearen

etxea

ta

ames barrien

sortzea!

 

Talapean

fedean,

mendi gibelean

bakean,

itxas ertzean

bitsean,

ondar gaiñean

kresalean,

urrun-gaitzean

biotzean...

zu zaukadaz,

Ea,

—berea

ta

nerea,

gurea—,

Ondarruren parean!

 

 

Atuntzuan

 

Udaleneko egun sentietan,

otzara ta jakiak besapian,

arrantzale gazteak kalietan

itzal-itzal porturako bidetan.

 

—Agur Seme!

—Agur ama!

—Agur maite!

—Bai laztana!

 

Malkoak ezin eskuta negarra,

—Antiguan dago danon izarra—,

ontziak ba duaz txipli txaplaka

itxas andien barruna, egazka.

 

Negar biotzak,

urrun Ondarru,

illun goguak,

agur Ondarru!

 

Atun sardaetan gogoz arrantzan,

biotza beti Ondarrun kezkatan;

itxasun dala eguneko ogi

Ondarrun da maitasunaren kabi.

 

 

Eutsi mariñelak!

 

Eutsi, eutsi mariñelak

itxaso ta liorretan;

txanpa, txanpa zaar gaztiak

urteko gau egunetan.

 

Txarta-txartaka arrain ugari,

sariak bota, ten txikotari;

izerdiaren lor eta ordañez

ase batelak, bete arrañez.

 

Eutsi, eutsi mariñelak...!

 

Ontziak sakon betez portura

musturrez bera, killa ta amura,

arraña bedi portuan sarri

etxe ta kalekoen ongarri.

 

Eutsi, eutsi mariñelak...!

 

Itxasun bedi gure bizitza,

Ondarrun baña biotzen bitsa,

gure andretan maitasun itza,

gure etxetan bake otoitza.

 

Eutsi, eutsi mariñelak...!

 

 

Arrantzalia naiz

 

Arrantzalia naiz

sortze ta odolez,

arrantzalia naiz

gogo ta izatez,

arrantzalia naiz

izerdi ta nekez,

arrantzalia naiz

barre nai negarrez.

 

Bare aldietan

arrantzalia naiz,

ekaitz egunetan

arrantzalia naiz,

estu aldietan

arrantzalia naiz,

itotasunetan

arrantzalia naiz.

 

Lior ta imasun

arrantzale beti,

uda eta negun

arrantzale beti,

barriz jayotekoz

arrantzale beti,

nai ta itotekoz

ARRANTZALE BETI.

 

 

Bateletan

 

Batel urdin zabalean

mutil gaztiak ugari,

indartsuak erramutan,

andi ta txiki kantari:

 

    Agur Ondarru,

    Agur gure erri txukun,

    lurretik urrun

    danok gara zure kutun.

 

Batek.— Kendu txapelak,

               gorde aitonen oitura;

               geldi arraunak,

               zuzen begiak Antiu'ra.

 

Danak.— Amatxo kutun,

               itxaso gizonen zaindari,

               or bigun bigun

               gure musuen opari.

 

Boga orain erramutan

itxasoan sakonetan,

arnastu daigun kresala

gure zaarrak bezala,

billatu gogoz arraiña,

txalopetan iaso aiña,

munduz mundu ta urez ur

zabal daigun beti samur

gure biotzen kantua:

Ondarru ta itxasua.

 

 

Ondar egalean

 

Txipli txapla olatuak,

txirti txarta arraintxuak,

ta ondar busti gañetan,

eguzki bero galdatan,

mutil alaiak poz pozik

salto saltoka ortozik,

itxas uiñekaz jolaska,

ur bitsei plisti-plastaka.

 

                        I

Batek.— Ene! Ene! An dator ixurdi!

Bestek.— Nun? Nun? Beti zabiltzaz bildurti.

Batek.— Ni bildurti? Ni?

            Or dabillena ezin ikusi?

Bestek.— Ixurdi ori?

             Lasgostatako otzaren buxi?

Danak.— Ai, ai Kirrixki!

             Ez lantzoi izan, ibilli argi!

 

                        II

Batek.— Ene! Ene! Karramarruk ainke!

Bestek.— Ja, ja! Marmokak gili-gilike

Batek.— Amari burle.

            Beti zabize niri irrike!

Bestek.— Zuri txopinke?

            Asia zara tollanen eske!

Danak.— Kirrixki maite,

             ez lantzoi izan, ibilli tente!

 

 

Mariñel baten kezkak

 

Barra puntatik urten ezkero

ezin aztu neure erria,

olatu pixkat altza orduko

sortzen da nigan kezkia:

nire aita-amak, anaiatxuak,

nire kale eta etxia,

nire senide guzti guztiak,

maitatzen naben neskia.

 

Denporalia sortzen danian

menditxo bat nik buruan,

nire biotza eta begiak

Antigua'ko tontorrian;

zarretatikan ikasi neban

lenengo itzekin batian,

premiña eta estualdietan

Ama nebala Antiguan.

 

Mariñel zarren oitura ederra

Errosario santua,

Antiguako Ama onantzat

eskeri eder, gozua;

lior ta itxaso barriztu daigun

antxiñakoen oitura,

bera onena baretuteko

bizitza ontako olatua.

 

Ekaitz orduan gogoratzia

ez da oitura zatarra,

plai onduetan negu baltzian

ezagutzen da kaixarra,

Antiguan baña gure Ama onak

beti dau guretzat garra,

guk be ordañez errezau daigun

egualdi on nai txarra.

 

 

Mamu kontuak

 

Korreta zarretikan

korreta barrira

mamuak kortzelian

umiei begira.

 

                Ai, ai, ai neskazarrak,

                kai, kai, kai kaixarrak,

                Ondarruko kontuak

                ba dakiz mamuak.

 

Iperkaletik asi

eta Kalandira

tellatupian jantzi

zirazko erropia.

 

                Brast, brast, brast parrastadan,

                tan, tan, tan tanta bi,

                au ez da ipar baltzen

                euri zaparradi.

 

Urten Guzurretxetik

eta Pixapera

ba da ezkillararik

nai kale okerra.

 

                Mar, mar, mar barriketan,

                txur, txur, txur atso bi,

                ba dabil kontuetan

                saltzia ugari.

 

Barra punta-puntatik

Iturri barrira,

kresal usaiña sarri

ta arrain koipia.

 

                Txar, txar, txar lazun kumi,

                txir, txir, txir ixkirak,

                bexigu erriari

                orraztu azurrak.

 

Elixapetik berutz

zapata labanaz

musturrak ausikozuz

txirrist eta laprast.

 

                Txi, txi, txi txirristaka,

                ta, ta, ta tatarrez,

                mutiltxuak saltaka

                atsuak dardarez.

 

Errekaizetik sartu

nai lestetik ausi,

Kantoipin beti artu

gonian arduri.

 

                Brix, brix, brix errekaixik,

                kan, kan, kan kanpaixi!

                Ipar edo lestetik

                beti da emen aixi.

 

 

Izenak-eta

 

Nire errian

Anton bi,

iñok ez daki

izenik.

Bata Papardo

dirudi,

bestia barriz

Kanpaxi.

 

Nire kalian

atso bi,

zenbat urteko

eztakit.

Bata deitzen da

Itzontzi,

bestia barriz

Putzontzi.

 

Nire etxian

mutil bi,

eureri lotsaz

ez asi,

batari deitu

Ixkiri,

bestiai barriz

Aingiri.

 

Nire aurrian

gazte bi,

beti eskola

igesi,

asko dabelako

ikasi

«Arimetiki»

eureri.

 

Nire auzuan

ume bi,

prakak bustita

agiri,

bata deitzen da

Puxiki,

bestia barriz

Antxobi.

 

Gure txalupan

lagun bi,

argala a,

au lodi.

Batak izentzat

Arimi

eta bestiak

Ixurdi.

 

Gure ingurun

neska bi,

beti tirrika

alkarri,

batak entzuten

Kaniki,

besteak barriz

Pongoli.

 

Gure elizan

apaiz bi,

sermoitan beti

gogorki,

Don Purga deitzen

batari

eta Don Inper

besteri.

 

Gure erriko

izenik

karteru berak

ez daki,

Trumoyantzako

kartari

gaañean jarri

Tximisti.

 

 

Gure ondarru

 

Guztiok Ondarru

goratu daigun,

izan daiten arru

lior eta itxasun.

 

Gabiltzan beti gu

maitez ta alaitsu,

kaletan oyu,

uretan orru,

beti goratzen Ondarru.

 

Aixe berdietan

edo ipar baltzetan

begira Antigua'ri,

gure izarrari.

Errira etortean,

kale ta kantoietan,

zoratzen pozez,

umore onez,

kresal usaiñez.

 

Urertzean sortu

ta urertzean il,

ta bitartean

kantuz,

dantzan,

orruz,

txanpan,

Ondarrun maitale,

Ondarrun kutun,

ala beti

ekin daigun.

 

Itxasuan

nai liorrian

gure amesak

beti Ondarrun,

berau lakorik

ez dogu guk iñun,

ezin iñun.

 

Itxasuan

nai liorrian

ezin aztu

gure Ondarru,

Kantauriko

pitxi arru,

gure Ondarru.

 

 

Zorionak emoten

 

Ume bateri.

        Dingilin dingilin

        zorionak pospolin,

        dingilin dingilin

        bizi zaite pin pin.

        Dangalan dangalan

        otzara andi azpian,

        dangalan dangalan

        opil andiaz batian.

 

Neskatil bateri.

        Udabarrian sortu ziñan

        udabarriko intz,

        nire gogoz bizi zaite

        udabarri anitz,

        nire begitan izan beti

        udabarriko lore,

        zartzarora eldu zaitezen

        gazte eta dotore.

 

Neskazar bateri.

        Txirrist eta laprast

        ba duaz urtiak,

        zenbat diran nok jakin,

        sits eta bits,

        norberak izan ezik?

        Iru baietz,

        lau ezetz,

        bost laster

        or konpon,

        zoriona bedi

        bilin-bolon,

        ta beste guztiak

        dingilin-don.

 

Agure bateri.

        Bat eta bi,

        zeure eguna etorri,

        itu eta lau,

        kanpaiak gaur jo dau.

        Bost eta sei

        urtietan larogei,

        zazpi eta zortzi

        ezpanak igortzi.

        Eta tiro eta tiro

        eta tiro txanpanai,

        zeruetan ez ei dago

        edari gozo au.

 

Ama bateri.

        Samur,

        bero,

        bigun,

        pozkor,

        kutun

        nator zorionez.

        Artu,

        lertu,

        piztu,

        poztu,

        puztu

        nire zorionez.

        Garrez,

        beroz,

        bitsez,

        gogoz,

        musuz

        bizi zorionez.

 

 

Ondarru'ko izarra

 

Zure oñetan, Ama, emen Ondarru,

zuri begira pozik, maitez eta arru.

 

Arraiña uretan lez

ala gu Antiguan,

bizitzako arnasez

bertan ase biar;

itxasua kresalez

kutsutuz beti da,

Antigua'ko gatzez

Ondarru ala da.

 

Negu baltzetan, Ama, zaindu Ondarru,

uda gozotan fedez zaitzan goratu.

 

Amaren sabeletik

odolean garra,

azken deya entzunik

bertan dogu lurra,

kale nai itxasuan,

Amatxo samurra,

izan Zu Antiguan

Ondarrun izarra.

 

 

Mariñelen amari

 

Lorarik ederren

Zu guretzat,

biderik zuzenen

Zu danontzat,

maiterik kutunen

semiontzat,

Amarik bigunen

Ondarruntzat.

 

        Biotzak eskintzen

        emen gara,

        gogoz autortzen

        gure Ama.

 

Itxaso baltzean,

ekaitzpean,

begiak Zuregan

mariñelak.

Bizi edo ito

Zurekin nai,

Ama Antigua'ko

erruki eurai.

 

        Itxaso zabalak

        Zure dira,

        itxastar gizonak

        Zuk begira.

 

 

Beti pozez

 

Beti pozez, fede biziz

emen gatoz kantari,

Kresal usain, arrain mamiz

gure soiñak agiriz.

Basoan urretxindorrak,

itxasoan kulixkak,

ala gabiltz beti kantuz

Ondarruko umiak.

 

Itxasotako Izar argi ori,

Antigua'ko Ama zoragarri

Zure maitez,

beti pozez,

fede biziz,

biotz garbiz,

zure kantuz

emen Gu.

Zure kantuz

emen Gu.

 

 

Ama maite, lagun danoi

 

Ama samur,

Ama laztan,

Ama bigun,

Ama otzan,

Jaunan kutun

zeruetan,

gure izar

Antiguan.

Agur Ama,

Ama agur.

 

Antiguatik

argi guri,

zeta bidez

lagun beti,

Goiko maitez

gartsu, gori,

zaindu fedez

zure erri.

Izar argi,

argi guri.

 

Goi egarri

ase eziñez

beti larri

kezka miñez.

Gure gogo

argal, gaixoz,

Amatxu on

jaube gozoz.

Ama maite

lagun danoi.

 

 

Sagardotegian

 

Edan daigun danok

sagardau gozua,

gure asaba zaarren

edari eztitsua.

 

Besigu, lebatz, atun eta txitxarro

noz-nai ditu arrantzaliak jaten,

mongoliño, lapa ta karraspio

ez dira alegin barik ekarten.

 

Lapa saldia

goizaldian,

kabra saltzia

eguerdian,

kaxularia

illuntzian,

sagardau ona

egun guztian.

 

Edan daigun danok

sagardau gozua,

gure asaba zaarren

edari eztitsua.

 

 

Gabon zorionak

 

Zaratatsu ta apartsu

—ta apantsu—

ei gara Ondarrun.

Itxas bitsa!

Itxasoa dan aiña urdin

biotza dogu gordin.

Ta gure biotz gaztea

—urteak ez dakarre zaartzea—

ondar egaletan kresal aizez

sendotutako odolaren miñez,

gabonak gabontzerakuan

emen dator

zorion eskeinka

ta bakeari deika,

«Boga Boga»ren soiñuz

eta orruz,

eme ta erri,

itxas ta aberri,

kez,

bakez,

amesez,

ondasunez,

maitetasunez

io,

sutu,

kutsutu,

irakindu,

indarbarritu

eragin naiko olatuetan.

 

 

Txomin Agirre'ri

 

Goguan zaitugu Txomin Agirre,

Ondarruko seme argi ta errime,

Kresala ta Garoa'ren egille,

gure euskera zarraren ongille.

 

Gureak ziran Tramana eta Brix,

gurea benetan zure Kitolis ;

gure oiturak,

gure ardurak,

gure gizonak,

gure esanak,

maitatu ta ezagutu zenduzan ondo,

ta ala jaso, txukun, Arranondo.

 

Erri ta gizon goratuz Ondarru,

arro zabaldu zendun munduz mundu,

gure kaliak,

gure kantoiak,

gure txokuak,

gure lekuak,

guk bizi ta ikusi bezin argi

Kresalan ager zenduzan egoki.

 

Begiko zendun Euskalerri dana.

Sartu ziñan baita mendi barruna;

gure basoak,

gure soloak,

gure artzaiñak,

gure itzaiak,

aupatu zenduzan samur Garoan,

eztia darion izkuntz goxoan.

 

Emen gaukazuz eskerrik onenez,

zure mesedeari erantzunez:

gure txaluak,

gure oyuak,

gure biotzak,

gure goguak,

eskintzen dautsuguz barru eta min:

Ondarru dana arro da zugaz, Txomin.

 

 

Izan eta izango

 

Ondarrun jaio giñan

antxoa kume lez,

bertan azala findu

itxaso adurrez;

Ondarrun gizon egin

ekaitzan ekaitzez,

bertan bizi gaitezen

kresalan lurrunez.

 

Gure erria beti arru,

luze botaten daki erru,

itxasotatik datorren diru

—naiz ta neguak egin orru—

zabaltzen dogu txurru-txurru.

 

Ondarrutarrak gara

—izan ta izango—;

itxasoaren mende

—bizi ta biziko—;

arnasa eten arte

—gizon ta andrazko—

eutsi beti Ondarru!

—Eutsi ta eutsiko!—.

 

 

Ondarroa'tar bat Luzaide'n

Ondarrola'ra begira

 

Ondarroa'tik etorri naiz

zuri begira Ondarrola,

muga ei dago gure erdian

ta nik ezin siñistu iñola;

nik ezin siñistu iñola

nai ta edozeiñek diñola,

biotzaren gain ez bai dago

maitasuna baizik eta odola.

 

Prantzetar jaioten ei zara

ta kristiñautu españolez,

ez al zare erri bateko

gorputz, gogo eta odolez?

Gorputz, gogo eta odolez

kontrabandista zare ohorez,

orrela dalarik ba'dakit

euskalduna zarela sortzez.

 

 

Maite miñetan

 

Neska.— Errekaixetan

                brix-brix,

                gona barrenak

                plist-plist.

                Mutil gaztien

                begi urdin

                gure ondotik

                kendu ezin.

 

Mutil.— Ibaian gora

              txir-txir,

              arrain txikiak

              dsir-dsir,

              Neska gaztien

              ainka arin

              gure begiak

              ase ezin.

 

Neska.— Ai lotsagabe!

Mutil.— Zu nire pare.

Neska.— Ez kiñu niri.

Mutil.— Nik beitu zuri?

Neska.— Ez nago itsu.

Mutil.— Ni be ez mutu.

Neska.— Ezautzen zaitut.

Mutil.— Ezautu ni zuk?

 

                Ja, ja!

                —Ba, ba!

                —Ju, iu!

                —Bu, bu!

 

Neska.— Negu atetan

               gor-gor,

               mendebaletan

               otz-otz.

               Oba genduke

               orain berton

               arrio truke

               lotu soil-soil.

 

Mutil.— Uda onetan

               ja-jai,

               laga baketan

               bai-bai.

               Buztarri barik

               loxintzetan

               txirriñak alai

               itxasoetan.

 

Neska.— Ai lotsagabe!

Mutil.— Zu nire pare.

Neska.— Zer uste dozu?

Mutil.— Zuk ba dakizu.

Neska.— Beti aizetsu?

Mutil.— Gazte alaitsu.

Neska.— Eta neguan?

Mutil.— Larri orduan.

 

Biak.— Udazkenaren epelak

             neguko ekaitzak dakaz,

             gaztetasunan minberak

             zartzarorako orbelak.

             Batu gaitezen zintzorik

             maitasunaren gorriñaz,

             baita trinkatu gogotik

             beti betiko txikotaz.

 



Literatur Aldizkarien Gordailua Susa argitaletxearen egitasmoa da.