—Berezia: Xiberua—

Etxahun euskaldunaren deitorea

Chamissoren itzulpen bat "Pamiela"n

        Adelbert Von Chamissoren jatorrizko textua, "Des Baskens Etchehons Klage", 1.828.eko Agorrilaren 27.ean, "La Gazette des Tribunaux" kazetan argitara zen. Itzulpen frango egin izan badira ere, hemen aurkezten dugu, jatorrizko textutik, alemaneratik, beraz, egindako azkena. Koekus dugu itzularia.

        Interesatuendoko, ondoko taulan doatzi berze itzulpenen egile eta iturburuok:

                NORK                              NOIZ        NON

                A. Irigaray                          1.933         R.I.E.V.

                Iraizozko Polikarpo            1.935         YAKINTZA

                Lhande - Larrasquet           1.946         Le poéte Pierre Topet dit Etchahun

                Haritschelhar                     1.960          B.S. V.A.P.

                Joseba Sarrionandia            1.980         Pott Tropikala

        Iduri luke alferrik ari garela oraingoan bainan badakigu autore batbederak irakurketa liferenteak dituela epokaren arabero. Hortakoz, prezeskiago, ekarri dugu erromantizismo garoiko textu hori. Badago berze arrazoin bat ere: desegoki suerta lekiguke, agian, duela abantzu berrogoita hamar urte egindako euskarazko translazionea, Iraizozko Polikarpok egina. Irigarayk gaztelaniara itzuli zuen, Lhande-Larrasquet eta Haritschelhar-ek frantsesera, Sarrionandia, berriz, ez dakigu zein textutaz baliatu zen bere itzulpena burutzeko.

J.M.L.

Etxahun euskaldunaren deitorea

Adalbert von Chamisso

euskaratzailea: Kaekus

Bidalitako jerdarmeak

Etxahuni inguatzera

Barkoxen haren bila alferrik zoazte

ihes egin duela mendietara

Auñamendiek aterperik

eskaini diote haien altzoan

basoko piztien taldekidea da

noraezerik, neke mingotsean

Xiberoko artzainak daude

harriturik, Egiton-en hura ikustean

gupidaren ogia luzatzen diote

koplari odolztatuari eskuan eman

Artzain minkide harritzen zarete

nire eskua horren odolzturik dudan?

Hamar urtez gose gorrian izan naiz

burdinezko katetan eta gatibutasunean

Emazte bat nireganatu nuen

ene gaztaroko indarrean

maite-saretan bildu ninduen

eta soilik pozoinez etxea bete zidan

Bost urtez netzan ni keteetan

ezen ozta nintzen nitaz jakin zekiena

hamar urtez maite-bekaizgoan

zorrozki urratua nuen bularra

Nik neraman, Egiaphal

zugatik, noski, kateen nekea.

Zerk bultzatu zaitu nire andra dongetzera

ukan baduzu zuk zeuk emaztea?

Ba zenekien zapokeri iruten

zuk uztarpetu ninduzun itzalgaitzara

eta haragikerian bizi zinela

amildu nintzen espetxeko gauan

Kateetan netzan zoko beltzean

lasto gainean behargorri eta ondamenean

zerizkidaten malkoez

beratu nuen nire ogi lehor eta gogorra.

Zu harropotz kidea

etxearen jauna zinen, nirean,

nire ardotik edan zenuen

eta lo egin nire ohe gainean.

Baina askatasun eguna

laztandu nuen azken-azkenean

eta mendekaldia heldua iruditu zitzaigunean

ihesari eman zara niregandik koldartua.

Ikara zaitez, gizajo axeria!

gorrotasun osoz ipintzen dudala

su-tunpa barruan, behin betiko,

errauztu behar zaituen bala.

Barkoxeko zubian zelatan gauez

zure zain nengoen, nire xuria,

suleizeko mamuek piztu zuten

nirekin joko ikaragarria.

Ikusi zintudan, oinez zentozenean

ondo eta trankil apuntatu nuen,

erstura bat, eta hara han Etxegoyen,

herioaren azken arnasean odoletan.

Nire Etxegoyen, ni alaitzeko

beti soiatzen ari zinena!

Hau da odola, artzainak

oraindik eskuetan erantsia dudana.

Zerurantz oihuka ari da

eta ez alferrik, mendeku eske,

zu zara niretzat, Egiapal,

erruduna, egonzaitez erne!

Burua altxa zintezke biraoka

irteten zitzaizulako ongi dena.

Ondamen bera Barkoxeko oberenei

zugandik hurbilduz zihoakiela.

Nekatuta nago

jolas eragiten koplak ontzeaz

aieneka diharduen andrea bezalakoa

darizkidan malkoak haserrearenak dira

Erakarri egiten naur indor gogor batek

behera, nire etxeko haranerantz

oturuntzarako zeruko putreak

bion artetik aukeratzeko zain dira.