L I T E R A T U R   A L D I Z K A R I E N
G O R D A I L U A

 

 
 

                   - Orrialde nagusira itzuli
                   - Susa aldizkaria
                   - Ale honen aurkibidea

                   - Ale honi buruzkoak (azalaren irudia eta fitxa)

Aurreko artikulua— Susa-26 (1990-uztaila) —Hurrengo artikulua




 

 

Sorterriratze baten koadernoa

 

Aimé Césaire

 

euskaratzaileak:

Jose Luis Otamendi

eta Iñigo Aranbarri

 

        Hemeretzi urte zituen Aimé Césairek Martinika utzi eta Pariseko Licée Louis-Le-Granden matrikulatu zenean. Han, Antilletako beste zenbait ikaslerekin batean Légitime Défense aldizkaria kaleratuko dute, ordurarte La Revue du Monde Noir-ek erakusten zuen planteamendu epelari aurre egiteko asmoz. Handik Ecole Normale Superieurera, Sédar Senghor eta Léon Gontran Damas ezagututzen ditu hemen. 1934ko martxoan L'étudiant noir ateratzen dute, —Césaire négre hitzaren aldekoa bazen ere—. Dozenaren bat lagunen kolaborazioaz, Afrika zein Antilletako idazleak gehienak, zortzi orrialde besterik ez zituen zenbaki bakar bat baino ez zen atera. Ordea Negrotasunaren adierazpen hauek ez ziren hutsetik sortuak. Braque, Vlaminck, Picasso eta Dérain hasiak ziren plastika beltzaren bindikapenean, Blaise Cendrarsen Antologia Beltza, Gideren bidaia liburuak —Kongora bidaia eta Txadetik Itzuleran batez ere— eta Ifarrameriketako poeta beltzen irakurketak lagungarri gerta zitzaizkien. Ezin ahaztu jazzaren mundua baina batez ere zenbait antropologo europarren lanak, Delafosse eta Frobeniusenak gehien bat.

        Martinikara itzulirik bere lanik ezagunena burutzen du, negrotasunaren manifestua izan nahi duen poema luzea, Cahier d'un retour au pays natal, 1939an Volonté aldizkarian argitaratua. André Bretonek bisitatuko du bi urte beranduago Martinikan. Honena 1944ko edizioaren hitzaurrea. Ondorengo urteetan ez dio utziko poemak argitaratzeari: Les armes miraculeuses (1946), Soleil Cou Coupé (1948), Corps Perdu (1950), Ferrements (1960). Saioen artean Discours sur le colonialisme (1950) eta Culture et colonisation (1956) dira agian lanik ezagunenak.

 

Abiatu. Ene bihotzak oparotasun harroz zegien

murmurio. Abiatu... apal eta gazte helduko nintzateke

neure herri horretara eta bere buztina

nire haragiaren osagai duen herri horri esan: "Luzaroan

ibili naiz noraezean eta zure zaurien laztura desertatura

nator berriro''

Etorriko nintzateke neure herri horretara eta esan:

"besarka nazazu beldurrik gabe... eta hitzegiten

baino ez badakit, zugatik dut hitzegingo''

Eta esango nioke oraindik:

"Ene ahoa ahorik gabeko zorigaitzen ahoa

izango da, ene ahotsa, etsipenaren ziegan

eroritakoen libertatea''

Eta nentorrela neure kolkorako:

"Eta batez ere, gorputz eta arima nireak

gorde zaitezte bata zein bestea ikusle jarrera antzuan

besoak antxumatzetik, bizitza ez bait da

ikuskizuna, oinaze itsaso bat ez bait da

eskenatokia, deiadarka ari den gizona ez bait da

hartz dantzaria...''

 

Eta hona hemen non etorria naizen!

Eta berriro bizitza errenkari hau nire aurrean,

ez bizitza hau, heriotze hau, zentzurik eta errukirik

gabeko heriotze hau, heriotze hau non handitasuna

aieneka hondarratzen den, heriotze honen ttikikeria

disdiratsua, ttikikeriaz ttikikeria errenka dabilen

heriotze hau;

lehia ttikiko palakadok konkistatzailearen gainera,

morroi ttikien palakadok basatitzarraren gainera,

arima ttikien palakadok hiru arimadun Caribearen gainera,

heriotze alferrikako guztiok

absurditateak

nire ezaguera irekiaren lokatz zipriztinpean

huskeria tragikoak ipurtargi bakar honek argiztatuak

 

* * *

 

Aintzinako berotasun eta beldurrezko egunsenti epela

kareletik aberastasun txundigarriak

kareletik nire benetako faltsukeriak

Baina zein harrotasun arrotzek argiztatzen nau bapatean?

betor eulitxoria

betor garibaia

betor hodeiertzeko zirrikitoa

betor kinozefaloa

betor lotoa munduaren zamalketaria

betor izurdeetatik perla matxinada

itsasoaren maskorra hautsiz

betor irla murgilaldia

betor haragi hilaren egunen desagertzea

harraparien gobelan

betoz uraren arrabak non geroak

astintzen dituen bere buru ttikiak

betoz

otsoak gorputzeko zulo basatietan bazkatzera

aterpe ekliptikoan nire ilargiak eta zure eguzkiak

elkar kausi dezaten orduan

 

bada ene gangailaren zuhurtzipean basurde zuloa

badira egunaren harri grisarenpean

marigorri mulko ñirñirkari diren zure begiak

bada nahas-mahasaren begiradan enara hau

menda eta inuntzizkoa desegin ohi dena

beti berriro jaiotzeko zure argiaren itsasgorarekin

(jabaleraz eta seaska ezazu, o hitz nirea

udaberriko mapa beti berriro egiteko dagoela ez dakien haurra)

belar hostoak abelgorrientzat kulukatuko dira

esperantzaren untzi eme tirainaren alkohol imintzio luzea

inoiz ikusi gabeko bere eraztunaren begiko izarrek

iluntzearen beirazko organuaren tutuak dituzte moztuko

gero nire nekearen moko emankorraren gainean

barreiatuko dituzte ileorratzak

odolbelarrak

eta zu astroa atera ezazu zure muin argitsutik lemuriar gizonaren hazi

hondoragabekotik emakumearen sabel dardarkariak

minerala bailitz daraman ausargabeko forma

 

o argi adiskidezko!

o argiaren iturburu hozkirri!

ez sutautsa ez iparrorratza asmatu ez zuten haiek

ez baporea ez elektrizitatea inoiz bezatzen jakin ez zuten haiek

ez itsasoa ez zerua esploratu ez zuten haiek

baina haiek gabe lurra ez zen lur izango

lurrak desertatu arau, txalkortasuna orduan eta onuragarriago

lurra batez ere

lurrak lurminen duena gorde eta umotzen deneko ziloa

nire negrotasuna ez da harri bat, bere gorreria

egunaren aldarriaren kontra oldartua

nire negrotasuna ez da ur hilezko hodeia

lurraren begi hilaren gainean

nire negrotasuna ez da ez dorre ez katedrale

murgil egiten du lurreko haragi gorritan

murgil zeruko haragi egarrituan

zulatu egiten du hildura opakoa bere egonarri zuzenaz

 

 

Cahier d'un retour au pays natal

 

        Partir. Mon coeur bruissait de générosités emphatiques. Partir... j'arriverais lisse et jeune dans ce pays mien et je dirais à ce pays dont le limon entre dans le composition de ma chair: "J'ai longtemps erré et je reviens vers la hideur désertée de vos plaies''./ Je viendrais à ce pays mien et je lui dirais:/ "Embrassez-moi sans crainte... Et si je ne sais que parler, c'est pour vous que je parlerai''./ Et je lui dirais encore:/ "Ma bouche sera la bouche des malheurs qi nont point de bouche, ma voix, la liberté de celles qui s'affaissent au cachot du désespoir''./ Et venant je me dirais à moi-même:/ "Et surtout mon corps aussi bien que mon âme, gardez-vous de vous croiser les bras en l'attitude stérile du spectateur, car la vie n'est pas un spectacle, car une mer de doleurs n'est pas un proscenium, car un homme qui crie n'est pas un ours qui danse...''./ Et voici que je suis venu!/ De nouveau cette vie clopinante devant moi, non pas cette vie, cette mort, cette mort sans sens ni piété, cette mort où la grandeur piteusement échoue, l'éclatante petitesse de cette mort, cette mort qui clopine de petitesses en petitesses; ces pelletées de petites avidités sur le conquistador; ces pelletées de petits larbins sur le grand sauvage, ces pelletées de petites âmes sur le Caraïbe aux trois âmes, et toutes ces morts futiles/ absurdités sous l'éclaboussement de ma conscience ouverte/ tragiques futilités éclairées de cette seule noctiluque /.../ Tiède petit matin de chaleurs et de peurs ancestrales/ par-dessus bord mes richesses pérégrines/ par-dessus bord mes faussetés authentiques/ Mais quel étrange orgueil tout soudain m'illumine?/ vienne le colibri/ vienne l'épervier/ vienne le bris de l'horizon/ vienne le cynocéphale/ vienne le lotus porteur du monde/ vienne de dauphins une insurrection perlière brisant/ la coquille de la mer/ vienne un plongeon d'îles/ vienne la disparition des jours de chair morte dans la/ chaux vive des rapaces/ viennent les ovaires de l'eau où le futur agite ses/ petites têtes/ viennent les loups qui pâturent dans les orifices/ sauvages du corps à l'heure où à l'auberge écliptique/ se rencontrent ma lune et ton soleil/

        il y a sous la réserve de ma luette une baugue de/ sangliers/ il y a tes yeux qui sont sous la pierre grise du grise du jour un/ conglomérat frémissant de coccinelles/

        il y a dans le regard du désordre cette hirondelle de/ menthe et de genêt qui fond pour toujours renaître/ dans le raz-de-marée de ta lumière/ (Calme et berce ô ma parole l'enfant qui ne sait pas/ que la carte du printemps est toujours à refaire)/ les herbes balanceront pour le bétail vaisseau doux de/ l'espoir/ le long geste d'alcool de la houle/ les étoiles du charton de leur bague jamais vue/ couperont les tuyaux de l'orgue de verre du soir puis/ répandront sur l'extremité riche de ma fatigue/ des zinnias/ des coryanthes/ et toi veuille astre de ton lumineux fondement tirer/ lémurien du sperme insondable de l'homme la forme/ non osée/ que le ventre tremblant de la femme porte tel un/ minerai!/

        ô lumière amicale/ ô fraîche source de la lumière/ ceux qui n'ont inventé ni la poudre ni la boussole/ ceux qui n'ont jamais su dompter la vapeur ni/ l'électricité/ ceux qui n'ont exploré ni les mers ni le ciel/ mais ceux sans qui la terre ne serait pas la terre/ gibbosité d'autant plus bienfaisante que la terre/ déserte/ davantage la terre/ silo où se preserve et mûrit ce que la terre a de plus/ terre/ ma négritude n'est pas une pierre, sa surdité ruée/ contre la clameur du jour/ ma négritude n'est pas une taie d'eau morte sur l'oeil/ mort de la terre/ ma négritude n'est ni une tour ni une cathédrale/

        elle plongue dans la chair rouge du sol/ elle plongue dans la chair ardente du ciel/ elle troue l'accablement opaque de sa droite patience.

 



Literatur Aldizkarien Gordailua Susa argitaletxearen egitasmoa da.