Cesar Vallejo

Cesar Vallejo

euskaratzailea:

Omar Nabarro

        Cesar Vallejo abanguardiaren garaikidea da. Los Heraldos Negrosek (1919) eta Trilcek (1922) halaxe dioskue. Hil ostean argitaratu ziren Poemas Humanos eta España aparta de mi este caliz. El tungsteno nobela ere idatzi zuen. Giza-esentziaren bilaketaria da Cesar Vallejo. Gosea, maitemina eta heriotza sare bakarreko hari dira beraren esku trebeetan. Objetu xumeak biltzen ditu sarean, eta, horretara, gure-gure bihurtzen zaigun poesia sortzen du. Alkimista antzatsuaren modura, aztien pare, berak asmatzen ditu hitz ulertezinak, ohiartzunez gainezka datozkigunak, eta hala eta guztiz ere, Vallejoren ahotsa ez zaigu belarritik aldentzen. Hortaz, kolokiala eta aldi berean misteriotsua da, surrealismoa eta humanismoa bat egiten ditu Vallejok, borobiltasunaren aldetik biak gainditzen dituen sintesian.

Giza poemak

Harri beltza harri zuri baten gainean

Parisen hilen naiz euri-zaparradaz,

dagoneko gogoan dudan egun batean.

Parisen hilen naiz —eta ez datorkit hankartean—

akaso eguen batez, gaurkoa den legez,

udazkenaz.

Eguena izanen da, ze gaur, bertsook

prosatzen nagoela, besondoak ere halaxe jarri zaizkit,

gaiztotuta, eta, egundo ere ez gaur legez, berriro nago,

egina dudan bidea eta guzti, nire buruarekin bakarrik.

Hil da Cesar Vallejo, jo egiten zuten

denek berak eurei ezer egin barik

gogor jotzen zuten palu batez eta gogor

soka batez ere; testigu dagoz

eguen-egunak eta besondo hezurrak,

bakardadea, euria, bideak...

Bakea, eltxoak, biraoa, isurialdeak...

Bakea, eltxoak, biraoa, isurialdeak,

hila, dezilitroak, hontza,

lekuak, ezkabia, sarkofagoak, edontzia,

beltzaranesak,

ezezagumena, lapikoa, monagiloa,

tantak, ahaztura,

potestadea, lehengusuak, arkaingeruak, orratza,

parrokoak, abanoak, erdeinua,

zatia, mota, durduzadura, arima...

Harikor, azafraiztua, kanpoko, argi,

erabilkor, zaharkitu, hamairu, odoleztatua,

argazkiratuak, gertuak, ubelduak,

konexak, luzeak, zingoleztatuak, zitalak...

Sutan, alderatzen,

bizitzen, sumintzen,

kolpatzen, aztertzen, entzuten, zirgit egiten,

hiltzen, eusten, lekutzen, negarretan...

Ostean, berauok, berton,

gero, gainean,

beharbada, bitartean, gibelean, hainbat, hain inoizez,

azpian, zera, bihar, zenbat,

hainbeste...

Izugarrizkoa, handigurentsua, geldoegia,

augustua, antzua,

balbearena, gakogarria, bustia, adurrezkoa,

guztizkoa, aratza, ilunetakoa,

larregizkoa, deabruzkoa, ikutuzkoa,

sakonekoa...

Gizon bat igarotzen da, ogia lepoan

Gizon bat igarotzen da, ogia lepoan.

Idatzi egin, gero, ene bikoiztasunaz?

Beste batek, jezarri, hazka egin, galtzarbetik

zorria kendu eta akatu du

Nongo adoreaz berba egin psicoanalisiaz?

Beste bat ene bularraldean sartu da, palua eskuan

Sokrates aipatu gero medikuari?

Koixua igarotzen da, eskua emanda ume bati

Irakurri egin, gero, André Breton?

Beste bat hotzikaraz dago, eztulka, odolezko ttuetan

Ahalko ote inoiz Ni sakonaz aipurik egin?

Beste batek lokatzean bilatzen ditu hezurrak, azalak

Albainela sabaitik jausi, hil eta ja ez du gosaltzen

(Berriztatu egin, gero, tropoa, metafora?)

Maerkatariak gramo bat ohostu dio bezeroari pisugailuan

(Hitz egin, gero, laugarren dimentsioaz?

Bankariak faltsotu egiten du bere balantzea

(Ze aurpegi beharko teatroan negar egiteko?)

Paria lotan dago, hanka lepoan

(Inori berba egin, gero, Picassoz?)

Baten bat hileta doa negar zotinka

(Zelan bihurtu, gero, akademiko?)

Baten batek bere fusila ttukuntzen du eskaratzean

(Nongo adorez berba egin haranzkogaindizkoaz)

Beste bat igarotzen da hatzamarrez zenbatzen

(Zelan berba egin Ez-Niaz aldarri egin barik?)