Errautsen gorakoa

Tahar Ben Jelloun

euskaratzailea:

Bego Montorio

        Marokkoko Fes-en jaioa, hasera haseratik frantsesa izan du Tahar Ben Jelloun-ek idazteko orduan hizkuntza nagusia. Magreb osoko arte-bilgunea xede zuen «Souffles» mugimenduko bultzagileetako bat izan zen, eta izen bereko aldizkarian kaleratu zituen bere lehen lan garrantzitsuenak, 1966tik 1972ra bitartean.

        Harez gero, eta arrakastarik handiena nobelarekin lortu duen arren, jenero desberdinak landu ditu Ben Jellounek: poesia («Les amandiers sont morts de leurs blessures», A l'insu du souvenir»), antzerkia («La Fiancée de l'eau») eta saioa («La plus haute des solitudes. Misère affective et sexualle d'émigrés nord africains», psikologia sozialeko tesia). Goncourt saria lortu zuen 1987. urtean «La nuit sacrée» nobelarekin eta «Jour de silence à Tanger» du orain arte argitara eman duen azkena.

        Hemen itzuli ditugun poemak bere azken lanetik hartuak daude, «La remontée des cendres» bildumatik. 1991ko irailean Pariseko Editions Du Seuil etxeak argitaratutako liburu honek badu premiaren lekukotasunik. Iazko otsaila eta apirilaren artean idatzitako poemak dira, bi mundu, bi kulturen arteko gerra gorrienean zegoela: «Amaitu da ofizialki Golkoko gerra. Kuwait iada ez dago okupatua. Hein handi batean, suntsituta dago Irak. Eta lurperatuak hildakoak. Baina ez guztiak. Mendebaldetarrek euren hilak zenbatu eta etxeratu egin dituzte. Milaka biktima utzi dute euren gibelean aldegin dutenean. Ez da inoiz ere jakingo zenbat pertsona, zibil eta militar hil dituzten Irak gainera erortzen utzi dituzten bonba tonek. Telebistaz une batez baino ikusi ez ditudan gorputz ezezagun, gorpu kiskali horiei egin nahi die gorazarre testu honek. Izen bat eman eta hilarri batean jarri, oroitzapenerako. Gorroto barik. Duintasunez. Baltzu hilobira egotzita, arpegi anonimo antzeko bat osatzen dute, falta diren guztiak batu eta gogoratuko dituena».

Ahots bat altxa da putzu idorretik

iraganeko mende zaharretik dator

Babilonia otoitza zen garaitik.

Orduan mundua ezin zitekeen hil

haurrek esaten zuten: «Mundua doluminez dago baina ez da hilko».

Harrian ezabaturiko edertasuna da

hiria

hiri eskeletoa

besaulkian eseria

lastozko gorpuak lotarakoan biltzen dituen hospizioa.

Bagdadek ez du iada sabelik

zabaldu egin ditu zainak

gose den herriarentzat.

Bekokian osorik dirau hilobiratzailearen erretratoak.

Zenbatu egin dituzte beren hildakoak

Esku finek

eskunarru zuridun eskuek atera dituzte hareetatik

beso sendoek sartu dituzte hilkutxetan.

Banderaz eta lejendaz bildurik eskaini zituen ohizko doluminak.

Hilerriraino lagundu zituen egunak.

Izendatu egin dituzte beren hildakoak

gorputz osoak eta arima goretsiak

zelai berdeetako oparia

beirazpian oroitzeko

eta itzal goxoa

eta zeruetako grazia.

Nork zenbatuko ditu gure hildakoak?

bide ertzean ahazturiko errauts pilak

soinatal sakabanatuak abandonaturiko karkasatan.

Nork izendatuko ditu hondar horiek?

Untzirik gabeko naufragioaren aztarnak baino ez gara

haizearen itzalak muino galduetan

zeruko aginduak

brisaren aldera etzanak.

Identifikatu gabeak

Abd al Karim al-Safadi

1983ko otsailak 22

bizkarrean pintura gorriz egindako gurutzea

begiratuan zapi bat eta txinaurriak

Aïn Aib Loft-en puztu da gorpua

zein adin zuen Abd al Karim al-Safadik?

Nork esango du?

zoluko harriek? odolaren marmarrak? okupatzailearen txostenak?

edo bizikleta erruera baten atzetik dabilen bere ilobak?

Jaurtikia

arakatua

gerra guztiengandik jaio zen gizon hau

itsaso guztietatik etorria

bularrean zuen aberria

egunez korritu egiten zuen eta gauez beilatu.

Khodr Saïd Mohammed

1983ko apirilak 27

Euliek biluzten duten gorputz horrek

itsasorantz du luzaturik eskua.

Behatz luzeak arrantzuntzi bat seinalatzen du

isiltasunaren kaian.

Eguzkia altxa da bera izendatzeko:

Khodr Saïd Mohammed.

Fatima Abou Mayyala

Teilatutik sartu dira

ateak eta leihoak itxi dituzte

eskukada bat harea sartu dute Fatimaren aho eta sudurretan.

Sabela urratu zioten eskuez

bildurik zegoen odola

aurpegian egin zioten txisa.

Fatimak estatuaren eskua hartu zuen

eta lirain ibili zen lokartutako arbola eta haurren artean.

Itsasoraino heldu zen

gorputza heriotzaren gainetik zutitua.

Ali Saleh Saleh

1983ko apirilak 29

Ardi larru batetan bildurik eraman dute gorpua

burua eta oinak ateratzen zitzaizkion

hautsak zuriturik.

Egunaren baitan etzan dira emeki bere soinatalak

zolua ireki egin da eta besarkada mugagabean estutu

Hamazazpi urte zituen

Ali Saleh Salehek

Saïda-n zuen lehen maitea

heriotza arbolaren enborrera loturik.

Une voix monte d'un puits sec/ elle vient d'un siècle très ancien/ quand Babylone était une prière./ A l'époque le monde ne pouvait mourir/ les enfants disaient: «Le monde est souffrant mais il ne vas pas mourir!»// Il est une beauté dissoute dans la pierre/ une ville/ un squelette de ville/ assis dans un fauteuil/ hospice où viennent dormir les cadavres de paille.// Bagdad n'a plus de ventre/ elle a ouvert ses veines/ pour un peuple qui a faim./ Sur le front le portrait du fossoyeur est indemne./.../

Ils ont compté leurs morts./ Des mains délicates/ des mains gantées de blanc les ont retirés au sable/ des bras robustes les ont déposés dans les cercueils./ Le deuil de rigueur les livra recouverts du drapeau et de la légende./ Le jour les accompagna jusqu'au cimetière.// Ils ont nommé leurs morts/ corps entiers et âmes anoblies/ don aux vertes prairies/ pour le souvenir sous verre/ et l'ombre douce/ et la grâce des cieux.// Qui comptera nos morts?/ tas de cendre oubliés au bord de la route/ membres épars dans les carcasses abandonnées.// Qui nommera ces restes?/ Nous ne sommes qu'épaves sans navire/ ombres du vent sur des collines perdues/ couchés sur un flanc d'airain/ par le signe céleste.

NON IDENTIFIES

Abd al Karim al-Safadi / 22 février 1983/ Sur le dos une croix à la peinture rouge/ sur le regard un bandeau et des fourmis/ le corps a enflé à Aïn Abi Lotf/ quel âge avait Abd al Karim al-Safadi?/ Qui le dira?/ les pierres du camp? la rumeur du sang? le rapport de l'occupant?/ ou sa petite fille qui court derrière une roue de bicyclette?/ Déposé/ fouillé/ cet homme était né de toutes les guerres/ venu de toutes les mers/ sa patrie était dans la poitrine/ il l'arpentait le jour et la veillait la nuit.

Fatima Abou Mayyala / Ils sont entrés par le toit/ ils ont fermé portes et fenêtres/ ils ont enfoncé une poignée de sable dans la bouche et narines de Fatima./ Leurs mains déchirènt son ventre/ le sang était retenu/ ils urinèrent sur son visage./ Fatima prit la main de la statue/ et marcha légère parmi les arbres et les enfants endormis./ Elle atteignit la mer/ le corps dressé au-dessus de la mort.

Ali Saleh Saleh / 29 avril 1983/ Ils ont ramené son corps dans une peau de mouton/ sa tête et ses pieds nus dépassaient/ blancs de poussière./ Lentament ses membres se sont couchés dans le jour/ le sol s'est ouvert et l'a enlacé dans une infinie étreinte./ Il avait dix-sept ans/ Ali Saleh Saleh/ son premier amour à Saïda/ la mort nouée aux hanches de l'arbre.

Khodr Saïd Mohammed / 27 avril 1983/ Ce corps que les mouches déshabillent/ a la main tendue vers la mer./ L'index désigne une barque de pêcheurs/ sur la rive du silence./ Un soleil se lève pour le nommer:/ Khodr Saïd Mohammed.