Heriok egunkaria irakurtzen du

Mircea Dinescu

euskaratzailea:

Mertxe Agirrezabal

        Mendea larogeita hamargarrena betetzera zihoan, Errumania lehertzera etorri zen eguberri bezperetan. Askok ikusi genuen. Irudi horailak, maiztuak: jauregiak sutan, zulodun banderak neguberrian, tiranoen azkenaurrekoa, kamerak arma hilgarri bilakatuak, elurtean galdutako trenak... Orduan topatu genuen proklama sutuak irakurtzen, ahoz baino ukabilez eta larriak puztutako begiekin hitzegiten. Sinboloa izan zen Bukaresteko telebista iraultzan, aurreko muturrean ageri zen poeta kaskamotza.

        1988an deklaratu zuten disidente Mircea Dinescu. Kargu ofizialez gabetu eta etxe barruko gatibutza ezarri zioten, 'Liberation'en agertutako elkarrizketa batean Ceaucescuren erregimena gogor salatzeagatik ausaz. Errumaniako Idazleen Elkarteko aldizkariak lehendakari zuen. Bere egoerak izan zuen oihartzunik mendebaldeko Europan, ezagutzera eman zen prentsan poetaren drama. Errumaniako Idazleen Elkarteko lehendakari izendatu zuten 1990eko urtarrilean.

        Mircea Dinescu 1950ean sortu zen. Seguruenera Marin Sorescu-rekin batera Errumaniako poeta garaikide ezagunena da atzerrian. Iñigo Aranbarrik aspaldi euskaratu zituen Sorescuren poema ale batzuk Susa 21ean. Maiatz 19an aurki ditezke Dinescuren hamar poema, Itxaro Bordaren eskuak gurera ekarriak orain baino lehen.

        Zortzi poesia liburu eman zituen argitara 1971 eta 1986a bitartean. Azkena eta entzute handienekoa, «Moartea citeste ziarul» («Heriok egunkaria irakurtzen du»), zentsuraren galbahea pasa ezeta 1990era arte argitaratu ez zena Errumanian. Harrezkero harrapazka irakurria izan da.

Iheslarien agerpena

Nere herri kaskamotza

nere arreba atxiloketa eta bakardadean

Urria darama pisura

eta nere arropek

zure belardi ildotuak dirudite.

Zure aurpegi torturatuaren karearekin

zuritu zituzten biltegiak. Zure kaskezurrarekin

dado trukatuak egiten dituzte ganberroek.

Zer gal nezake? Urteak baino ez, urteak...

O, hegoaldeak arramaskatua

iparraldeak jana

eta lautadako arbasoetara bitartean lixeritua

lord bat bezain barregarri desagertuko naiz

ijitu baten gonapean, gonapean...

Heroi bai antzezle kaskar bai lurjoa

irria edo gezurra bitarteko salbatuko naiz

eta neurez hiltzen banaiz ere

hil egin nautela esango dute

urkabilurra lepoan sortu nintzela

esku ezezagun batek larri estutua

Exilioa

Marmatzian patatak loretan dira

eta zuek oraintxe aldegin behar duzue hegoaldera

zerua urrun eta tarratadaz josia dagoenean

negarra naziotzat hartzen denean?

Minari herri baten itxura emango diozue

baliteke hilobi beroagoa topatzea...

Aitzurka ari gara aitzurka esmeraldazko patatak,

harri bitxizko nere patata errukarriak.

Gazi-aska zerutiarrean gordetako zein jainko

gertatuko litzateke berriro gu elkarrengana biltzeko?

Gure etxean eta zuenean negar-kantari gabiltza

gure etxean eta zuenean amaitu dira ipuinak

Dantza

Heriok kalean egunkaria irakurtzen du

hildako eskalearen aurpegiaren gainean jarrita

heriok tabernan basoa betetzen du

herio soroen gainean dago, herio kanpin-denda barruan dago.

Arropatik ken iezazkiozu hautsak zapatak miaztu

izan zaitez luxuzko balet bizialdi batez,

Santa Sofiako urrezko burusoileriak

distira beza zure beheraldiko odolean.

O hildakoen dantza, kulunka eragiozu kateari

musikaren esklabu, tresna zoriontsu...

Gure haragi mintzean Bizanzio dabil

hala Europakoa, nola Sortaldekoa

Revelatia evadatului

Tara mea tunsa chilug / sora mea de detentie si singuratate / trage octombrie la cîntar / si hainele mele par / miristile tale vargate.

Cu varul stins al fetei chinuite / spoira magaziile. Golanii / din craniul tau fac zaruri masluite. / Ce-am de pierdut? Doar anii, numai anii...

O, sfîsiat de sud / mîncat de nord / si digerat pîna-n strabuni de pusta / o sa dispar ridicol ca un lord / sub fustele tigancilor, sub fusta...

Erou ba cabotin ba mohorit / ma voi salva prin rîs sau prin minciuna / si chiar de voi muri de moarte buna / tot se va spune ca m-au omorît / ca m-am nascut cu funia de gît / trasa vîrtos de-o nestiuta mîna

Exil

Au înflorit cartofii in Marmatia / si voi tocmai acum plecati spre sud / cînd ceru-i aiurit si descusut / cînd se confunda bocetul cu natia?

Veti inventa durerea ca o tara / poate veti da peste-un mormînt mai cald... / Scobim scobim cartofii de smarald, / saracii mei cartofi de piatra rara.

Ce zeu pastrat în saramuri celeste / ar fi dispus din nou sa ne adune? / La noi la voi e plîns de-ngropaciune / la voi la noi e-un capat de poveste

Dans

Moartea în strada citeste ziarul / asezat pe fata cersetorului mort / moartea în cîrciuma-si umple paharul / moartea-i pe cîmpuri, moartea-i în cort.

Periei-i haina linge-i pantofii / fii-i pentr-o viata valet de lux, / chelia deaura Sfintei Sofii / luceasca-n sîngele tau la reflux.

O dans al mortii, clatina-ti lantul / sclav muzical, fericit instrument... / Prin carnea noastra umbla Bizantul / ba Europa, ba Orient