|
—Itz-Lauz—
Abere-itz-eta edo abere-itz-adi
euzkerez edo euzko-elez
Mendiola Imanol
«Abere-itz-eta» edo «Abere-itz-adi» ager-nai-dautzuegu.
Zer-gaiz, «Itz-eta» edo «Itz-adi» dabilgun, galde-daizakezute. Geuk orain dagigun lan au, ez da erdera «Zoologia» edo «Zoografia». Au geuk genegiken, bertze iaki-gai etsi, eta iakin bear-genituke, eta berariz euzko-elez oinarri-ets, bertze iaki-gai sor eta ager-bear-genituke.
Bearr-er eta egoki-er «Zoologia» «Zoografia» genegiken, aurrez bertze-arte Pisike, Kimi, Matemati, eta abar, eta abar, bear-genituken. Au-gaiz, geure lan, ori-baino apal-ego da; geuk amen datzazkiegu bakarrik «abere-izen» edo «Abere-itz».
Abere oro amen, ez dagoten-ets, ager-ageri da; nork audin dagoten, abere oro, ezarri-zeizateken lan txiki baten?
Iarri-dautugu abere-etan oar bear-dautugu; batzu dira euzko-izenez esan-oi-diran, bertze batzu berriz bein ere euzkerez esan-ez diran.
Euzkerez esan-oi-diran, eta esan-izan-oi-diran aie, geuk oi-izenez dasategu; euzko-elez ibilli-izan-oi-ez diran aie orde, geuk euzko-edin eta euzko-etsi-dautugu.
Sarri, abere aie, egon-oi-diran erri-izenez; sarri, abere-iza, ager-daizaketen itz eta izen-bidez; sarri era erder-elez esan-oi-diran itzez.
Lan au oso-oso ez da; ba dira bai abere-euzko-izen, geuk amen iarri ez dautugun, eta ibili-oi-diran, au-gati, inork, bertze abere-euzko-izen ba zekiteke, geuk eske-dagiogu, geu-edi abere-izen aie esan-daizazgun, lan oso-ego eta zabal-ego dagigun.
Euzko-erri eta euzko-ele-maitez egin daugun lan au, zearo egoki ez ba da, eta oker batzu oar-baldin ba zenitukete, euzko-anai, azke-gatsazute, eta azke-gagizute.
Agur.
Egileak
| Abere | Animal | Animal |
| Abere-ets | Zoologia (estudio) | Zoologie (étude) |
| Abere-iaki | Zoología (ciencia) | Zoologie (science) |
| Abere-esa | Zoología (exposición) | Zoologie (expression) |
| Abere-adin | Reino animal | Regne animal, Faune |
| Adin | Suma, contenido | Somme, contenu |
| Ezur-abere (Ezurti) | Vertebrado | Vertebre |
| Ugatz-abere (Ugazti) | Mamífero | Mammifére |
| Egatz-abere (Egazti) | Ave | Oiseau |
| Suge, Suge-abere, | Reptil | Reptile |
| Igel, Igel-abere | Batracio | Batracier |
| Arrai, Arrai-abere, Arrau-abere | Pez | Poisson |
| | | |
| UGAZTI UGATZ-ABERE | MAMÍFEROS | MAMMIFÈRES |
| Ximi | Mono | Singe |
| Giz-ximi | Primate | Primate |
| Orangute | Orangután | Orang-outang |
| Goril | Gorila | Gorille |
| Txinpantz | Chimpanzé | Chimpanzé |
| Txakur-ximi, Or-ximi | Cinocéfalo | Cynocéphale |
| Mandiril | Mandril | Mandril |
| Makake, Luze-buztanximi | Macaco | Macaque |
| Babui | Babuino | Babouin |
| Gibon, Indi-ximi | Gibón | Gibon |
| Tamari | Tamarin | Tamari |
| Saki | Sakí | Saki |
| Saiu | Sajú | Sajou |
| Orru-ximi, Sapaiu | Aullador | Hurleur |
| Saimiri | Saimiri | Saimiri |
| Amadir | Hamadryas | Hamadryas |
| Eme-ximi, Ximi-eme | Mona | Guenon |
| Ximitxo | Monito | Petit singe |
| Asi-ximi | Semnopiteco | Semnopithéque |
| Papio | Papión | Papion |
| Uistiti | Titi | Ouistiti |
| Eme-Ximitxo, Ximitxo-eme | Monita | Guenuche |
| Ximi-er | Prosimio | Prosimien |
| Atel, Luze-ximi | Ateles | Atéle |
| Gau-airara, Gau-airar | Murciélago | Chauve-souris |
| Ega-beso, Ega-beso-abere | Chirópteros | Chiroptóres |
| Aun-buru-ainar, Aundi-buru | Cefalote | Cephalote |
| Arpi, Ego-arrano | Arpia | Harpie |
| Belar-ainar | Orejudo | Orsillard |
| Banpir, Zabal-ainar | Vampiro | Vampire |
| Arrats-sinar | Vespertilio | Vespertilion |
| Artz | Oso | Ours |
| Eme-artz, Artz-eme | Osa | Ourse |
| Artz-ume | Osezno | Ourson |
| Leoi | León | Lion |
| Eme-leoi, Leoi-eme | Leona | Lionne |
| Leoi-ume | Leoncillo | Lionceau |
| Leoi-adats, Buru-ile | Melena | Crinière |
| Ao-bizar, Mutur-bizar | Mostacho | Moustache |
| Buztan | Cola | Queue |
| Leoi-orru, Orru | Rugido | Rugissement |
| Ermin | Armiño | Hermine |
| Pume | Puma | Puma |
| Panter | Pantera | Panthère |
| Uain | Hiena | Hyène |
| Zabatz | Zabat | Vivette |
| Ginetz | Jineta | Genette |
| Lintz | Lince | Lynx |
| Nabar-katu | Gato pardo | Guépard |
| Baso-katu | Tigre | Tigre |
| Katu | Gato | Chat |
| Guar | Jaguar | Jaguar |
| Ontz | Onza | Once |
| Pitotx | Marta | Marte |
| Azeri | Zorro | Renard |
| Itsas-otso, Its-otso | Foca | Phoque |
| Nabar-leoi | Leopardo | Léopard |
| Otari, Itsas-leoi | Otario | Otarie |
| Murtsu | Morsa | Morse |
| Sator | Topo | Taupe |
| Sarroi, Sagarroi | Erizo | Hérisson |
| Sagu | Ratón | Rat, Souris |
| Erbi | Liebre | Lièvre |
| Satsuri | Ratón campesino | Rat |
| Urtxintx | Ardilla | Ecureuil |
| Katarde | Castor | Castor |
| Kerbu | Jerbo | Gerboise |
| Idi | Buey | Boeuf |
| Ergi, Iditxo | Boyezuelo | Jeune bceuf |
| Zezen | Toro | Tauresu |
| Zekor, Zezenkor, Idigai | Ternero | Bouvillon |
| Txal | Ternera | Génisse |
| Ikel, Idikel | Buey para engordar | Boeuf à l'engrais |
| Bei, Abelgorri | Vaca | Vache |
| Baso-idi | Búfalo | Buffle |
| Baso-bei, Oian-bei | Hembra de Búfalo | Bufflène |
| Baso-zekor, Oian-zekor | Cría de búfalo | Buffetin |
| BasoAxal, Oian-txal | Búfala pequeña | Buffetine |
| Konkor-idi | Uro, Bisonte | Urus |
| Aker-idi | Cebú | Zebu |
| Ibai-idi | Hipopótamo | Hippopotame |
| Zerri, Urde | Cerdo, puerco, guarro | Porc |
| Aketz, Ordots, Orots, Ar | Macho en general | Mâle en général |
| Eme | Hembra en general | Femelle |
| Urde-eme, Eme-urde, Urritx | Cerda, marrana | Truie |
| Amardi (Eme-urde, Urdama (Urde-eme) | Cerda, marrana | Truie |
| Aketz-urde, Ordots-urde | Verraco | Verrat |
| Xin-urde | Puerco corto | Porc chátré |
| Zerri-ume, Ume-zerri, Urde-ume, Ume-urde | Cochinillo | Goret |
| Baso-urde | Jabalí | Sanglier |
| Baso-urritx , Baso-Amardi | Jabalina | Laie |
| Baso-urdetxo | Jabato | Marcassin |
| Kamelu, Bi-konkor | Camello | Chameau |
| Eme-kamelu, Kamelu-eme | Camella | Chamelle |
| Bat-konkor | Dromedario | Dromadaire |
| Aker | Macho cabrio | Bouc |
| Auntz | Cabra | Chèvre |
| Auntztxo, Auntz-ume, Ume-Auntz | Cabrita, Chivo | Chevreau, Chevrette |
| Baso-aker | Yvice | Bouquetin |
| Aitz-aker, Aitz-auntz | Gamuza | Chamois |
| Lats aker | Corzo | Chevreuil |
| Lats-Auntz | Corza | Chevreuille |
| Mendi-aker, Mendi-Auntz | Bicerra | Isard |
| Akuri | Conejo | Lapin |
| Indi-akuri | Conejo de Indias | Cobaye |
| Lats-Auntz-ume | Corcito | Paon |
| Nau-aker, Nabar-aker | Gamo | Daim |
| Nau-Auntz | Gama | Daine |
| Gazal | Gazela | Gazelle |
| Orein, Orkatz | Ciervo | Cerf |
| Eme-orein, Orein-eme | Cierva | Biche |
| Ipar-orein | Anta | Elan |
| Eren, Lan-orein, Elur-orein | Reno | Renne |
| Karibu, Kanadan-orein | Caribú | Caribou |
| Motz-aker, Adar-be-aker | Almizclero | Chevrotain |
| Ausnar | Rumia | Rumination |
| Ausnar-abere, Ausnar-oi | Rumiante | Ruminant |
| Ausnar-abere | Rumiante | Ruminant |
| Ardi-abere | Especie ovina | Ovine, mouton |
| Arari, Aari, aratzar, Ar-ardi | Morueco | Bélier |
| Ardi | Oveja | Brebis |
| Ardi-ume, Ume-ardi, Arkume Bildotx, Axur | Cordero, cordera | Agneau |
| Ardi-akel, Arakel | Oveja estéril | Brebis stérile |
| Arditxo | Ovejuela | Petite brebis |
| Azun, Izor | Plena, oveja plena | Pleine, brebis pleine |
| Antzu | Estéril | Stérile |
| Ardi antzu, Antzu-ardi | Oveja estéril | Brebis stérile |
| Kuku, Bildotx-kuku, Kuku-bildotx | Cordero raquítico | Agneau chétif |
| Zaldi | Caballo | Cheval |
| Zaldi-abere, Zal-abere | Especia caballar | Espèce chevaline |
| Zaldi-ar, Ar-zaldi, Zaldar | Caballo padre | Etalon |
| Beor | Yegua | Jument |
| Zalditxo | Potro | Poulain |
| Beortxo | Potra, jaca | Pouliche |
| Irantzu, Ira-antzu | Castrado | Châtré |
| Zaldi oso, Zaldi akets | Caballo entero | Cheval entier |
| Oso-zaldi, Aketz-zaldi | Caballo entero | Cheval entier |
| Asto | Asno, burro | Ane |
| Asto-ar, Astar | Pollino reproductor | Baudet |
| Asto-eme, Eme-asto | Asna, Burra | Anesse |
| Astotxo, asto-ume | Borrico | Anon |
| Mando-abere | Especie mular | Espèce mulassière |
| Mando-ar, Mandar | Mulo | Mulet |
| Mando-eme, Eme-mando | Mula | Mule |
| Astar-mandar | Mulo de asno | Mulet d'âne |
| Astar-mando-eme | Mula de asno | Mule d'âne |
| Zaldar-mandar | Mulo de caballo | Mulet de cheval |
| Zaldar-mando-eme | Mula de caballo | Mule de cheval |
| Baso-asto, Oian-asto | Onagro | Onagre |
| Asto abere | Especie asnal | Espéce asine |
| Zaldi-asto, Zal-asto | Hemiono | Hemione |
| Nabar-zaldi, Nau-zaldi | Cebra | Zèbre |
| Lepo-zaldi | Jirafa | Girafe |
| Elepan | Elefante | Eléphant |
| Adar-zerri, Adar-urde | Rinoceronte | Rhinoceros |
| Pekari, Baso-zerri | Pécari, Baquira | Pecari |
| Elor-zerri | Puerco espín | Porc-épic |
| Tamanuar, Txianaur-artz | Oso hormiguero | Tamanoir, Fourmilier |
| Azeri-otso | Chacal | Chacal |
| Otso | Lobo | Loup |
| Otso-emo, Eme-otso | Loba | Louve |
| Otso-ume, Otsotxo | Lobito, Lobezno | Louveteau |
| Or, Etxe-or, Etxakor, Txakur | Perro | Chien |
| Eme-or, Eme-txakor | Perra | Chienne |
| Etxe-or, Etxakor | Perro guardian | Chien de garde |
| Laster-txakur, Lats-or, Laster-or | Galgo | Chien courant, Lévrier |
| Eize-or, Eize-txakur, Eize-txakor | De caza | Chien de chasse |
| Artzain-or, Zabal-or | Perro mastín | Chien de berger |
| Ardi-txakur, Ardi-txakor | Perro mastín | Chien de berger |
| Eper-or, Eper-txakur | Perro perdiguero | Chien d'arrét |
| Sagu-or, Sagu-txakur | Perro ratero | Chien ratier |
| Ortzar, Ar-txakur | Perro macho | Chien mâle |
| Ortxo, Txakurtxo | Perrito | Petit chien |
| Elur-or, Elur-txakur | Perro (San Bernardo) | Chien appelé SaintBernard |
| Ile-kiskur, Kiskur-or, Kiskur-txakur | Perro de aguas | Caniche |
| Aragi-txakur | Alano, perro de presa | Bouledogue |
| Ur-txakur, Itxas-txakur | Perro de pescador | Chien de marin |
| Sagu-txakur | Zarcero (perro de caza) | Fox-terrier |
| Or-abere, Txakur-abere | Raza canina | Race canine |
| Bale | Ballena | Baleine |
| Zerri-bale, Itxas-zerri | Marsopa | Marsouin |
| Its-urde, Itsurdi | Delfín | Dauphin |
| Marrasu | Tiburon | Requin |
| | | |
| EGAZTI, EGATZ-ABERE, TXORI | | |
| Egazti, Egatz-Abere, Txori | Pájaro, Ave | Oiseau |
| Egazti-ets, Egazti-iaki | Ornitologia | Ornithologie |
| Lau-atz, Lau-atz-egazti | Palmípeda | Palmipéde |
| Antzar | Ganso | Oie |
| Itsas-antzar | Ganso de mar | Oie de mer |
| Eme-antzar, Antzar-eme | Ganso (macho) | Jars |
| Antzartxo | Ansarón, Ansar pequeño | Oison |
| Aate, aate | Pato | Canard |
| Ar-aate, Aate-ar | Pato macho | Canard mâle |
| Eme-aate, Aate-eme | Anade hembra | Cane |
| Aatetxo | Caneton, Canardeau | Beltzarge |
| Cisne | Cygne | Martin, Pinguin |
| Pinguino | Pingouin | Pelikan |
| Pelicano | Patito | Pelikan |
| Gotzurri, Ur-erroi | Mergo, cuervo marino | Cormoran |
| Itsas-bele, Its-erroi | Mergo, cuervo marino | Cormoran |
| Itsas-urtzo, Zinlinge | Gaviota | Mouette |
| Antxeta | Gaviota | Mouette |
| Itsas-aate, Its-aate | Albatros | Albatros |
| Potorro | Petrel | Petrel |
| Urrun-potorro | Rabihorcado | Frégate |
| Zange | Brasan | Fou |
| Ekaitz-aate | Tadorne | Tadorne |
| Eider | Eider | Eider |
| Serkel | Cerceta | Sarcelle |
| Urrun-antzar | Oca marina | Bernacle |
| Urril-aate | Negreta | Macreuse |
| Xiliporte | Somongujo | Grebe |
| Elur-antzar, Egal-motz | Ganso polar | Manchot |
| Gabarrats | Zambullida | Plongeon |
| Izotz, Iphar-pinguin | Pinguino | Macaroux |
(iarraitzeko)
|
