L I T E R A T U R   A L D I Z K A R I E N
G O R D A I L U A

 

 
 

                   - Orrialde nagusira itzuli
                   - Susa aldizkaria
                   - Ale honen aurkibidea

                   - Ale honi buruzkoak (azalaren irudia eta fitxa)

Aurreko artikulua— Susa-28 (1992-apirila) —Hurrengo artikulua




 

 

Galdu egin ziren hara-honako umeak

 

Gianni Celati

 

euskaratzailea:

Joxerra Utretx

 

        Sondrio-n jaioa (1937), Boloniako unibertsitatean literatura angloamerikarraren irakasle da Gianni Celati. Kritiko eta itzultzaile, Jonathan Swift, Louis Ferdinand Cline, William Gerhardie, Mark Twain, Ronald Barthes, Jack London eta berriki Herman Melvilleren zenbait lan itzuli ditu italierara. Baina batez ere narraziogintzan egindako lanagatik da ezaguna Italiako mugez kanpo, Bufalino, Tabucchi, Pazzi, Del Giudice, Balestrini eta enparauekin batera. Lau nobela ditu argitaratuak gaur arte: Comiche (1971), Le avventure di Guizardi (1973, Bagutta saria), La banda dei sospiri (1976) eta Lunario del paradiso. Liburu hauez gain aipatu beharrekoak dira Quattro novelle sulle apparence (1987) eta Verso la foce; 1975ean Einaudi etxeak argitara eman zion Finzioni occidentali saioarekin batera. Oraingoan euskarara ekarri dugun ipuin hau Narratori delle pianure (1985, Cinque Scole eta Grinzane-Cavour saria) bildumatik hartua dago. Barregarriak eta fantastikoak, tristeak eta ilunak, aintzinako kondagintzaren teknikak berreskuratuz, Milano ingurutik Adriatikorako bidea egingo du Celatik, Po ibaian behera, Padama bailarako herri bakoitzean entzundako ipuinak paperean eraikiz.

        Bere azkenetan zegoen kontalariaren figura aitzakia hartuta, ahozko literaturara hurbiltzen den figura dugu liburuan aurkitzen den narratzailearena. Kontatzearen plazerra. Eta entzutearena. Sinesgarritasuna ezinbesteko bilakatzen da «Ordokako narratzaileak» irakurtzerakoan, jokoaren partea da. Hizkera sotil eta arrunt batean, eremu desolatua da Celatik ematen diguna, gainbehera datorren zerbaiten kronika laburra, etengabeko aldaketan dabilen mundu baten estampa.

 

 

Ostiralero hartzen zuten trena Codognon, eta mutikoa Milanora joaten zen gurasoak bananduta bait zeuden; bost egunez aitarekin egon behar izaten zuten Codognon, eta asteburuan amarekin Milanon. Neskatoa Milanora joaten zen psikoanalista batekin tratamenduan bait zebilen aitari oso egokia iruditu zitzaion mediku baten aholkuz.

        Neskatoak 13 urte izango zituen eta mutikoak 11 edo. Etxean gurasoei hizketan entzuten beti gogait egiten zutenez, guraso guztiak gogaikarriak direlako eritzia hartuta zeuden. Gero eritzi hori zabaldu eta nagusi guztiak gogaikarriak direla atera zuten ondoriotzat. Azkenik, gorabehera batzu zirela medio, bai guraso eta bai nagusi, gogaikarriak baino areago, ergelak direla sinestera iritsi ziren: hain ergelak izan ere, ezen ez bait du merezi haiek esan edo egindakoari jaramonik egitea.

        Hara nola gertatu ziren gauzak. Milanon izan ziren asteburu batez, ibilaldi bat egitera joan ziren ume biak, ea topatzen ote zuten kaletik gogaikarria ez zen norbait, eta esate baterako, autobusean edo metroan norbaiti jarraitu eta apostu egiten zuten: «Apostu egiten dizut horko hori gogaikarria ezetz izan». Eta koaderno txiki batetan idatzita zeramaten apostuen kontua.

        Baina gero asper-asper egiten ziren, batez ere metroan, beti besteren begiradaren beldur direlako sekula bere burua nongorde ez dakien jendeari begira, edo beraiek edozertaz trufatzen direla adierazi nahi dutenei begira, edo nazka-nazka eginda daudela aditzera eman nahi dutenei begira. Malenkonia sortzen zieten halako gauzek.

        Eta malenkonia sortzen zieten presaka dabiltzala erakustearren klaxona jotzen duten automobilistek ere; eta bakoitza berera doala erakustearren kaletik bultzaka joaten direnek; eta hitz egiten dakitela erakustearren bakarrik inori axola ez zaizkion gauzetan eztabaidan sartzen direnek; eta dena ulertu dutela erakustearren motiborik gabe barre egiten dutenek; eta denbora alferrik galtzeko ez dutela erakustearren dendetan albora begiratzen dutenek; eta euren burua miresten uzten dutela erakustearren begirada apartatzen duten emakumeek, etabar.

        Ibilaldian ikusten zuten ia guztiak sortzen zieten malenkonia, eta etxean zeudela gurasoedo familiartekoei hizketan entzuten zietenean sortzen zitzaien malenkonia bera zen.

        Apostuak idatziz eta idatziz, koadernotxoa bukatu zuten, ez batak ez besteak apostu bakar bat irabazi gabe, ikusten zituzten nagusi guztiak gogaikarriak bait ziren.

        Itxura maitagarria zuen agure bati jarraitu zioten Corsica kale bururaino. Bapatean agurea luze erori egin zen, korrika joan ziren altxatzera, baina agureak ez zien jaramonik egiten eta berokiaren ardura besterik ez zuen: «Zikindu egin ote dut atzetik», zioen. Eta ea ondo zegoen eta ibiltzeko gauza ba ote zen galdetu eta axolarik ematen ez zionez, eta berokiaren ardura besterik ez zuenez, hantxe bertanbehera utzi zuten. Pausu batzu eman ondoren zerraldo erori zen berriz ere, eta handik pasa ziren batzu esan zuten infartoz hil zela. Agure hura ere gogaikarria zen.

        Beste behin, Magenta-ko pasealekuan zehar jarraitu zioten eguzkitako betaurreko handi batzu zituen beltzik jantzitako emakume bati, mutikoari begiko iruditu zitzaiolako. Baina aparkalekura iritsi eta zaindariari dirua eman zionean esanez: «Tori», hitz bakar hori esan zuen moduagatik antzeman zuten gogaikarri hutsa zela. Hainbeste ze, pentsatzeak bakarrik goragalea eman bait zion mutikoari.

        Beste behin mozkorti itxurako morroi bat ikusi zuten eta metroan jarraitu zioten izena esango ez dudan auzo bateraino. Toki hartan, morroi hura harmaila batera joan zen jezartzera, bera bezalako mozkortiak ziruditen beste batzuren ondora, eta hantxe zeuden denak jezarrita, burua dingilizka. Une horretan tiro batzu entzun ziren eta norbaitek ihesi zihoan auto bat seinalatu zuen. Umeak arineketan irten ziren, berriz tiroka hasiko ote ziren beldurrez.

        Korrika zihoazela auto bat jarri zitzaien parean eta gizon batek esan zien: «Azkar, igon». Autoan, zer gertatu zen azaldu zuten eta gizon hark esan zien, auzo horretan, sarritan gertatzen zela, mafiakoek armaren bat probatu behar zutenean, hara inguratu eta harmailan jezarrita zeuden drogazaleei tiroka ekiten zietela.

        Gizon hark begikoa zirudien, eta afaltzera gonbidatu zituen bere etxera. Oso urruti bizi zen baina oso paraje ederrean, Malpensako aireportutik mendebaldera, zentral elektrikoa dagoen tokian eta inguru guztian basoak eta baso artean etxeak han-hemenka.

        Umeak irakaslea zela pentsatu zuen, ia saloi oso bat liburuz beterik bait zegoen. Mahaian, umeek ulertzen ez zituzten gauzei buruz hitz egiten egon zen bi orduz, eta ohizkoa baino adimentsuagoa irudi zitzaien. Lotan gelditu ziren hura isildu gabe hitz egiten ari zen bitartean.

        Handik ordu betera basoan zehar ihesi zihoazen gauaren erdian, zeren lotan gelditu zirenean, gizon hura neskatoari hankak ikutzen hasi bait zitzaion, eta gero, liburuak burura jaurtika hasi zitzaizkionean, berak barre plantak egiten zituen, esanez: «Txantxetan zen».

        Ume biek kontatu zidatenez, aldi hartan ihes egin bazuten, beste ezer baino gehiago, nagusi hura ergela iruditu zitzaielako izan zen, hain ergela, ezen goragalea ematen bait zien pentsatzeaz bakarrik.

        Orain, abentura guzti hauen ondoren, aldatuta zeuden. Ez zuten apostuak koadernotxoan idaztera jolasten, orain asteburuan Milanotik paseatzera joaten ziren.

        Eta abenduko igande batez, etxe-bloke erraldoi eraiki berriak zituen auzo batetik zebiltzala, Monza aldetik uste dut, galdutako emakume bat aurkitu zuten lanbro artean.

        Adin ertaineko emakumea zen, txandalez jantzia eta artilezko txanoa buruan. Goiz hartan korrika egitera irten zen eta orain ez zuen etxera itzultzeko bidea aurkitzen. Topatzen zuen jende guztiari galdezka ari zen, esanez etxe-bloke handi haietako baten bizi zela, urrutian ageri ziren haiek bezalakoxea, berdin-berdinak auzo guztian.

        Toki hartara kasualitatez iritsitako ume biek, bere kalearen izena behin eta berriro denei esaten entzun zioten, aldi bakoitzean zera gaineratzen zuelarik «G eraikina, barnea 38». Jende multzo bat bildu zitzaion inguruan, eta ume batzuk iladan zeuden eraikin zuri batzutarantz seinalatzen zuten, G eraikina non zegoen jakingo balute bezala.

        Berehalako batean emakumeak alde hartarantz jo zuen, umeak, jaun zakurdunak eta kirol arropaz jantzitako jende segizioa atzetik zeramala.

        Umeak ere sorosle segizio hartara bildu ziren.

        Eraikintzar baten atarira iritsi zirenean, izan ere huraxe bait zen G eraikina, sorosleek ikusi zuten barnea 38ko txirrinaren azpian ageri zen izena ez zetorrela andrearen izenarekin bat. Beraz denak hasi ziren alde egiten, batzu bilaketa bukatua zelako, eta beste batzu, bazkaltzeko ordua zelako.

        Umeak bakarrik gelditu ziren galdutako emakumearekin, eta hari jarraituz, ataritik irten ziren. Lainopean zegoen zelai bat zeharkatu zuen, eta aurrera joan ahala, gero eta itxiagoa zen lainoa eta eraikin izugarri altuak zeuden beste auzo batzutan suertatzen ziren, eta orain eurak ere galduta zeuden.

        Inor ez zebilen ibilbide luzeetan barrena zihoazen, gero zelai-zelaian zeuden, eta gero berriz aurrekoak bezalako beste auzo batzutan, eta han ere emakumeak nora gabe jarraitzen zuen. Noizetik noizera emakumeak galderak egiten zizkien ikusten zituen bide-iragarkiei buruz, zeharkatzen zituzten tokien izenei buruz, eta umeek erantzuten zuten: «Ez gara Milanokoak».

        Beste auzo batetik irten baino ez eta ez zuten ezer ikusten, zelai-zelaian zeuden nonbait, lursail izoztuak zeharkatu eta inguruan dena zegoen zuri: sekula ez zuten halako laino zuririk ikusi, baina aldi berean hain itxia, ezen pausu bat eman aurretik, oinaz lurrean aztamuka joan behar bait zuten, begien aurrekorik ere ikusten ez zutelako.

        Gelditu egin behar izan zuten. Laino artean jiratzen zirenean, inguru guztian itzelezko horma zuri bat ikusten zuten, eta ezin izaten zuten elkar topatu, ezta nork bere gorputza ikusi ere, ez dei bat garbi entzun ere. Hotzak zeuden eta bakarrik aurkitzen ziren, baina ezin zuten ez aurrera ez atzera jo, eta hantxe egon beharra zuten, galdu ziren toki guztiz arrotz hartan.

        Hain bide luzea egin zuten gogaikarria izango ez zen zerbaiten bila urrutitik etorrita, sekula ezer aurkitu gabe, eta orain gainera, batek daki zenbat denbora egon beharko ote zuten laino artean, hotzez eta malenkoniaz, harik eta gurasoen etxera itzuli ahal izan arte. Orduantxe hasi ziren bizitza beti halakoxea izan zitekeela susmatzen.

 

Bambini pendolari che si sono perduti

        Salivano in treno a Codogno tutti i venerdì, e il bambino andava a Milano perché i suoi genitori erano separati; doveva passare cinque giorni col padre a Codogno e il fine settimana a Milano con la madre. La bambina andava a Milano perché era in cura da uno psicanalista, per un suggerimento di qualche dottore, che suo padre aveva trovato giustissimo.

        Lei forse aveva 13 anni, lui forse 11. Siccome a casa entrambi si annoiavano sempre a sentir parlare i loro genitori, s'erano formati l'idea che i genitori sono tutti noiosi. Poi hanno sviluppato l'idea, giungendo alla conclusione che tutti gli adulti sono noiosi. Infine alcune circonstanze li hanno portati a credere che genitori e adulti, più che noiosi, sono cretini: veramente così cretini che non val la pena di badare a ciò che dicono o fanno.

        E sucesso così. Durante il fine settimana a Milano, i due bambini andavano in giro per vedere se riuscivano a individuare per strada qualcuno che non fosse noioso, e ad esempio seguivano qualcuno sugli autobus o in metropolitana facendo scommesse: «Scommettiamo che quello lì non è noioso». E tenevano i conteggi delle scommesse scritti su un taccuino.

        Però poi si annoiavano moltissimo, soprattutto in metropolitana a osservare la gente che non sa mai dove mettersi perché ha sempre paura che gli altri la guardino, o quelli che vogliono far capire agli altri che loro se ne infischiano di tutto, o quelli che vogliono far capire agli altri che loro sono stanchissimi di tutto. Queste cose facevano venir loro la malinconia.

        Poi facevano venir loro la malinconia gli automobilisti che suonano il claxon per far vedere che loro hanno fretta; quelli per strada chespingono per far vedere chevannoper i fatti loro; quelli nei barche discutono di cose chenon interessanno anessuno, solo per far vedere come sanno parlare; quelli che ridono quando non c'è niente da ridere, solo per far vedere che hanno capito tutto; quelli nei negozi che guardano da un'altra parte, per far vedere che loro non hanno tempo da perdere; le donne che guardano da un'altra parte per far vedere che si lasciano ammirare, ecc.

        In pratica tutto quello che vedavano andando in giro faceva venir loro la malinconia, ed ere la stessa malinconia che veniva loro quando erano a casa e sentivano parlare i loro genitori o parenti.

        A forza di annotare scommesse, hanno consumato il taccuino senza che nessuno dei due ne avesse mai vinta una, perché tutti gli adulti che vedevano erano noiosi.

        Hanno seguito un vecchio che sembrava simpatico, fino in fondo a viale Corsica. Ad un tratto il vecchio è crollato a terra, loro sono corsi a sollevarlo, ma il vecchio non li ascoltava ed era solo preoccupato per il suo cappotto: «Mi sarò sporcato il cappotto di dietro», diceva. E siccome non badava a loro che gli chiedevano come stava e se poteva camminare, e invece pensava solo al suo cappotto, l'hanno piantato lì. Dopo pochi passi il vecchio è crollato a terra di nuovo, e dei passanti hanno detto che era morto d'infarto. Anche quel vecchio ere noioso.

        Un'altra volta hanno seguito per corso Magenta una donna tutta vestita di nero con grandi occhiali da sole, che al bambino sembrava simpatica. Ma quando è arrivata a un posteggio e ha dato dei soldi al posteggiatore dicendo: «Tenga», da come ha detto quell'unica parola loro hanno capito che era una donna noiosissima. Tanto che al bambino è venuto il disgusto in bocca a pesarci.

        Un'altra volta ancora hanno visto un tizio con l'aria da ubriaco, e l'hanno seguito in metropolitana fino a un quartiere di cui non dirò il nome. In quel posto il tizio s'è andato a sedere su un gradino assieme ad altri che sembravano ubriachi come lui, e stavano lì tutti seduti con la testa che penzolava in avanti. In quel momento si sono sentiti degli spari, poi qualcuno indicava una macchina che fuggiva e anche i bambini sono scappati a più non posso, temendo che sparassero ancora.

        Mentre correvano una macchina s'è affiancata e un uomo ha detto: «Salite in fretta». In macchina hanno spiegato l'accaduto e l'uomo ha raccontato che in quel quartiere succedeva spesso che, quando quelli dellia mafia dovevano provare delle armi, passavano di lì e sparavano ai drogati seduti sul gradino.

        L'uomosembrava simpatico, e li ha invitati acenaacasa sua. Abitava in un posto molto lontano ma bello, a ovest dell'aeroporto della Malpensa, dove c'è una centrale elettrica e intorno boschi dappertutto, case isolate tra i boschi.

        I bambini hanno pensato fosse un professore, per i libri che piempivano quasi tutto un salone. A tavola ha parlato per due ore di cose che loro non capivano, ed è parso loro più intelligente del normale. Si sono addormentati mentre quello continuava ancora a parlare.

        Un'ora dopo stavano scappando nelle notte attraverso i boschi, perché quando s'erano addormentati quello aveva cominciato a toccare le gambe della bambina, e dopo quando qli tiravano dei livri in testa lui faceva finta di ridere, dicendo: «Era un scherzo».

        I due bambini mi hanno raccontato che quella volta sono scappati più che altro perché quell'adulto sembrava loro così cretino, da far venire anche lui il disgusto in bocca a pensarci.

        Adesso erano già cambiati, dopoqueste avventure. Non facevano più il gioco delle scommesse scritte sul taccuino, maandavano sempre a far dei giri nel fine settimana a Milano.

        E una domenica di dicembre, andando a far dei giri in un quartire di grandi palazzi condominiali appena costruiti, credo dalle parti di Monza, tra folate di nebbia hanno incontrato una donna che s'era perduta.

        Era una donna di mezz'età, in tuta sportiva, con berretto di lana in testa; quella mattina era uscita a correre, e non riusciva più a trovare la strada per tornare a casa. Faceva domande a tutti quelli che incontrava, dicendo di abitare in un lungo casseggiato come quelli che si vedavano in distanza, identici in tutto il quartiere.

        I due bambini capitati lì per caso hanno sentito che ripetevaa tutti il nome della sua strada, aggiungendoogni volta: «Fabbricato G, interno 38». S'era formato attorno a lei un capannello, e alcuni ragazzi indicavano una fila di caseggiati bianchi, come se sapessero dov'era il fabbricato G.

        Subito dopo la donna si avviava in quella direzione, seguita da un corteo di ragazzi, signori col cane, gente in tenuta sportiva.

        Anche i due bambini si sono accodati a quel corteo di soccorritori.

        Arrivati sotto il peristilio d'un grandissimo fabbricato, che era effettivamente il fabbricato G, i soccorrotori constatavano che il nome sul campanello dell'interno 38 non corrispondeva al nome della donna. Così tutti hanno cominciato ad andarsene, sia perché la ricerca era finita, sia perché era ora di pranzo.

        I due bambini si sono ritrovati soli con la donna perduta, e seguendola sono usciti dal peristilio. Hanno attraversato un prato pieno di nebbia e dopo man mano che procedevano la nebbia aumentava, erano in altri quartieri di palazzoni grandissimi, e ormai anche loro avevano perso la strada.

        Attraversavano larghi viali dove non passava nessuno, poi si ritrovavano in aperta campagna, e di nuovo in altri quartieri come i precedenti, dove la donna vagava senza meta. Ogni tanto la donna chiedeva loro delle informazioni sui cartelli stradali che vedeva, sui nomi delle località che attraversavano, e i bambini rispondevano: «Non siamo di Milano».

        Appena fuori daun altro quartiere non vedevano più niente, dovevano essere in aperta campagna, stavano attraversando campi gelati, e intorno era tutto bianco: una nebbia così bianca comenonl'avevanomai vista, maanche così fitta chedovevano frugere col piede il terreno davanti a loro prima di fare un passo, perché non vedevano niente oltre il loro naso.

        Hanno dovuto fermarsi. Nella nebbia voltandosi vedevano attorno a sé dovunque una grande parete bianca, in cui non riuscivano piùa ritrovarsi l'un con l'altro, eneancheavedere il proprio corpo, néa percepire beneunrichiamo. Avevano freddo e si sentivano soli, ma non potevano andare né avanti né indietro, e dovevano restar lì, in quello stranissimo posto dove s'erano perduti.

        Avevano fatto tanta strada venendo da lontano in cerca di qualcosa che non fosse noioso, senza mai trovar niente, e adesso per giunta chissà quanto tempo ancora avrebbero dovuto restare nelle nebbia, col freddo e la malinconia, prima di poter tornare a casa dai loro genitori. Allora è venuto loro il sospetto che la vita potesse essere tutta così.

 



Literatur Aldizkarien Gordailua Susa argitaletxearen egitasmoa da.