—Euskal-Olerki Bikañenak—

Arrats gorri

Lizardi'tar Xabier

Zerk goibeltzen zaitu, maitea, arratsero,

aizea ta txoriak atertuz-gero?

Begi zabaletan zerk edatzen dizu

gandu delako ori, erdiz nigar ta izu?

Eguna arrausi-nai-asi-garaiean;

mendietako isla zeru-bazterrean

non gerezi ta non baxaran denean,

zerk atzi zakida, gaixo, bat-batean?

Nireganuntz erne zenuan gogoa

zerk arinduz ta nork emanez egoa

dioakit iges, ta aidean esegi

dakust, txori lillurarazia iduri?

Beldur naiz, eneño, arrats gorriotan

erio-oxkirria dabiltzun zaiñetan;

Egun begi-urdin iltzer dagola-ta,

arengana zauden maitez ukituta...

Begira: Izkain'eruntz, txingar borobilla

noiz egingo dago uretan murgilla,

ta noiz txirtxir-otsez itsaso gorria

biurtuko lurrunezko odei zuria...

(Maitagarriari, betazal-ertzean,

ozkorriak dirdai, nonbait malko-intzetan,

ta mutillak, ipui bat asma ta dio

laztanari len-poza itzul ba'lekio...)

Egun begi-urdin, sortu-berri artan,

lurraren gaiñetik arroa zioan.

Iñoren ume zanik ezpaitzekien,

il-ezintzat bere burua yo zuen.

Eguerdiz-gero, zalantza da, larri;

buru oraillean azkura du sarri;

atzera so, ta, illaunki, aldapa bera,

Gaua darraikio ludiaz yauntzera.

Amil-mugan, bekaitz zimelak artu du;

amorruz damakio odei-sail bati su;

ta, aren argiz gaua galazi-ustean,

murgil yo du buruz sarkalde-leizean.

Gauaren aginduz, orra sua itzali.

Itz ok bota dizka Egun yoanari:

Ai, Egunto txoro! ez ezagun ama,

len uts sakonean Bakar nindukana?...

Lurtarrok, ez beldur. Pake, maitaleak...

Altzoan dakartzit zorion-aleak...

Altzoan dakartzit izar ugariak,

etorkizun-egun berrien aziak...

Ta, au esanik, lerden, ereiten asi zan

aziak irraka sail beltz gizenean...

Arrats gorria il da... Zeru-bazterrean

ez gerezi dugu, ez-eta are baxaran!

Ipuin gazigoxoak izan dik almen:

orra gandua urra ta nabari lurmen...

Begi zabaletan, irria nagusi:

giro-alda ain usurik ez dut ikusi!

Ai, eguzkitara, mutillak al ba'lu

auzo-soingañean burua atsedendu!...

Baiñan, Lotsa dauke tartean yarria,

naiz, itxuraz, ez den lagun txit lodia.

Izar urruneri begiak emanik

eztaietan biotzak ditutelarik,

elkarrenganago dituan Gauari

orra ixil-mintzoz zer dioten eskari:

Begi-beltz, oin-illaun, ama Gau naroa,

ekarkor bekigu zure azaroa:

egun begi-urdin betoz ugariak

gure elkarmin onen gaiñezkagarriak!...