Michael K, bere bizitzia, bere garaia

J.M. Coetzee

euskaratzailea:
Patri Apalategi

        Harrigarri bada ere, Hego Afrikako honoko hiru idazle hauen texturik ez da gaztelerara oraindik itzuli.

Poliziak egunsentian eraso zuen. Hogei gizonek osaturiko eskoadra bat, erregularrak eta miliziano laguntzaileak, zakur eta fusil eta guzti, megafono baten aginduak deiadarka emanen tanketa baten gainean zutik zihoan ofizial bat agintari zutela, errengaraz errengara igato ziren denden klabijak atereaz, dendak lurreratuz, oihal artean zalapartaka zebiltzen konkorrak jo eta jo. Barraketara oldarrean sartu ziren eta lo zeudenak ohean bertan egurtu zituzten. Haien golpeak eskibatu ondoren hanka egitea lortu zuen gizon gazte baten atzetik joan ziren, kumunen atzeko batetan inguratu zuten eta ostikoka txerraldo bota zuten. Zakur batek eraitsi zuen mutiko txiki bat izuikaraz garraisi batetan aurkitu zuten, buruko larrazala urraturik eta odoletan blai. Erdi jantzirik, erreguka, negarrez edo beldurrak kikildurik, gizasemeak, emakumeak eta haurrak bultzaka eraman zituzten barraken aurrean hedatzen zen esparrura, eta han, esertzeko agindu zieten. Handik, zakurrek eta gizonek, armak tiratzeko prest, zaintzen zituzten bitartean, ederki ikusi ahal izan zituzten beste gainerako poliziak matxinsalto-samalda baten gisa denden artean sakabanatzen, dendak lurrera botatzen, zegoen guztia kanpoan parrastaka zabaltzen, maletak eta kutxak husten, harik eta esparrua zaborrategi baten gisa geratu zen arte, dendarteak arropan, oheazalez, janariz, sukalde-tresnaz, ontziz, baxeraz eta garbiketarako gauzaz estalirik; hori burutu ondoren, barraketara pasatu zireneta era berean bipildu zituzten.

        Bitarte horretan guztian, K eserita egon zen, goiz-haize gordinetik babestu nahiez bere txapela belarrietaraino sarturik. Bere aldamenean eserita zegoen emakumeak haur txiki bat, ipurdia agerian, negarrez, eta bi neskato zituen bakoitza beso banatatik berari heldurik. «Zatoz hona, nire ondoan esertzera» xuxurlatu zion K-k neskato txikienari. Inguruan zuten hondamen hartatik bere begirada apartatu gabe, K-ren hanka-gainetik pasatu zen eta, haren besoarteko babesean, bere erpurua xurgatzen hasi zen. Beste ahizpa ere beregana etorri zen. Bi haurrak, zutik, elkarren kontra estu-estu bildu ziren; K-k begiak itxi zituen; besoetako haur txikia ezinegonez eta etengabeko kexuz ari zen.

        Atearen aurrean lerrokatu zituzten eta banaka-banaka irten-erazi zituzten. Gainean zeramatzaten gauza guztiak uztera behartu zituzten, baita zenbaitek bere oherako jantziaren gainean zeraman manta ere; K-ren aurrean zihoan emakume bati zakur-nagusi batek irrati txiki bat kendu zion, lurrera bota zuen eta hankapean zanpatu zuen. «Irratirik ez», esplikatu zuen.

        Ateaz beste aldean, gizonak ezkerretan zerrendatu zituzten, eta emakumeak eta haurrak eskubitan. Honez gero hutsik zegoen esparruaren ateak giltzaz itxi zituzten. Ondoren kapitainak, megafonoz garraisika aginduak ematen ikusia zuten gizon ilegorri sendo hark, Free Corps-etako bi goardiak irten erazi zituen, eta itxitura aurrean zerrendaturiko gizonen aurrez autre jarri zituen. Goardiak armarik gabe zeuden eta beren jantziak zarpaildu-antzera zituzten; Goardi-postuan zer gertatu ote zen galdetzen zion K-k bere buruari. «Ea, esan zuen kapitainak, nortzu dira falta direnak?»

        Deiera hiru gizon falta ziren. Beste barraka batetan lo egiten zuten, eta K haiekin sekulan hitzerdi bat hitzegin gabe zegoen.

        Bere aurrean firmes jarririk zeuden goardiei hitzegiteko, garraisi bizitan ari zen kapitaina. Hasieran, megafonoarekin garraisika ohiturik zegoelako-edo ari ote zen, pentsatu zuen K-k; baina laster nabarmen geratu zen, horrela tonua altxatzera amorruak bultzatzen zuela. «Nortzu, zer jende klase, ari gara gu mantentzen gure etxe-atzean bertan! zioen garraisika. Kriminal-sail baten zuloa! Kriminalak, saboteatzaileak, alfertzarrak! Eta zuek! Zuek biok! Jan, lo eta gizendu, eta gauetik goizera, zaindu behar omen zenituzketen horiek nondik nora dabiltzen ere ez dakizue! Hemen zertan ari zaretela uste duzue? Udaleku batetako animatzaile ala? Hau lan-leku bat da, jaunak! Nagiei lana egiten erakusten zaien leku bat! Lanean! Eta lanik egiten ez badute, guk esparru hau itxi egin behar! Itxi, eta burugaldu hauek guztiak oiloak ferratzera bidali! Hanka, eta berriz gehiago ez itzuli! Zuen aukera hortxe izan duzue!» Gizon-talderantz zuzendu zen. «Bai, urde zikinok, eskergaiztokook, zuetaz ari naiz hitzegiten! esan zuen garraisika. Zuen ongileak ezagutzen ez dakizue! Zeuen buruak non babesturik ez duzuenean, nork eraikitzen ditu zuentzat etxeak? Hotzak hiltzen dar-dar zaudetenean, nork ematen dizkizue dendak eta mantak? Nork zaintzen zaituzte, nork sendatzen zaituzte, nor dator hona egunero-egunero zuentzat zer-jana ekartzera? Eta bueltan zer nolako ordaina jasotzen dugu? Ba, orain, goseak akatzen egon zaitezte lehertu arte!»

        Arnasa sakon hartu zuen. Bere sorbalda atzean eguzkia irten zen, suzko bola baten antzera. «Ongi entzuten al didazue? zioen garraisika. Mundu guztiak ongi entzutea nahi dut! Gerra nahi duzuenez, gerra izango duzue! Nire gizonak jarriko ditut hemen goardi —Kaka zaharra Armadarentzat! Nire gizonak jarriko ditut goardian, eta ateak giltzaz itxiko ditut, eta nire gizonek zuetarikoren bat, gizon nahiz emakume edo haur, itxituraz beste aldean ikusten badute, tiratzeko ordena dute eta aurrez abisatu gabe gainera. Hemendik inor ez da irtengo, lanerako ez bada. Ez dago bisitarik, ez dago irteerarik, ez dago txangorik. Deia goizero eta iluntzero egingo da, eta mundu guztia hemen izan beharko da erantzuteko. Luzaroegi portatu gara gozo-gozo zuekin.

        «Eta tximuzikin hauek zuekin batera utziko ditut giltzapean». Beso bat jaso zuen eta keinu ponpoxo batez seinalatu zituen artean ere firmes zeuden Free Corps-etako bi gizonak. Hemen nork agintzen duen jakin dezaten utziko ditut giltzapean! Zuek! Biok ere ongi bijilaturik ez zauzkatedala uste al duzue? Zuen potrojorra-bizitzaren berri ez dudalakoan al zaudete? Eta goardigintzan egon beharko zinatekeen denboran botatzen dituzuen etzanaldien berri ez dudala uste al duzue?» Pentsamendu honek bere amorrua biziagotu egin zuela zirudien, ezen eta bat-batean jiratu eta goardi-postura sartu zen, eta berehalaxe azaldu zen berriro ate aurrera, txuriz esmaltaturiko hozkailu txiki bat zilborrondoaren kontra zuela. Esfortzuak aurpegia gorritu egiten zion. Bere militar-bonetak atalburua igurtzi zuen eta etori egin zitzaion. Atari-solairuaren ertzeraino aurreratu zen, hozkailua ahal zuen guztia altxatu zuen eta askatu egin zuen. Lurra zarataz jo zuen. Motorrari olio-hari bat zerion. «Ikusten duzue?» esan zuen arnas-estuka. Hozkailua alboka itzuli zuen. Atea ireki zitzaion eta han erori ziren, elkar kolpatuz, ginger beer botila bat litrokoa, margarina poto bat, saltxitxa txikorda bat, melokotoiak eta tipulak nahas-mahas, plastikozko ur-ontzi potroilo bat eta bost zerbeza-botila. «Ikusten duzue!» esan zuen berriro ere arnaska begirada haserreaz inguru guztia hartuz.

        Bi polizi-gizon gaztek eta atzekaldean eta aurrekaldean San Jose State letreroaz apaindutako tee-shirt urdin batez jantzitako laguntzaile batek han sakabanaturiko guztia ardura patxadatsuz miatzen zuten bitartean, eguerdiarte osoa bete-betean eguzkitan eserita bota zuten egonean. Barraketan, bertan lurtera hustu zituzten ardo-botila batzuk aurkitu zituzten ezkutaleku batzutan gorderik. Aurkitu zituzten arma guztiak pilo batetara bildu zituzten: 'kierie' bat, burdinazko barra bat, tubo puska bat, artazi pare bat eta zenbait labaina. Eguerdian, miaketa burututzat deklaratu zuten. Poliziek bertako jendea esparrura sar erazi zuten, ateak giltzaz itxi zituzten eta denboragaldurik gabe demarratu zuten, beraietako bi bertan utzirik, eta hauek itzalpean eserita pasatu zuten arratsaldea, Jakkalsdrif-ko jendeak norberak berea berreskuratzen saiatuz nahaste-borraste hura nola jorratzen zuten begira.

        Gero jakin zuten, bere goardi berri haietako batengandik, Oosthuizen-en kolera beren gainera erortzea zerk eragin zuen. Gauerdi aldera egundoko eztandak astindua zuen Kale-Nagusiko soldeadura-lantegia eta honek ondoren menderaezineko sutea sortu zuen, sua aldameneko etxera eta handik hiriaren kultur-historiako museora zabalduz. Bere lastozko teilatu eta zur horizko zoru eta sapaiekin, museoa ordubetean kiskalirik geratua zen, nahiz eta bertako patioan erakusteko zeuden aintzinako nekazal-lanabesetariko batzuk salbatu ahal izan ziren arren. Kea zeriela zeuden soldeadura-lantegiko hondakinak beren zuzien argitara aztertzean, poliziek nahitako sutearen seinaleak sumatu zituzten; eta beraien arteko txofer batek, bezperan, ilunabarrean, bi bizikletatan hiru ezezagun topatu zituela gogoratu zuenean (berak, toke-de-keda hausteko zorian zebiltzala oharterazi zienean, Onderdorp-a itzultzeko presaka zihoazela esplikatu omen zioten, zeren eta han bizi bait omen ziren; berak sinetsi eta beste argibiderik ez zien nonbait eskatu), gauza argi eta garbitzat jo zuten hiriaren kontra zuzenduriko sute kriminal hartan esparruko jendea nahasirik zegoela.

        K-k, bere gauza-banaka haiek biltzen lan handirik ez zuen izan; baina barraketako beste bizilagun batzuk, garai batetan maleta edo kutxaren baten jabe izanak, han zebiltzen alde batetik bestera, goibel, sakabanaturiko gauzen artean, beren ondasunen bila. Plastikozko orrazi kaxkar bat zela medio, burruka bat sortu zen. K urrundu egin zen.

        Asteazkena zen, baina janaria prestatzen zuten damak ez ziren etorri. Emakumeen artetik taldetxo bat sarrera aldera hurbildu zen, esparruko sukaldean zegoen labea erabiltzeko baimena eskatzera; baina goardiek, giltzarik ez zutela esan zieten. Norbaitek —haurren batek, agian— sukaldeko leihora harri bat bota zuen. Biharamonean, kamioia ere ez zen etorri lanerako taldearen bila. Goiz-erdi aldera, goardiko poliziak errelebatzeko beste bi jarri zituzten. «Gosez penatu nahi gaituzte, esan zuen Robert-ek bere inguruan entzun ahal izateko bezain ozenki. Sute hori, bila ibili diren aitzekia besterik ez da. Eta orain, betidanik egiteko irrikaz egon direna egingo digute: giltzapean sartu eta hil arte bertan utzi.»