Bertsolariak Bilbo'n. Lurreko gauza inputika ta zirtzilai uko egiñik, arimako ta zerutikoetan murgil dabiltzan gizasemeak, gaur beintzat goresgarri doguzala, nok ez daki? Noizik-bein, bada olako gizonak jaso ta ainntzalduteko, goratzarre ta omenaldi batzuk eratu ta jaitzea on eta egoki dala deritxat.
Igaro iraillaren 6'an, igandez, bertsolari jai bipilla ospatu zan Bilbo'n, alde-aurrez iragarrita egoanari jarraiki, ta, egin-egiñean be, Nabarniz'ko bertsolari Elorza artzain zartxoaren omenez. Txit ondo egiña.
An jokatu eben bertsolariak etziran gero bada-ezpadakoak, eurretiez be, Bizkai'ko bost erritan beintzat ekiñaldi galantak jasan eta txalorik naiko irabaziak baiño: Enbeita, Alberdi, Ormaetxe, Deunoro, Azpillaga ta Pujana. Onetxek bai bertso kiriotsu ta urtenaldi zorrotzez arrasti argi artan Bilbo'ko Arenalean batu ziran amar milla ta geiago arima an-omendik aratutako euskaltzale zintzoak ordu bitik gora barne-zirrada eztitan, aritik lez, dindil euki ebezanak. Txalo-duin ziran-eta, euren bertso-kantatze gupera ta samur, asmutsu ta sarkor ordaiñez, asper bageko esku-zarta beroak lortu ebezan.
Igaz lez aurten be, Balentin Enbeita, Muxika'ko Urretxindor zanaren semea, geratu zan kopa ta txapel-jaube. Izan be, gaurkoz beiñik-bein, berau dogu Bizkai aldetik bertsolarietan errez, sakon, goxo ta etorririk andikoena.
Loramendi'ren omenez. Bedoña, nik ez neban ezagun joan dan iraillaren ogeigarrenerarte. Erritxo onek ba-dau bere zera, muiño gaiñean apatz jarrita; udalez Aretxabaleta'koa ta Arrasate'tik kilometro bira, alderdi lilluralarriak ditu ezker-eskuma. Emen jaio zan Loramendi olerkari yaukala 1908'ko urtarrillaren 27'an, eta Donostia'n il l932'ko epaillaren 25'an, meza emon baiño ogei ta bat egun lenago.
Olerkari yaioa nunbait kaputxino-gai au. Eta Euskaltzaindia'k, burubide bikaiñez, jai eder bat eratu eban aren aintzaz, nun eta Bedoña'n, Loramendi'ren jaioterrian. Aurretik be, jakiñean gagoz, literatur-sariketa bat antola zan bertsoz, itz lauz ta antzerkiz. Bertsozko saria G. Aresti'k eroan eban, itz lauzkoa Jauregi'tar Luis apaiz jaunak eta antzerki-saillekoa E. Erkiaga'k, beste batzuen artean.
Asko be asko —bost milletik gora— izan giñean goiz zoragarri artan Bedoña muiñora igon gendunok. Andra ta gizon, neska ta mutil, gazte ta zar, guztiak igande-soiñekoz zuri ta gorri, bide betean, aldapa gora, oiñez ta tarrantaz. Guztiok giñoiazan asmo ta gar batek eraginda. Iñok ez eban gar orretzaz itzik egin, baiña arpegi azalean nabari yakun. Zenbat esku ezagun guk estutu! Ezagun ezak be bai, ta ez gitxi. Ba-dau zerbait oi-ezkoa, euskaltzaleen esku-zanpatzeak. Zer ete? Zuk bai al dakizu, irakurle?
Mendibitsu'ra, Loramendi'ren baserrira, jatsi gintzazan amaika ta erdietarako. Bertatik, ordu-orduan, meza aurreko zelai zabal orlegian, guztiok buru-as erantzunda. Zerua goi, lurra be, erdian altara txukun; gu aurrez-aurre, oi euskaldunon Jainko altsu, Zuri biotz-lurruna eskinka. Onets gagizuz!
Altara gaiñeko oroitarria estalgetu eban ondoren Loramendi'ren ama zartxoak, esku-dardar ta biotz-alai. Itzaldi joria gero, A. Arrue'k egiña; dantzariak, gorulariak, olerki-esalariak... Danak ezin obeki. Marin'go neskato begi-urdiñak, Loramendi'ren ENADA BELTZA esaten ziardualarik, enada zuribaltz bat ebillen, egaz-egazka, guztion biran. Guk lez arek be, ba-eban zerbaiten miña papar zurixkapean. Azkenik, Basarri ta Lizaso bertsolarien jarduna ta sari-banaketa. A! ta doi-doi aaztu: guen-guenean, bazkari mardula, solas pipermintsuz lurrindua.
Labur: Jai ezin obea, Loramendi'k merezia. Gazterik zerura yakun praillegei lorazale au. Beronen gorpua Donosti'ko iltegian eortzi eben, gogoak goi-atsedenera egaz. Gogo edo ats aren zerbait, puska bat, orraitiño, bere olerki ederretan itxi euskun. Irakurriz dastatu daiguzan aren bertso-lanak, eta aren ats biguñez jaubetuko, ziurki.
