L I T E R A T U R   A L D I Z K A R I E N
G O R D A I L U A

 

 
 

                   - Literatur Aldizkarien Gordailua
                   - Olerti aldizkaria
                   - Ale honen aurkibidea

                   - Ale honi buruzkoak (azalaren irudia eta fitxa)

Aurreko artikulua— Olerti 1968 I-II Bakardade (1968-urtarrila/ekaina) —Hurrengo artikulua




 

 

Bolibar

 

Migel Anjel Asturias

euskaratzailea: Igotz

 

        Guatemalatar idazle au igaz, 1967'an, irurogeta zortzi urte egitean ain zuzen, Nobel sariz omendua izan zan. 1899'garrenean Guatemala'n jaioa da. Eskugoa ta aberrian ikasi ondoren, Sorbona'ra aldatu zan bere ikaskizunak geitu ta obeto sakontzearren; emen, garai artan Amerika'ko erlejiño zarrai buruz Georges Reynaud maixuak emondako saioaldiak jarraitu zitun.

        1918'an asi eban bere literatura karrera, arrezkero guztian egunerokoetan idazteari batez be sekuia laga barik. Olerki, ipuin, nobela ta antnerki, sail guztiotan gaiñ-gaiñeko idazlea dogu Migel Anjel Asturias, espaiñeraz gaur Amerika'k daukan apain-jantzienetarikoa nunbait.

        Onek dituzu bere libururik garrantzitsuenak: 1) Olerki saillean: «Sien de alondra», «Rayito de luna». «Alclazan» eta «Mensajes indios»; 2) Ipuin saillean: «El espejo de Lida Sal» eta «Leyendas de Guatemala», espaiñarrak ara orduko maiak euken bizimodu ta kultura goratuaz; 3) Nobela-saillean: «El señor presidente» (1946), diktaduren aurkako txibit-erabilte gordiña, «Viento fuerte» (1951) ta «El Papa Verde», zozialak biak, «Hombres de maiz» (1952), Guatemaia'ko gizasemeak, lurrak eta mituak goretsiaz, eta «Week-end en Guatemala» (1956), politikari buruzko kontakizunak; 4) Teatru saillean: «La audiencia de los confines», eta abar.

        Titulu guztiotan, bai mamiñez bai azalez, oso jatorra agertzen yaku Asturias. Aberats, egizale ta dizdiratsu da, edozein ertzetik begiratuta.

 

Makiña bat bider esan neban

are-bularrezkoa etzala ondartza,

bere zaldia baiño!

Makiña bat bider esan neban

bits-ulezkoak etzirala olatuak,

bere zaldia baiño!

Makiña bat bider esan neban

kaskar klunkarizkoak etzirala itxasaldiak,

bere zaldia baiño!

Makiña bat bider esan neban

izpazter-joaren otsa etzala eustagan,

bere zaldia baiño!

 

Bimien arrantzaleak, maskorrak

edegiz doaz, ixil-ixilik. Joku bat da,

tristura gaziena ta menpekoena.

 

Zenbat nakar il! Baia ba-dator

ostarkua bularrean dakarrena,

Eguzki-koloreak eta ikurriñak.

 

Mugaldez mugalde darabiltza begiak

ta ez dakus itxaso amaigea besterik.

 

Bular erritar izar-jakintzaz betean

kisket-otsez lez daukaz bere atzamarrak

eta esaera zar doiñuz itz egiten dautse

bitxiakaz uretan ezkontzen diran gizonai.

 

—Garuntegia sabel-zorroa da buruan,

ta aizatu egin bear da esana aurkitzeko,

tanta xau ori! Aizto bat da pentsatzea.

Ta ixil geratzean euren bekokia dantzue

burdiñeak erreta. —Txataima?

galdetzen dau ugarteak,

ortz-gorri legorren sokagilleak.

 

Eta latz-ikara osoz, aiztoa eskuan,

koloniar maskorretan billatzen da

gizonaren askatasuna, bitxi bakana.

 

Utikan alkondarea,

zaragia ta bizia!

Obiratu barik gelditu ziran ugarte-azurrak...

Eta bitxia? Obe bakarrik iruntsi

bularra orioztuta. Bitxiaz mintzatzen da

buztarria neke izaten asterakoan.

Eta aiztoka. Barriro be aiztoka.

Bolibar amaitzen eztan burruka dozu.

 

Erlauntz-zati bateko eztia dastatzen dau

ezpanen gozagarri, ta laster txu-egiten.

Naiz-ta argizaizkoa, ezta, ez giltzapean

ez espetxean egiñiko gozorik miazkatu bear,

argizaia bera be naikoa latza baita

beragaz azkeen egunsentia geldirazten bada.

 

Zergaitik ez dakusaz izarrak? Txamarra

zapitzat dauka, begiak jagoteko,

txiñurri ta urunaren bildur yatzu,

Jainkoaren uruna izarrak baitira

ta txiñurria ezpaita besterik, Bera baiño...

 

Bekokia zut gora jasorik, zerua ikuskatu

ta ainbat mundu askatu pentsatzea

gauza bat litzateke. Txamarra sakona da

ta lurra askatzea naikoa dau gizonak.

 

Laiño zurian askatzen dau ao-ugela.

Zaldiaren sarkutzak nabaitzen zitun

zapaloraren pultsuz bere txorkatilletan.

 

Zergaitik susterren geografi ori

ibai azke bakoitzean ezpatak ba'doaz?

Ikubillak murgil-azo ta ur barrutik

odolak bere errubiak izerditzen dauzan

miin gardenezko galtzairuak atera.

 

Urtutako izarkien begikara.

Bere gudarien arpas-otsa dantzu.

Zelaitarren pafa jarioa,

euren aztamakilletan sudurrak

daroezala dirudi-ta. Menditarrak,

atsa agin artean usigia daroenak.

 

Eta arnas-otsen oe bigun onetan,

erri sakonaren bultz-indar gaiñean lez,

lo datza Buruzagia.

 



Literatur Aldizkarien Gordailua Susa argitaletxearen egitasmoa da.