—Itz Lauz—

Olabide'k apaizei ekarritako laguntza

Larrakoetxea'tar Bedita'k

«...Gizon on eta esaten dakiana, esaten terbe ta antzetsu dana» ei dok izlari. Bai, onan irakatsi yeuskuen, oker ezpa'naiagok, apaizgaitegian. Bapo! Lenen, on. Bai ba, eta izan be, zetara oa itzalditegira? Eure burua erakusten, dururundua ateraten, txaloak irabazten? Ez, ori elitzatekek ire egikizun. Ni emen artzai nok, eta nire ardiak yagon eta eurai yaten emon bear yautset, bat bera be galdu ez dakiann... Nire ardien yanari egia dok, eta ez edozein egi be, goitik iragarriko egia baño. Ni nere artaldetxo onentzako Kisto'ren ordeko nok-eta, al dodan giñoan Aren antzeko izan bear yoat, ni otsotzat artuta ardiak, begiak larri dabezela, nigandik alde egin eta bildurraren bildurrez itsuturik zulo, leza ta torkctara yausi ta il ez daitezan.

        Kisto'k esana dok: «Ni naz bidea, egia ta bizia». Orrezkero, bide-billa, egi-billa, bizi-billa Kisto'gana yo bear nik. Kisto'gandiko bidea, egia ta bizia zer dirian ikasten or ibili naz urteotan apaizgaitegian, eta ori alaso ikasi dot. Orain nire arloa ez da ikastea, irakastea baño; eta ori nire ardi ta bildotsai egin bear dautset, nire egikizuna beteko ba'dot eta banakari on izan gura ba'dot, ostean nire epai-eguna gitxien usteko egunez datorkikedanean zcr entzun bearko dodan ba-dakit-eta.

        Nire ardiak zerbait dakienak dira; ba-dakie bedar txarrak, bedar edentsuak osasungarri dirianetatik berezten, nozik-bein, orretara leia itsuak eraginda, ur geldi-ertzetan kokalda-bedar guri-gozoa agokadaka yanarren be. Nire ardiai igande ta yai-egunez meza-bitartean irakatsiko dautset, argi ta labur, eta bai maitasunez be. Zer egingo bildotsakaz? Amak bere seintxoagaz egin daroana bera egin bearko. Seintxoak ez dau oraindik aginik yaki gogorrik zeatzeko, ta urdallea be oraindik makalik asko dau yaki batzuk austeko. Orrezkero, asuriai, umeai yaki bereziak, ze-ze eginda ta eurei banazean emon bearko.

        Aiko amen nire irakaste-arloa, baña ez da au nire arlo bakarra. Or dodaz gexoak nik zaintzeko, zerura-bidean yatteko, geroko itxaropen gozoz euren biotz larri-estuak nasaitzeko. Nire artaldean bildots barriak yaio-ala, eurak Kisto'ren artalderatu ta artaldearen atza, ezaugarria ezarri bear dautset, Bere aurrera eldu daitezanean Kisto'k Beretzat ezagutu al dagizan.

        «Azi, geitu, ugaldu ta bete lurgana»... «Autsez egina az eta auts egingo az»... Nire ardurarik andienak gora-bera nire ardiak gitxituaz lioakez, beste bidez ezik zarren-zarrez il egingo litzakidaz-ta; artaldea barriztatzeko bideak be artu bear; aor ezkontza; gizon eta emakumeren arteko batasuna; gogo-batasuna, soin-batasuna; Kisto ta Elexaren arteko batasunaren antzirudia; gizadia ugaltzeko Yaungoikoak berak asmauko bidea.

        Ba-yagok, mutil, emen zereginik, ba-yagok emen zeri eldu. Laster dok igandea, ta nire ardi ta bildotsen aurrean agertu bearko yoat eta eurei txera argi egin; nire itzak ondo neurtuak, egoki-egokiak izan bear yoek, nigana nire ardi-bildotsek bildurge, biotza zabalik erdu daitezan. Nire itzaldi au, lenengoa danezkero idatzi ta buruz ikasi bearko yoat, bear ez danik esan ez dagizan... Tiruk, ba, gaulendian elduko yautsat lanari, bein-beinean astirik ez yoat-eta...

        Gure yaupari gazte Altzibar'tar Yon ausnarketotan murgildurik dagoalarik, iluntzeko yoaleak yo dau erriko yoale-torrean eta, errian ekandu danez, elexara yoan bear dau «agurtzea» esaten. Negu da, giro txar da, otz da; arrastian euri ta txingor-zaparradak izan dira; ortzea ilun da ta odei baltz-lodiak estaltzen dabe, il-yantziz bai'litzan; eguerdi-ostean itxas-antzarrak erreskadaka ta irrintzeka igaro dira iparraldetik egoalderantza ta, zarrak diñoenez, egaztiok odeiak zear irrintzeka doazanean edurtea ur da. Bein-beiñean aterri da ta gure yaupari gaztea, bada-ezpada txartesa sorbalda-ganera egotzita, elexarako bidean yarten da; elexea ez dago yaupaletxetik urrin, biak alkarri deutsela eginak baitira. Elexan ez da yentetzarik: bostosei atso, beste ainbestetsu mutiko-neskato ta agure zarren bat edo beste. Zarrak eleiz-barruan dira dagoneko, mau-mauka otoitzari daragoioela; mutiko-neskatoak eleizpean, yolasean eta sur otzez gorrituetatik dindirria dariela. Yauparia urreratu-ala, mutikoneskatoak yolasa itxi, txapela erantzi ta yaupariari iluntze on esan danitsoe irribarreka. Yon yaupariak banan-banan euren bizkarrean bere esku sendoa ezarri ta irribarreka berak be iluntze on esaten dautse.

        Yaupariaren yarrai neskato-mutikoak elexara sartzen dira «agurtzea» esateko. Mutiko-neskatoak urduri ta arin erantzuten dautsoe yaupariari: erantzunai eldu be yaupariak berak esatekoa amaitu baño len; mutikoak eurena amaitu dabenean, atsoak oraindik ozta-ozta dira bide-erdian, agurak, barriz, bide-laurenean edo or orren baten. Ez-bardin doa, beraz, agurtzea. Mutikoak atsoai ta alan be agure geldoai egiten dautsezan begirakuneena! Mutikoak otoitza arin egin gurako leukie, yolasari barrien-barri ekiteko, naiz sutondoko ep-eletara yoateko, baña agure-atsoen geldo!

        Agurtzea amaitu-ordukoxeko ostots durundutsuak eta oñaztu itsukorrak zearkatzen dabe ortze iluna ta edur da zara-zara; edur-matasak lora-orritxo zuriak bai'lira datoz sarri ta astiro lurrera. Mutiko-neskatoan poza! Eskuak otzik eta surrak dindirria dariela izanarren, oio ta santzoka doaz bakotxa berera. Yon yauparia bera be ez da beroegi, ta elexatik urtekeran berakin trikitx egin dauen atsotxoari gau on esanda, berera doa bizkor-bizkor.

        Txartesa erantzi, bere idaztitegitik «Catechismus Concilii Tridentini» artuta, sutondora doa, datorren iganderako gaia billatu, irakurri ta ausnartzeko asmoz. Idaztitik begiak eragi ta surtako ilinti batzuk aurreratzen dauz, suak bero larrik emoten ezpaitau. Ate-ots! daunba-daunba! Nor ote onango gabaroaz yaupari-etxeko atetan deiez? An doa Yon'en ama, emakume maratza, atetara ta bertatik dator bere seme yaupariaren billa. — I, seme, Egillaur'tik Elexakoen eske yatozak. Onango gabaroz urten bear! Edurra dok erruki barik, eta Egillaur urrin urrin yagok; yaupari-yantzia garrian estu bearko dok, maskalez ondatu ez dakikan eta txartesa egotzi bearko dok sorbaldetara. Yantzi egizak oski nausiak eta parka-barrenak oskien ganean estu egizak oñetara edurrik sartu ez dakikan. Abil bidean arduraz, yauskera txarren bat eginda minik artu ez dakikan. — Bada-ezpada, ez egon nire begira apaltzeko, ama; yoan zu oera tertzioan, ba-leiteke nik gau osoa an egin-bearra-ta. Gau on, ama, ta ondo lo egin. Ez izan nire ardurarik.

        Egillaur basetxetik datoz iraduz yaupari-billa. Yon Egillaur'go, gizon gaztea, il-aginik ei dago ta auzoko Anton dator yaupari-billa eskuetan leiar-barruko argi motel, ipurtargi-antzeko dauela; ganean txartesa dakar eta buru-estalkitzat txapela ta txartesaren txotinoa, oñetan abarkak eta zangoetan mantar lodiak artillezko lokarri baltzez txairo estuta. Bere semea urteteko gertau arte, Yon'en amak yaupari-eske datorren Anton sutondoan epeletan yarten dau.

        Apaltzeko asti barik eta sutondo gozoa itxita, amak emoneko burubideak zeatz beteta, an doa Yon yaupari gaztea yauretxera gure Yauna ta Orio onetsien billa. Beingoan da ostera be yaupari-etxean, eta eskuetan makil sendoa artu ta Anton bide-lagun eta argi-mutiltzat dauelarik an doa Egillaur'erantza, gure Yauna-ganako lotsaren biderik geienean ixilik eta nozik-bein otoi-marmarka.

        Laño itsu da, edurra zara-zara dator lurrera ta bai gure bideztion ganera be; noizean bein euren txartesak aztindubearrean aurkitzen dira, ganeko edurra aztun egiten yake-ta; ostots eta oñaztuak, sarri-sarri, baña ostotsen otsa motel dator, edurrak erdi-iruntsita; zugatzak edurpean euren adarrak makur dabez, geroago makurrago ta batzuk ausi be egin dira; gure bidariak eldu dira Belen'era; orain aldatz bizia dabe euren aurrean; oñen azpian edurrak men egiten dau ta geroago barrurago sartzen dira; aurrendaria nekatzen danean, atzekoa yarten da aurrendari, orain edurra zapaldu ezeze ebagi be egin bear dabe-ta. Ez da eguraldia sargori, baña gure gizonok ez dabe otzik, ez orixe: nekearen nekez izerdi-bitsetan doaz aldatza gora. Eldu dira Angoti'ko lau-unetxora; aldatzik gogorrena egin dabe, baña oraindik Egillaur an goragoan dago, menditontorraren azpiko lau-unetxoan kokatuta...

        Eldu dira noizbaiten. Gexo larriaren etzangora zuzen, aurreztik edurrez estaliriko txartesak etxeko bebarruan erantzita... «Bakea etxe oneri ta etxe onetako guztiai», diño Yon yaupa riak, eta gexoaren etzangoa ta gexoa bera ur onetsiz txipiriztinduta, gexo larriaren oe-aldamenera doa astirik galtzeke. Gexoa estularri datza arnasarik artu-ezinik eta iñon arterik artuezinik. Erriko osagilleak etsita itxi dau, ta bere egikizuna amaitu dala-ta, yaupariri len-baño-len ots egiteko esan dautse etxekoai.

        Yon yaupariak bidean ixilik datorrela astirik asko izan dau gexoaxi zer egin eta zer esan bear dautsan oldoztuteko... «Emen yagok nire artaldeko ardi bat otso gosearen agin-erpetan yaus teko zori larrian. Zer egingo? Yagon arduraz. Ezetara be eztot galdu bear ardi au, egundo otsok ukutuko eztautson Kisto'ren goiko artalderatu baño. Bein Ak artuezkero, nik ez dot onen ardurarik, baña nire artaldeko dan artean bai.» Onangoxe oldozpenak zearkatu dabe Yon yaupariaren burua bidean yoan doala.

        Yosu-Kisto'ren soñez bazkatu dau Yon yaupariak Yon gexoa, aurreztik aren kezkak entzun eta aren gogoa azkespen-itzez bake gozotan yarrita. «Ogi au yan dagiana betiko biziko da. Nire aragia yan eta nire odola edan dagiana Nigan biziko da, ta Ni agan.» Azkenez, Azken-igortza ezarten dautso Orio onetsiaz. Gexoa il ba'dadi, emazte gaztea alargun eta semetxo bi itxiko dauz ludi onetan Yaungoikoaren eskuetan.

        Yon yaupariak egin dau bere egikizuna, baña gexoaren etxekoak yauparia an euki gura dabe, gexoak azkenengoz arnasa artu arte-ta, an gelditzeko eskatzen dautsoe, gabaroa be biderako baño legor epelean egoteko obea dala-ta. Etzandera zar maratzak bereala gertauko dau yaupariarentzako apari-iskia. Suiteko aga kedarrez baltzituetatik dingilizka agiri dira txiztor gorrizkak, txarri-solomo onduak, urdai-azpiko gatzez zurizkak, eta ganbarako gari-kutxetan gaztae zar ondugozoak; laba-sua be egin-barri da ta azpilan dagoz tremes, pamitxa, ogi, arto ta yaike zapalak; laratzuko kakotik dingilizka dago supuruan maskillua bei-esne zuriz beterik noz irakin eta gora egingo begira; gaztañak be dantolinean erreta dagoz, gaztaña-gorringo gozoak egiteko.

        Etzandera zarrak aparia gertatzen dauen artean, Yon yauparia gexoaren aldamenean, artzai onari dagokionez... «Bizitz! Zer augu i? Azana azala, on augu, maitagarri augu, izatea augu. Nok emon indugun? Zetarako? Maite augu, baña zelangoa azan ikusi ordukoxe, maiteen augunean egin-eginean be orduantxe kentzen augu norbaitek. Zelangoa dan ikusi eztauen umek ez dau eztiaren leiarik, baña emon egiozu zelangoa dan ikusi dagian, eta ikusi-ala ezpanetatik kendu egiozu, ta or dozu umea negar baten. Zer da gure bizitzea orrako ume orren eztia baño?... Eriotz! Zer augu i? Lapurrik gorrotagarriena, maiteen dogun zera indarrez eta erruki barik kentzen dauskuk-eta... Zegaitik ez bizi betiko? Norbaitek esan yok: «Eriotz ori! ire oroipenaren mingots!» Abere-piztiak ez dabe eriotzearen oroipenik, gizonak bai. Orrexegaitik, gizona bizi dan artean be ilten dago. Orrezkero, zer bizien artean gizona zori txarrekoen. Zer dok an? Norbaiten yolaskizun ete gara? Nor orren biozbako? Izan ete leiteke olangorik?... Oldozkunon baltz! Ames uts ete gure bizitza?... Ez, gizon, ez adi murgildu oxin baltz orretan; ire itxaropenak ez dozak orren utsean gelditzekoak. Benetan, bizitzea ezkutuki dok, baña ire gogobegiak gorago eragi egizak. Begira egizak Egillearen eta eginiko oro eskutik darabilenaren goragoko asmoa, asmoen asmoa, ta orrezkero gauzak bestera ikusiko dozak. Ez adi kikildu, gizon, gora ire gogo-biotzak; ik irrikitutxoa zear ikusten dozak gauzak; itzuli ta lurreratu egik ire begien aurreko orma iluna, aurrean dokan ikuskizun zoragarria ikusi al dagikan; murgildu adi zerutiko argi liluragarritan. Bizitzea maite dok? Izan adi zuzen, zuzenak beti-beti biziko dozak-eta. Bai, baña gure ostean biziko diranen gogo-biotzetan bakarrik, ala eurenez? Bietara, ta areago be bai, Egillearen eta Saritzallearen biotzean be bai. Zegaitik i', zoan Ibezina? Egin-eginean be i betiko bizitzeko. «Ez dau begik ikusi, belarrik entzun, ezta gizonen biotzek somatu Yaungoikoak Bera maite dauenentzat gertau dauenik.»

        Oldozpenotan murgildurik dagola, Egillaur'go etzandera zarrak Yon yaupariari aparia gertu dagoala-ta mairako dei egiten dautso. Bitartean, gexoa yagoten bere emaztea gelditzen da.

        Apal-ostean, eta gexoa geroago larriago aurkitzen dala ikusirik, Yon yaupariak, umeak ez beste etxeko guztiak baranoan dauzala, gexoaren gogoa Yaungoikoari eskeintzen dautso, gexoaren emaztearen zotin eta negarren artean... «Alde egizu ludi onetatik, kistar, egin zaitun Aita Yaungoiko guztizaltsuaren izenean; gugaitik nekeak eroan ebazan Yosu-Kisto, Yaungoiko biziaren Semearen izenean...» «Gaur zure egoitza bakean izango al dozu, ta Sion donean zure etxea...»

        Gaberdi-ostetxoan betiko agur egin dautso ludi oneri Egillaur'go gizon gazteak; begiak itxi dautsoez eta okotza buruari lotu, gorpua ago-zabalik gelditu ez daiten...

        Altzibar'tar Yon gure txaunburua, gizon gazte, Luzanga, baltzeran, bepuru-sendo, begi-baltz, zantsu, gordin, sur-artez, ezpan-me, artez, gogargi ta txeratsu da. Ogei ta zortzi bat urte dauzala emoten dau. Astea aurrera doa, igandea geroago urrago da ta iganderako itzaldia gertatzen astordu da. Mai-ganean dauz «Catechismus Concilii Tridentini», Idazti Deuna ta beste idazti batzuk, guztiak lateraz naiz beste erderaz, alerik be ez euzkeraz, ez berak euzkereari iguin dautsalako, euzkerazkorik ez dagolako baño. Itzaldirako gaia arako «Catechismus»-etik artuko dau, arira datozan txatalak Idazteunetik artuta. Yauparigaitegian ez dautsoe irakatsi ezetariko euzkerarik; ez askorik, ez gitxirik; euskereak ez dau ez lateraren ez beste Yon'ek dakizan izkuntzen antzik bere yoskeran eta, orragaitik, izkuntza orreitatik euzkerarako bidea latz egiten yako; baña latz naiz bigun, bide ori urratu bear-eta, or dabil gure yaupari gaztea indarka ta iñondiko aleginetan bere itzaldia txaukun eta txairo egiteko. Eta izan be, erriari aituazoteko, bere erara, berak egiten dauen eraz itz egin bear yako, ta a ta guzti be erriak lanik asko gure uzkurtzako gai sakonak ulertzeko. Bein baño geiagotan aurkitzen da gure Yon ona istillu gorrietan zer batzuk euzkeraz esateko. Ez dau iñoren laguntzarik, ez euzkerazko idaztirik, eta berak amaren altzo ta magaktan ikasiko euzkerea bera be yauparigaitegian erdi-aiztu egin yako; or dabil buruari azka ta asma-asmaka, baña eragozpen eta oztopo andiak idoroten dauz lan bikainik egiteko. Gizonak izlari izateko terbe izan bear ei yok-diño bere kitean — baña ni zelan izango nok terbe, bein-beinean beintzat, nire izkuntzea be ez ba'yakiat?

        Aperturirik andienagaz daragoio gure Yon'ek bere itzaldia onduten, eta eguen gaberako alasoko itzalditxoa ondu dau. Orain buruz ikasi gura, errian sarrerako itzaldia dau-ta. Emen aurrean dodazan idaztiok euzkeraz al legoz! —diño gure yaupari zoli-gazteak— olangorik ez dogulako, lan gogor-gogaikarri onetan ibili bear astean-astean, eta sarritan onenbeste lan egiteko astirik ez! Agertuko al da nozbaiten gaiok euzkeraz gertauta emongo dauskuzan gizonen bat!

        I, Yon, ik ez egik aiztu arako «gizon on». Ez, eta izan be, ni neu on izan ez ba'nadi, ni neu asarrekor, latz, alper, nagi, diruzale, zimur, arro, izan ba'nadi, zelan azartuko naz iñori otzan, bare, bigun, leun, zoli, eragin, esku-zabal, errukior eta apal izateko irakasten? Adi i eu on, eta ori izango dok ik egin dagikean itz-aldirik onena, ostean iri be arako «osagille, lenen eure burua osatu egik» esango dauske, ta zuzenez esango be, ire ekiztarrak... «Esaten dakiana, esaten terbe-antzetsua»... Bai, au be baztartu bear ez dana dok. Ez dok bardin gauzak edozelan, trakets, ganora barik, eta egoki esatea. Adi egoki. Yosu'k berak emoten dausk onetan ikaspide ezin-obea; erri lauarentzako, izan adi lau; ez adi ibili ire burua, ire yakituritxoa erakuts-girarik; i baño yakintsuago zoan Yaungoiko-Seme gizondua, ta orraitiño aren itzaldiak etzoazan bape arroak, apal eta lauak baño. Ak bere esatekoak, erriak obeto ta errezago ulertzeko, irudi ta ipuñetan sartzen yoazan. Ik bere ire eleiztarrai olantsu irakatsi bear dautsek. Ez adi izan itz-dario ta ameskerizale, Gogo-gaietan, gogo-arloan ire eleiztar guztiak dozak ume. Zer sinistu, zer egin, zer artu ta zer eskatu bear daben al danik eta argien, laburren eta zeatzen irakatsi bear dautsek. Bein ez egik aiztu artzai onaren egikizunik beinena Kisto aldarrikatzea dala; ez egiek Kisto irakatsi bakarrik egin, erakutsi be egiek, maite dagien, Bera dok maitagarrien-da. Ire itzaldietan ez adi izan luze ta gogaikarri; ez egik euki ire eleiztarrik arrausika ta ire itzaldiari luze eretxita; yakirik gozoena be geiegi yanezkero, iguingarri egiten dok; ez egiok iñori gorakarik eragin. Egi berbera gogozago artu, iruntsi ta ausiko yoek ondo yantzita, ondo adabauta emon ba'dagiek, eta orixe dok egin-eginean be arako «esaten terbe, antzetsu izatea».

        Ondu ta buruz ikasi dau gure Altzibar'ek bere itzaldia; eldu da igandea be, ta an doa gure txauburu gaztea itzalditegiaren mallak gora, astiro, apal, begi-argi ta txeratsu. Lotsa ta begirune andiz «Aitearen» eginda, euren aita maitakor bai'litzan, erriari agur txeratsu egiten dautsa ta, orrezkero, itzaldiari eldu. Erri osoa adi-adi dagoko; eztul bat bez eleiz-barrenean; yezarrita dagozanak yarlekuen aurreko ertzerantza eragiten dautse euren artzai; batzuek eta besteak begiak yosi-yosirik dabez euren abade barriagan eta belarriak artezturik; ez dira oartzen non dirian be... Gitxien uste dabenean gure Yon yaupariak itzaldia amaitu ta, bere eleiztarrai buru-makurketaz txera argia eginaz, itzalditegiko Tarubi-mallak berako bidea artzen dau, astiro yatsi ta yaupea amaitzeko...

        Yaupera amaitu da, ta Altzibar yaupari gaztea, eskerrak egin da bere etxerantza doala, elexan gelditu diran emakume banakak, euren buruak al danik eta gitxien zearkaturik, euren txaunburu barria begiratzen dabe, euren semerik lerdenen, txairoen eta maitagarrien bai'litzan; eleizpean gizonak be euren txaunburu barriarentzako gorapen utsa dira. Patxo Kirten'ek akatsen bat edo beste ezarri gura izan dautsa, ez gaizto dalako, kirten dalako baño, baña bere aurreko ta aldamenetakoak laster ixildu dabe, euren begirakune ta berba latzakaz.

        Geroago ardandegira sartu dira batzuk, baserri-bidea artu-aurretik eztarriak apurbana bustiteko asmoz, eta an be gizonak itz-gai berbera erabili dabe. «Gure abade barriak gaur autsak atera yauskuzak; onango abaderik etxoagu egundo ezagutu gure errian...» — «Eztok orrenbestekorik, eztok orrenbestekorik; ikusiko dok ori be zelan asiko dan dirua pilatzen, guk belekiegaz ikatza ta iduria batzen doguzan lez» diño Patxo Kirten'ek. Esan ba'dau esan dau. Zori onik asko izan dau bere lagunak ezpanak anditu edo erdibitu ta agin batzuk lurrera egotziazo izan ez dautsoezanean. Erramon Txikerrak egin dautsan begirakuneak Patxo Kirten arrikadea artu dauen txakurra lez izten dau...

* * *

        Arrezkero urteak eta gizaldiak dira. Arako Altzibar'en amesguraria «Emen aurrean dodazan idaztiok euzkeraz al legoz!... Agertuko al da nozbaiten gaiok euzkeraz gertauta emongo dauskuzan gizonen bat!» oraintxe ogeigarren gizaldi onen erdirantza betioko yaku zori onez. Araba-zelaietan yaiorik dogu gure Erriak betiko zorra izango dautsan semerik goragarrienetariko izango dana. Araba'n ilaginik, iltzer dago Aberriaren izkuntza zar-gozoa. Zugatzak igalirik geien arrak, naiz beste gatxek yota dagonean, il bear dauela somatzen dauenean emoten dau, naizta igaliok kazkarrak izan, eta Araba'k be bere aurrekoen, bere guraso-gurasoen izkuntzea guztiz galdu-aurretik bere igalia emon gura izan dausku, baña arauz besterakoa emon be: guri-guri ta andi-andia: OLABIDE, Araba'ren arrokizun. Gora, Araba! eta beste igali gozo-ederrik be emongo al dauskuk, eta ire enborra yaten daragoien arra itota, berbiztuko al az! Euzkera gozoa atzera be ire ezpanetan birloratuko al dok!...

        Olabide Aba! Ez da berau bakarrik gure Iñaki edo Eneko Deunaren semeen artean euzkel-arloa giyau eta bikain landu dauena, zori onez. Eta izan be, or doguz beste batzuen arteau Larramendi ta Mendiburu; biotarik lenengoari beste lan batzuen artean bere «Ezina Egina» ta Euzkel-iztegia zor dautsaguz; bigarrenari, ostera, bere «Otoitz-gai» zoragarriz ederrak. Arako «Eskuara, yalgi adi» entzunda, arrezkero, nozik-bein agertu izan dira gure Errian, an-or-emen, euzkereari aurrera bultz eragiteko gizon asmo onekoak, eta euren bultzadatxoa bakotxak errion be emon dautso, Euzkera-burdiak aurrerakadatxoa egin dau, baña ostera be geldi: itzairik ez, eta burdia ostera be geldi, edo-ta, okerrago dana, idi ta guzti atzera, burdi-idiak aurberan, eta egin-eginen be aurbereari atzea emoten dautsela, aurkituta. Burdi-idiak gelditzeko pago edo aretxen bat aurkitzea izan da bidean, baña beti geldi edo ostera be atzcraka.

        Ereti negargarri onetan Abando'ko seme gurena agertzen da ta, iñondiko adorez beterik idiai akulukada ederrak emonda, burdia gora-bidean iminten dau ostera be. Zori txarrez itzai bikain ori be gazterik ilten yaku, baña ez bere Erriaren gogo lo-zorroan etzana iratzarri ta zuzpertu barik. Aren eraginari eskerrak gaztedi eder-itxaropentsua asi da lanean su ta gar, baña orienean beste zori txar ezin andiagoa datorko gure Erriari. Guda zantarra! alangoa! eta ostera be burdia atzeraka, ta oraingoan iñondiko abiadeagaz; baña ereindako azia bizi da; zarrak eta gazteak ixilean lanean daragoioe: euren artean gure Olabide'k. Guda zantarra dala-ta erbcstean da, baña lanari ekin eta ekin daragoio, geroa begira, egun oberik etorriko dalakotan. Guda-aurretik «Giza-Soña», «Kisto'ren Antz-bidea» ta «Itun Berria» umatuten dauz eta erbestean amaituko daben lanari eldu.

        Olabide euzkeldun barri dogu, ta orrexegaitik bere lana goragarriago. Ekinaren ekinez gure izkuntzea zustarretik ikasi dau, ta euzkerea euren lenengo izkuntzea izan daben askoren irakasle egin.

        Bere bizian bein ikusi izan dot nik Olabide Abea. Loiola'ko Yosulagunenean izan zan. Gizon xalo ta zuzentzazale, langille amorratu, lanari etentzaka ekitekoa. Urteak dira arrezkero, baña orraitiño aren arpegia gogotan dot: soñez ez garrastarik, txikitsu baño, sendo, zabal, lodikote, sur-artez, arpegi-gorri; ez bape arro, edonori itz egiteko baño. Ez dakit nik aldi atan nor neban lagun, baña Olabide Abeak ezagun eta adiskide zar bai'gintzan artu ginduzan bere lantegian. Aren lan-maia Loiola'ko ibar zoragarria begira egoan leio biren bitartean. Mai-ganean idazkiña ta ainbat ingi-mutur baltzitu ta idazti batzuk. Gure alkarrekingo itzaldia ]aburra izan zan eta, orrezkero, alkarreri eskua estututa agur egin geuntsan. Arrezkero gitxienez ogei ta amar bat urte izango dira.

        Olabide Abeak azkenen esku artean erabili ta, zori onez, il-aurretik erbestean amaitu eban lan nagusia Itun Zarra da. Bere lan nagusi orren oarrak guztiz amaitzeke il zala ta oarrok Etxeberria Aba euzkeldun terbeak amaitu dauzalakotan nago. Beste izkuntzetatik euzkerara iñoren bulko ta biotz-zirkinak itzulpen daragoiogunok ondo oartzen dogu zelango lan-arloa buratu dauen Olabide Aba goragarriak, eta aren lana are zailago izan da. Idazti Deunak ez dira beste edozein idazti lango. Yaungoikoaren itza dabe idaztiok, eta edozein izkuntzatara aldatu bear dirianean, idazti areiten dagoana zeatz eta egin-egirrean aldatu bear dan utsern bat ez egiteko ta Elexeak itzulpen ori ontzat emoteko.

        Idaztiotan toki asko ulerkaitz dira ta, orrexegaitik euzkeraratzalleak beste idazti asko ta asko irakurri bear dauz ardurarik andienagaz. Bein bulkoa oratu ta ondo ulertu dauenean itzak billatu bear dira, ta itzik egokienak alan be. Yaungoikoari eskerrak, Olabide Abeak burutu eban bere lana bere gogoa Yaungoikoari barriro emon-aurretik. Zor andia dautsagu Olabide'ri ta amaikatxo eleiztarrek bere lana arinduta ikusiko dau. Olabide Abeari eskerrak. Oraindik aurrerako yaupariai ez yake yazoko gure Altzibar'tar Yon onari ta beste amaikatxori arrezkero yazo izan yakenik. Olabide'ren lanera yo ta antxe idoroko dau Idazti Deunetik bear dauen oro gertu-gertu. Orain arlo onetan euzkeldunok be beste edozein aña gara gitxienez. Gure goratsarrerik andien eta beroena be motel izango da Olabide'k irabazita dauenaren aldean, baña boako gure biotzak al dauentxoa. Gora, Olabide Aba! Yaungoikoak ordainduko al dautzu guk gure txirotasunean ezin doguna! Gure Erria eskar oneko yatzu.