Eskuaren aroa

Julio Cortázar

euskaratzailea:
Xabier Etxaniz

Arratsaldez uzten nuen sartzen, lorategira ematen zuen leiho ahoa irekiz, eta eskua mahaiaren ertzetatik jaisten zen arin, ahurrean doi doi eustiz, harik eta behatz lokabe ta zabarrak, bere tokirik egokiena pianoan, lauki baten markoan, edo batzutan ardo koloreko alfonbra gainean aurkitzeraino.

        Esku hura maite nuen zorrozkeriarik ez zuelako eta bai txori edo orbel antza. Zer zekien berak nitaz? Ezbaietan egoteke zetorren nire leihora arratsaldetan, batzutan presaka —paper gainean erreflejatzen zen bere itzal txikiarekin— eta ireki niezaion hertsatuz; beste batzutan lasai, untzaren mailetatik, non, igotearen igoteaz, bide sakon bat zulatua zuen. Etxeko usoek ongi ezagutzen zuten; sarritan entzuten nuen goizetan kurrunkatze antsiatu ta sendoa, eta eskua zen habiak harrotzen, gazteenen klarion bularrak eta uso-ar jeloskorren luma latza lor zitzan. Usoak eta ur garbi eta freskoaren pitxar txikiak maite zituen; zenbat aldiz topatu nuen kristalezko edalontzi baten hegian, behatzen poztu eta dantzatzen zuen uretan arinki sarturik! Inoiz ez nuen ikutu; banekien, jakin, jazo misteriotsu baten hariak gogorkiro etentzea litzatekeela. Eta egun askotan aritu zen eskua ene gauzen artean, liburu ta kuadernoak ireki zituen, bere hatz erakuslea —zalantzarik gabe, irakurtzen zerabilean— ene poemarik gogozkoen gainean kokatu zuen geldiro onartuko balituzke, lerroz lerro.

        Aurrera zihoan denbora. Orduan mindu eta markatzen ninduten kanpoko arazoak, beraien zartailuak mehatzen hasi ziren zeharka soilik ikutzen nindutelarik. Aritmetika baztertu nuen, ene jantzirik dotoreena nekusan goroldioz estaltzen; ia ia ez nintzen gelatik kanporatzen eskuaren zain, itxaropenez untzarekiko lehen igurzpena —eta urrun eta sakonena— kirikatzen.

        Izenak jarri nizkion: Dg deitzea gustatzen zitzaidan, pentsatu baino ezin zitekeen izena baitzen. Eduki nezakeen arrokeria zirikatu nuen erantzun eta besokoak erlaizen gainean ahaztuz, bere jokaera iraupen sekretuz espiatuz. Bitxiekin apainduko zela pentsatzera iritsi nintzen ere, baina inguruan bueltak emanez aztertzen zituen ikutu gabe, fidatzen ez den armiarma gisa eta egun batetan amatistazko eraztun bat ipintzera iritsi arren, une batetarako izan zen bakarrik, eta erreko balu bezala baztertu zuen. Saiatu nintzen orduan bitxiak izkutatzen bera kanpoan zegoelarik eta harrez gero alaiago zegoela iruditu zitzaidan.

        Horrela iragan ziren urtaroak, batzu lirain eta beste batzu argi bortitzez tindatutako astez beterik, beren behar beharrezko deiak gureganaino iritsi gabe. Arratsaldero zetorren eskua, udazkeneko euriak bustita sarritan, eta goruntz begira nekusan alfonbra gainean etzaten, behatz bat besteaz, luze luze lehortzen, batzutan jauzika gustora zegoela adieraziz. Ilunabar hotzetan bere itzala bioleta bilakatzen zen. Nik orduan nire oinetan suontzi bat pizten nuen eta hura kokorikatzen zen ia ia hotsik atera gabe, ez bazen argazki albun bat edo oker eta korapilatzea gustatzen zitzaion lanazko hari bat jasotzeko. Laster konturatu nintzen ezin zuela geldi egon luzaroan. Egun batetan azpira bat buztinarekin topatu zuen eta zegoen tokira abiatuz orduak eta orduak igaro zituen buztina moldeatzen; nik, bizkarra emanda, bere lanaz arduratzen ez nintzenarena egiten nuen bitartean. Lehortzen utzi nuen eta nire idaztegi gainean kokatu nuen laket zitzaidala ikus zezan. Gaizki egina: Dgi azkenean autorretratu zurrun eta dardari samar haren kontenplazioak tutatu zion. Izkutatu nuenean, ahalkea zela ta, konturatu ez zenaren itxura egin zuen.

        Analitikoa bihurtu zen laster nire interesa. Nire burua harritzeaz unaturik, abentura guztiaren amaiera aldagaitza ta zorigaiztokoa jakin nahi izan nuen. Nire bisitari horri buruzko galderak sortzen ziren: landare gisa bizi ote zen, senti zezakeen, ulertzen ote zuen, maitatu? Lakioak luzatu eta esperimentuak gertatu nituen. Konturatu nintzen eskua nahiz eta irakurtzeko gai izan, ez zuela sekula idazten. Arratsalde batetan, leihoa ireki eta mahai gainean lapitza ta orri zuriak jarri nituen; ondoren eta Dg sartzerakoan alde egin nuen bere herabetasuna bortxa ez nezan.

        Zarrapo-begitik ikusi nuen ohizko urratsak ematen; gero, kilikolo, idaz-mahairaino jo zuen eta lapitza hartu. Honen hotsa orrien kontra entzun nuen, eta denbora irrikatsu baten ondoren sartu nintzen gelan. Zeharka idatzitako hizki txukunez, Dgek idatzi zuen: «Erabaki honek aurreko guztiak indargabetzen ditu agindu berri bat arte.» Inoiz gehiago ez nuen idaztera eragitea lortu.

        Azterketa garaia iraganik hasi nintzen benetan maitatzen Dg. Lore-ontziko loreak begiratzeko bere era maite nuen, larrosen inguruko bere errota-ibilera, behatz-mamiak hostoak ia ia ikutu arte luzatuz, eta lorea barnean hartzeko bere harrotzeko modua, ukitzeke, agian lurrina usaintzeko bere era. Liburu gehiagoren bila, eta bere liburutegia izatea laket zitzaiokela pentsatu nuen. Eskuarentzat eginda zeudela ematen zuten lan bitxi batzu aurkitu nituen, beste batzu ezpain edo adatsentzat eginak zeuden legez; eta sastagai txiki bat erosi nuen ere. Oro tapizaren gainean ipini nuenean —bere tokirik kuttunena—; Dgek ohizko arretaz aztertu zuen. Sastagaiaren beldur zela zirudien, eta soilik egun batzu barru ausartu zen ikutzera.

Nik ere liburuak mozten jarraitu nuen konfidantza sartu nahiean, eta gau batetan (esan al dut egunsentian bakarrik, itzalak eramanez, joan ohi zela?) liburuak ireki eta orrialdeak aztertzeari heldu zitzaion lehenbizi. Laster hartu zuen izugarrizko trebetasuna, sastagaia haragi bigun eta opalozkoetan dirdirazko liraintasunez sartzen zen. Lana amaiturik expatatxoa kokatzen zuen arasan, non gehien maite zituen tresnak zeuzkan bildurik: muiloak, pospolu erabiliak, eskutur-ordua, hauts pilatxoak; tapizaren ertzera jaisten zen irakurtzeko asmotan. Azkar irakurri ohi zuen, hitzak behatzarekin ferekatuz; irudiekin topo egiterakoan oso osorik jartzen zen orriaren gainean etzanda, eta lotan zegoela zirudien. Ene liburu aukera ongi egina zela igarri nuen, behin eta berriro itzultzen zen orri batzutara (Gautieren Etude de mains; Reverdyren Le gant de crin) eta ilari-eztunak jartzen zituen gogoratzeko. Alde egin aurretik, ni jadanik sofan lo nengoelarik, bere liburu guztiak gordetzen zituen haltzari txiki batetan, nik horretarako lekutu nuena alegia; eta esnatzerakoan sekula santan ez zen nahas-mahasik izan.

        Era horretan, arrazoirik gabe —misterioaren xalotasunean oinarriturik soilki—, begiramen ta bizkidetasunaren garaian bizi ginen elkarrekin. Azterketa oro gaindituta, ustegabeak baztertuta, zer nolako egorak gintuen! Gure bizitza horrela, helmugarik gabeko gorespena zen, kantu garbia inoiz ez suposatua aldez aurretik. Leihotik sartzen zen Dg eta berarekin zetorkidan neu neurea, senideen muga ta beharretatik berreskuratua azkenean, eta ene baitan honelako askatasuna ematen zidanari atsegina eman nahiean. Eta horrela bizi ginen, errealitatearen ordainak ene ahulezian eragin arte. Gau batetan amets egin nuen: Dg nire eskuaz maitemindu zen —ezkerraz, batere zalantzarik gabe, bera eskubia baitzen—, eta ene ametsaz baliaturik sastagaiaz moztu ondoren bahitzen zidan maitalea. Izu altxatu nintzen horrenbeste misterio mende arma bat uztearen zorakeria lehenbizi ulertuz. Dg bilatu nuen ur mugituengandik jota nengoelarik; tapizaren gainean zegoen etzanda eta benetan zirudien ene ezkerraren mugimenduak jarraitzen zituela. Jaiki eta berak har ez zezakeen toki batetan jarri nuen sastagaia, baina gero damuturik itzuli nion bere barkamena edo ahaztea espero nuelarik. Lilura kenduta bezala zegoen eta behatzak erdi irekiak zeuzkan irrifarre triste mugagabe batetan.

        Nik badakit ez dela itzuliko. Horren joera rokolak bere bakuntasunean handikeria eta gorrotoa sortu zuen. Nik badakit ez dela itzuliko!. Zergatik aurpegira bota, usoak, ferekatzera berriz ez datorren eskuarengatik han goian deadarka? Zergatik saiatu horrela, Flandesko larrosa, inoiz ez baitzaitu bere neurri luzeak hartuko?. Neuk bezala egin; kontuak ateratzera itzuli naiz, ene arropa jazten hasi berriro, eta hirian zehar biztanle zuzen baten soslaia paseatzen dut.

La vuelta al mundo en ochenta días