Aterki baten bizitza

(Berak azalduta )

G. Manterola

                 I

Morroi zintzorik ba'da lurbiran

ni nazala, nok ez daki?

Zaparradea asten danean

ni naz geienen Aterki.

Urkamendian eskegita lez,

ala txoko bazterrean

eukiten nabe, baita ni billa

euria yausten danean.

Danak ni billa. «Non da Aterki?»

etxeko danen abesti;

ni barriz ixil, bazterren baten

ugazabaren zain beti.

Alango baten ikusten nau-ta,

«emen da» diño yaubeak,

arpegi alaiz erakutsiaz

pozez etxean guztiak.

Laster yaubean buru gaiñean,

perretxiko zabal antzez,

an noia, txairo, baita zibuka

burrakan uzaban aldez.

Alde guztiak negar-malkoka,

etxeratzeko gurariz,

ibilaldia amaitutean

an nozu txokoan barriz.

Alditxo baten, izerdi patsez

iturriaren antzera

egon ondoren, bialtzen nabe

neure txoko bazterrera.

Ni antxe barriz txitik ein barik

atseden aldi gozoan,

lo aldi eder baten gurariz

nekaldiaren ondoan.

Onetan yoan yataz urteak,

beti gertu dan morroi lez,

beintzat saietsak apurtu barik

aize boladan indarrez.

Aldia baiña errukige da,

nor da garaitu leikena?

Emen nozu bai, naiz azur loka...

Nok daki nire azkena?

Oldozkun oneik egiñaz negon

etorkizunan begira,

tapa-tapaka eldu zanean

yaubea nengan tokira.

Eskuan artu, begirada bat,

atera nindun txokotik,

artu galtzarpe ta arro yoian

txakurra bere aurretik.

An nobaitetik beste txakur bat

agertu zanez batean,

alkar-aginka, asarre biziz

ziran bide bazterrean.

Egia esan, nire uzaba

bakemaitalle dularik,

bien artean bizkor sartzeko

ez eban galdu astirik.

Eskuan beste «zerik» ez eukan,

ta baimen eskatu barik,

yaso ninduen zartada baten

lortu zeikela usterik.

Indar guztiaz astindu nindun

txakur-bizkarren gainean.

Aizan zan bat! Uste neban nik

nintzela azken unean.

Zorionean baiña bizirik

urten ba'neban, orraitik

nire saietsak ordaindu eben

iñoren obenagaitik.

Saiets guztiak lokatu eta

maillatu bizkar-azurra,

uste neban nik yoan bearko

nebala beste mundura.

Era onetan ba'nengoan be

errukiaren bearrez,

ez neban beintzat asko aurkitu;

uzabak ziñon asarrez:

«Aterki zar au ez da geiago

gauzako euri aldian,

yaurti bear dot ondakiñakaz

erriko simaur artean».

Biotz-zarrada gogorra egin

eustan epai errukigek.

Ixil nintzan ni. Baiña zirudin

ba-ziñoala norbaitek:

«Ain zerbitzari zintzo, apalak

amai au ez dau merezi,

zuzentasunak lur onetatik

ezpadau guztiz igesi.

Baiña zuzentza ez da iñor be

berekoiaren etxean...

Alan ba, nire bizitokia

nok daki aurrerantzean?

Zarren zoria beti da bardin

eskar-txarreko ludian:

danak txeratsu zerbaiterako

gai garean bitartean.

                 II

Urrengo goizez ondakiñakaz

yo neban simaur tokira,

tamal-agur bat ez neban entzun...

iñor ez egon begira.

Itxaropena guztiz galduta

bein nengoala oldozten,

zerbaiten bille eldu zan baten

oinkadak entzun nituen.

Ikusi nindun ta bereala

ziñoan agin-artean:

«Aterki zar au gauza leiteke

zerbaiterako etxean».

Goitik beraiño aztertu nindun

ta astindu batzuk emonaz,

artu ninduen galtzarpean ta

eroan nindun beragaz.

Etxera eldu zanean baiña,

nire saietsak ikusi:

au ez dot gauza ezertarako

ta bazter batera yaurti.

Iru illetan an egon nintzan,

gauzezen antzez aztuta;

etorkizuna, baltza aurrean,

itxaropena galduta.

Baiña bizitzan zoritxarrak be

ez dira amaibakoak,

pozgarriren bat ba'ki bialtzen

nozbait gure Yaungoikoak.

Biotz-bera dan morrosko batek,

nire zoritxar yakitun,

ardura andiz artu ondoren

beragaz eroan nindun.

Amairu ordu «osategian»

igaro ondoren nekez,

atondu nindun, ta or naroia

erakusten eredu lez.

Kirtana dauka zidar-apaiñez,

bizkarra egur antzeko;

barrena barriz, ez dakit ziur,

baiña uste dot «latoizko».

Eun mengelezko soñekoa dot,

eguzkitako ez txarra,

euri aldian, baiña, uste dot,

ezertako ez nazala.

Alan be, orain, zerbaitzat nauke

ta ni pozez...! zoruntsua!,

neu-ongillea dakustalako

kiloen bat gizendua...

Eta, izan be, trebetasunaz

ebatzi dan auzi latz au:

gauza zar bigaz barri bat egin...

Nork orain arte lortu dau?

Nik, beintzat, pozik eskar oneko

agertu nai dot benetan:

«Uzaba yauna, eskerrik asko,

mun dagitzut nik oiñetan».

Bertsotarako betarik ez-ta,

amaitu nai dot beingoan,

gatz geitxoago somatzen ba'dot,

yarraitzeko urrengoan...

                Post scriptum:

                Nire ongille biotz andiko

                nor dan yakin gura zeunke?

                Abade yaun ta agurgarri dan

                Zubeldia'tar Pilipe.

Honiton (England) St. Joseph Ikastetxean. 1940'go Lotazilla-6gn.