Ortzadar

(Pake-eresi)

Gaztelu

Milloika bular ludian barrena

arnas dagite, denekin nereak.

Milloika biotz pilpira dira,

batzuk negar, besteak irri.

Aberats, txiro, zuri, beltxeran,

ori ta gorri, mintzoz ez-berdin;

animaz kide, esanaz anai,

bañan egintzaz alkar otso.

Goian daudenak bekoei aier,

bean daudenak goikoei otin.

Denak eskuko nai dugu izan,

baña, nor buru, ta nor menpeko?

Altsua biotz-beltz, aunitz erbal

itxian goibel irtera eske.

Pake-usoa ezin da koka

lurrean, aidean bi egalez

or dabil, olio-abarra mokoan,

—noizdanik? noiz arte?— zazpi margodun

ortzadar tartean kabi ta ume

noiz egiñen... Baiñan ortzia

illun, ekaitzez noraezean

lerrenak eginda, ez argi, ez izar,

larri beltzean illurran dagozu...

Itxas gaiñez, ontzi lirain

arat-onat zebillen olatuz.

Barnean abere ta pizti binaka;

Noe zintzoa denen nagusi,

arekin emazte ta seme-alabak.

Ta ara... euri-abarra goitik

asi zan jausi ta jausi erruz.

Egunez, gauez, berrogei aldiz,

ari izan zan atertu gabe.

Urak aundi, jendea murgil,

oiu ta negar nunnai ugalduz.

Azkenik, aterrune... Urberan,

erio-sunda kresal t'aparrez,

lurra loietan inguru dena.

Tontorrez, kutxa zuri igeri;

aidean zearka bela beltza,

gorputz ustelen ingurubil.

Gero uso bat, gero bestea,

kutxara jun-etorri abardun.

Eta bertan, egurats zabalez,

zeruko zubiaren makoa

zazpi margotan kikirriki...

Azpian, sutan, mai bat opariz.

Gero ere, gizonak gizon,

jostetan dabiltz nor-geiago.

Lenago zizpa? Orain egazkin,

ta ela-suaga ainbat obe.

Bitartean, kurinto azpian,

txiki ta aundi, zar eta gazte,

ler eginda auts biurturik.

Bai bitxi! Gizonek asma bear!

Ta lurra nunbait ez aski eta,

orain beste izarretara

dute elburu... Eta tartean,

—soñua betibat gauean mudurri—

abardun usoa, ekaitzez ekaitz,

or dago odol-jario dardara...

Alere... eldu, bildu lenbailen

aldare inguru, arnas dagigun,

pilpira geran biotzak oro!

Anai gera! Eutsi alkarri!

Beera iskillu, kateak eten,

besarka estuz jaso anaigo!

Ekarri bei, bildots, txekor,

pake-opariz mai saindu gañera.

Eman burura untzorri, ereñotz,

eskuz esku artuta, egin

kalejira... Aintza zuri,

zazpi margotan eder zerana!

Mundu-erreztun, pake-usoen

atseden-kabi ta Axaropen!