Lizardi - oroiz

N. Etxaniz

                I

   Illunpetik argitara

Itxasoak garratz ura,

animak aren mindura;

zure eriotzak piztu ninduen

euskal-olerti-mundura;

argatik nere lanak ba-dute

kanposantuko tristura.

Zeru-ertzetik ertzera,

izarra doa galtzera;

ala jo zendun gure artean

sortu-orduko illuntzera,

argi bizizko diz-diz laburrez

gora jasoaz Euskera.

Oi, Paris'ko txolarrea!

Nun galdu dezu bidea?...

Eriotz-deiak lañotua du

orta portu-gañeko aida;

naigabe miñak itxia dauka

biotzetako atea.

Gure biziaren latza!

Oztu da otartxo utsa!

Aita alargunak biotzean du

alabaren eriotza;

ta ari jarraituz, aterpe-ordez,

utzi digu negar beltza.

Zeru-azpia, izarrez;

zeru-barrua, areago;

goi-argiaren itxaropenak

egan narama arutzago,

ekaitz-orruak jaiotzen diran

alorrak baño gorago.

Amonak egin zun jira,

Egun Aundiko argira;

Xabiertxo'ren Gabon-negarrak

jo zuten bizi berrira;

aita ta ama, etxekoakin,

zeruetan batu dira.

            II

   Oroi-bidetan

Ames-min diat,

joan-egunak

nere baitan berritzeko;

otalorea negu illean,

erregin elur-gañean,

buru-begiz ikusteko.

Elurpean lo dagoen lurra,

illobi aundia ote?...

Ire ezurrak betirauneko

arnasez iraun-azteko

maindirepea, dala uste.

Orra, pagoa,

etsigaitz, bere

azken-ostoak galtzeke!

Ire oroipen maitagarriak,

ala zirautek josiak...

Ai, gurekin ba-intzake!...

        Oi, elurraren zuria!

        ire arpegi illotzaren

        iduri bizia!

             * * *

Bizia berria

lotatik esna

zaiguk baso-mendietan.

Udaberria eztaietan dek;

sorgin-lana norbaitek

egiña dik zugaitzetan.

Or zegok

ire sagar-lorea,

aidea zuriz arrotzen...

Elur-maroak?... Pinpilinpauxak?...

Maitagarrien mamuxak?...

Orrela itukan amesten.

Zeruetan erne zaikan

argi berriaren antza,

zetorrek lur-azpitikan!

             * * *

Eguzki-sua

erretzen ari

dek gurdibideko larra.

Sasiak esker ona agertu dik

masusta-lorez jantzirik

goitik datorkion garra.

Eskerrak ire

Baso-Itzalari!

An ager zitzaidakan

ostope illun azpian lerden

esku emanez erregin baten

gisa bere etxe-atakan.

Gogoan dik ark, i

rekin izan

zuen egonaldi ura;

ire alboan eseriz gero

gozatuz bion ardura.

Ai, maite-minduen itza!

ta bai laburra izaten dala

berekin dakarren atsa!

             * * *

Ondar gorritan

galdu nauk, lagun;

Udazkeneko bidetan

itxas-ertzeko arkaitzak

gorri agiri dituk, izurrietan.

Zartzaroaren

Oinatz baldarrak

jo dik etxeko atea.

Ego-aizeak astindu dizkik

orbelak adarretatik...

Gañean dek negutea.

Ai, gure beera-bearra!...

Odolean zetorkiguk,

galduko gaituan arra!

                III

         Garaipena

Kanpai alaien otsa ari dek,

dilin-dalan...

Ogi berria gordea zegok

gari-balan...

Iñularreko negarrak ba-dik

ama gabaren azia;

ozkarbiko izarretan,

zetorrek egun berria.

Ernio'pean aldarrika dek

Urkizu'ko oroitarria.

IRE KOPETAK AGIRIAN DIK

ILLEZKORREN GOI-ARGIA!