Manifestu atzeratua

Joxe Azurmendi

Panfleto bat idatzi nizun.

Kondenatu nahi banauzu

injustiziarik kometa ez dezazun.

                  I

Gure herriak ez dauka kondairarik.

Pobrea da. Ez dauka

pirata koxkor pare bat,

langille sofritu batzuek,

muga zentzungabe asko,

milla zorigaizto

besterik. Ez da gutxi.

Euri gortina batek ixten du

gure kalendarioa.

Ez da billatu kondaira unibersalen

liburu handietan gure inperiorik.

Agina-ko zero bat zan

gure inperio guztia.

Ta euskalduna konforme zegoen.

Ta libre izan nahi zuen.

Bainan libre izatea

gauza ikaragarri zailla da

Marx bat

edo 1789 batizan ez duen

herri zorigaiztokoarentzat.

Zerekin pagatu behar du?

Ikaragarri zailla da.

Ze guk ez daukagu

pirata pare bat, langille on batzuek,

muga txar gehiago ta holako zerbait

besterik. Kalderilla utsa.

Bainan libre izan nahi dugu,

zer kulpa daukat nik.

Eta txeke zuri faltso baten antzean

Gernika-ko arbola bat asmatu diguten arren,

libre nahia pekatu balitz bezala,

aitzakiren bat beharko bagenu bezala,

guk, guztiz xinple, libre izan nahi dugu.

Nahi dugu, besterik ez.

Hauxe baita gure engainu azkenekoa:

libre izan nahia justifika behar dugula

pentsaerazi digute

lehen kanpotik ta barrutik orain.

Eta San Inazioren, Xabierren, Txurrukaren,

ta Elkanoren ta Habeas Corpus-en

ta nik dakit noren

gomendio guztiak biltzen

eta banatzen

saiatu zaizkigu gure kausaren

abogaduok. Libre izateko

inoren baimenik beharko balitz bezala.

Herri izateko inoren gomendiorik

beharko bagenu bezala.

Horiek libertaderik

ekarriko baligute bezala.

Ta ez horiengatik, ezpada

guzti horien kontra

nahi dugu libre izan,

kondaira guztiaren kontra.

Oi libre izatea ta handi izatea

nahasi diguten gureak!

Libertadea handitasunarekin

edo kondairarekin

edo ta agian norbaitek (oi bi aldiz gaixo! )

moralarekin

defenditzen digutenak!

Poema txar batean

deklaratu behar diot

gure gauari ezetz.

Goizaren kontra,

Gernika-ko arbolaren kontra

ta herriaren alde.

Deklaratu behar diot kaleari

gure jauntxoak ez dirala

sekula gure herria izan ta izango.

Gure jendea pobrea da, trixtea da.

Gure jendea ez da poesia batean kabitzen.

Gure jendea ona da. Kulpa gabe

hiltzen da, handitasunik gabe

bizi da, sekretuan maite du

(tabuak erresnetatzen ditu),

errezatzen du (tradizionalista da)

engainatu egin dute,

ez da asko fiatzen. Gure jendea

vulgaridade utsa da.

Inpresionistak bakarrik pintatu dute.

Edozein etnologoren armario batean

dago, eskuliburu batean deskribitzen da.

Hau zan nire Gernika-ko arbola guztia.

                  II

Nik ez dut pakerik nahi

ze pakea ez da libertadea

(kasi ahantzita neukan

zaharraren zaharrez).

Bainan prosaiko aurkitzen dut

hiltzea.

Ez nuke hil nahi

Termopila-ko heroe bat bezala.

Ezta korda eman gabeko

erloju zahar bat bezala ere,

zer esanik ez.

Prosaiko aurkitzen dut nola edo hala.

Bainan nire herriari

indarra egiten zaio. Niri ez.

Ni apaiz pribilejiatu bat naiz,

aitortu behar diot hauxe irakurleari,

ze ni ez naiz gizon korriente bat,

esan ohi dan bezala, inola ere.

Ni sakratua naiz

ta ez nago seguru bainan

zerbait zoragarria

izan behar du horrek.

Politikatan eta ez zikintzeko

ikasi nuen. Ixturio luze bat.

Eta nire herriari indar egiten zaio.

Ogia behar duenari seigarren manamendua

predikatzen ikasi nuen.

Zanpatua dagonari justizia,

zanpatzen dagoenari esperantza,

aingerueri gizona ta gizoneri infernua.

Ixturio luze bat.

Ta nire herriari indar egiten zaio.

Getsemani-ko aingeru kontsolatzaillea

izaten ikasi nuen.

Bainan Getsemani-n ez dut inor kausitu,

danak kalbarioan.

Indar egiten zaio.

Pakea predikatzen ikasi nuen,

danak kalbarioan,

indar egiten zaio,

hau zan Gernika-ko arbola.

Ta nork askatuko digu herria?

Zaharrak zahar dira,

gazteak gazteegi.

Libertadea baino nahiago dute

ezkerra intelektualek.

Langilleak eskolara ez baino

klasera otsegiten dituzte.

Artistak ederra sortzeko daude.

Bainan libertadea ez da eder,

ez dago sindikatzerik,

ez dago ezkerrean.

Etorkizunean dago.

Gure partiketan ez da inor gelditu

libertadearendako.

Handik Aitor, Amaia, Lelo

eta Lirelo

eta Gernika-ko arbola

eta mito guztien alienazioak.

Bainan nork askatu behar digu herria?

herriak berak ez bada! Eta denok

gera herria.

Denok gera herria.

Mito guztiak narruturik,

ez zaigu gelditzen

Magdalena Larralde

(bertso bat eta gure kondaira guztia)

besterik.

Indar egiten zaio,

zeinek egin behar dio libertadea?

Bitartean, nik egin ez nuena

egin gabe gelditzen zaio

herriari. Azkenean neuri

(eta zeuri, maitea).

Inork erein ez zuen eguzkia,

inork altxatu gabeko horizontea,

inork kontsolatu nahi ez zuen arratsaldea

gabe gelditzen da.

Itsaso gabeko plaia guztiekin,

zerurik gabeko izarrekin,

azkenik ez duen

esperantzea nekatu ahul abaildu batekin.

Libre ezinda

ta etsitzeko adore falta itsu

denegatu ximel agortu batekin.

Horrekintxe bakarrik

inork sinistu ezin dituen

ipuin amaika gorabehera.

                  III

Libre izan nahi dugu.

Guk, aragi honek, esperantza honek

nahi du libre.

Alferrik pasiatzen dira gure filosofoak

xinpletasun xinple hau sublimatu nahirik

abrakadabra baten billa,

misteriotsu asko, ideologien jardinetan.

Aragi honek nahi du libre,

ez filosofia batek, ez klasetasunak,

ez teologiak. Pinua pinudiak

definituko balu bezala,

goardasolak euria,

morena batek eguzkia.

Edo gurutzean ebanjelioa

hil balitz bezala.

«Ni naiz esperantza» bat

hil zan gurutzean.

Gizona ez da ideia bat.

Gizonak ez dira eskubide sorta bat.

Eskubideak ez dira

argumentu bat edo deklarazio bi.

Gizonak dira.

Zergatik ez aitortu:

mixerable banaturik gabiltz,

mendian otsoak bezala.

Gu, txindurriok zeruaren azpian,

argonauta ustetan.

Konstelazio bat dalakoan bakoitza,

zigarroa bezala mixto batekin

pizten dalakoan libertadea.

Hola dio Jerusalem-go Talmudean

Rajanam rabinoak:

ez zan Israel desterrura joan

ogeitalau sektatan ezpaldu zan arte.

Merezi ditugu desterru bi ta hiru.

Ez ote zuen ba Prometeo-k

arrapatu egin behar izan sua?

Ez merezi. Ez filosofiekin,

kondairarekin, erreguekin merezi.

Noren zeren aurrean gero?

Erotuko ditugu guk Chaillot-eko eroak.

Aragi hau ez da kondaira.

Gizon hau ez da Txurruka,

aspertu egingo litzake

London-eko plaza batean

Espainia-ren ohorea lekukotzen.

Libre izan nahi luke,

ez monumenturik.

Ez da Elkano: nahiko mundu

zaio gure mendiartea.

Zumalakarregi? Tonto baten moduan

hil zitzaigun azkenean hura ere.

Preso daukagu orain Zegama-ko elizan

berpizt ez dakigun,

esan ez dakigun bala batek

asesinatu zuela libertadea.

Gizon onek ez du hil nahi.

Aragi hau ez da Gernika-ko arbola.

Ez da arraza bat, ez da zozialixta,

ez da sakratu, ez da ezer,

hiltzen dan aragi da

ta ez du hil nahi.

Eta ez du hilda bizi nahi ere.

Libre nahi du.

Bai, behinola batek danetik sinistu zuen

Gernika-ko arbola

(eta santutzat ere ba zeukan euki

nahiz ez dan fedea sekula izan

baten ezpezialidadea),

Iraineta-ko nagusia, Abando-ko

txapela, Campion-en romantizismoa,

langilleri klasea ta humanismoa

ta unamunismoa

(ta haren euskaldunondako

parajodak)

(bainan honezkero ez digu Iparragirre-k

arparik gehiago joko)

eta filosofia guztietako lezioak

eta etika lorero guztiak

ta Europa etabar.

Abar ere sinistu zuen,

zerbait sinisteagatik,

bainan gizona diferentes zan beti.

Sinistu, mutillak,

umeak zekazkin zikonia

ta hiru Erregeak ta Estella-koa ere,

Foruak afaldu zizkigun hura,

ta edozer gauza sinistu du

esperantza mugagabe batekin

herri honek

eta gizona beste zerbait diferente

gelditzen zan.

Bat plaian etzaten zan

tripaz gora

eta begiak ixten zituen

zerua bajatzeko.

Bainan bere erriberan

ez zeukan herri pobre bat besterik,

herri trixte bat,

umeekin beti ona izan dan

animali handi maltso bat gaixo bezain trixte.

Xentimoka pentsatzen duen herria,

ta libre nahi illunabar bat bihotzean

dakar nekez ekartzen.

Bainan libertadea ez merezi,

irabazi egin behar da,

ez kondairaren, ezpada

gizonaren eta

etorkizunaren aurrean.

Ta gure herriak ezin du irabazi.

Ta ezin irabaziko du ere, baldin eta

gure filosofoek ikasten ez badute

ez duela eguna erlojuak egiten.

Baldin eta teologoek gizona ez dala

elizako alkia edo serafin bat

edo parabola bateko ardia ez badute ikasten.

Edo zeruko bidea gotikoa dala pentsatzen badute,

ebanjelioak aldapatsu dana diolako.

Baldin gure radikalak radikalinski badira.

(Lainoa da euriaren radikaltasun guztia,

ez trumoia).

Edo ta gure ibarrak Arkadia dirala uste badugu,

ta gure errealistak garaiz aurkitzen ez badute

errealistago zala Printzipea Machiaveli baino,

eta Jesukrixto bainoago Judas,

ta errealidadea Marx dala ta ez aren liburuak,

eta Iparragirre ta ez kitarra.

Baldin gure herriak ikasten ez badu

Gernika-ko arbola aritz normal bat zala

(aritzak ote dira ba behar dituguna)

ta euskal herria edozein herri bat.

Ta gure langilleak ikasten ez badute

gizon dirala ta ez kasta sakraturik

ezta madarikaturik ere,

ta euskal nekazariak enteratzen ez badira

aspaldian hil zala Virgilio

(edo nekazarien ardura dutenak,

zeren eta zer kulpa dute beste hoiek

jaio zanik ere ez badakite)

ta gure poetek ta idazleek ikasten ez badute

izkuntza ez dala Orfeo-ren flauta.

Ta nafarrak enteratzen ez badira

bi Nafarroa daudela,

onezkero hiru ta lau ez badaude

eta eta eta

(etcetera esan nahi dut noski)

zahar eta berri ta denok bat

Erroma-ko zubi koloretsu batean.

Orduan bai, eguzki zaharrak

argi berria emanen du.

Astronomoak ez dira enteratuko,

ezta eguzkia bera ere,

bainan gu bai.

Eta nahikoa dugu hori.

Hau guztia esan ta gero

ez da faltako oraindik

ez dugula maite aberria

botako digunik. Aberriaren maitasuna

(goizeko ordu bietan ari natzaizu idazten)

poltxikoan eramango balitz bezala.