L I T E R A T U R   A L D I Z K A R I E N
G O R D A I L U A

 

 
 

                   - Literatur Aldizkarien Gordailua
                   - Olerti aldizkaria
                   - Ale honen aurkibidea

                   - Ale honi buruzkoak (azalaren irudia eta fitxa)

Aurreko artikulua— Olerti 1968 III-IV Uhaina (1968-uztaila/abendua) —Hurrengo artikulua




 

 

Koroiko pitxiak

 

A. Zubikarai

 

(Larra'ko Lora-jokuetan sariztatua)

 

Nik ez dakit zenbat pitxi

Karmelgo Amaren ezti,

sartuko diran koroian

kapa zuriz estalduen

batzarrian.

Nik ba dakit zenbat begi

maitasun zintzoen egi,

egongo diran kalian,

nai ta soiñik berotu ez

kapapian.

 

Larrean,

bakean,

askok ikasten dabe

kezketan,

gaztetan.

 

Praillia

ez da jantzia

ta mundua

bai konbentua.

 

Eta arantzadun kalean

bizi lei praille,

nai ta sasoiz truka

—laga ez da uka—

jantzi ta ule

arantza bako Larrean.

 

Ori ikasi neban

gazteen nitzanean,

ta kantuz

ta kontuz

gozo nai neuke ager,

maitasuna aloger,

nire bizitzan jo eta ten

zaarregi egin baño len.

 

Orra praillekien Magnificat

kale-mundutarren errepikan.

... ... ... ... ...

... ... ... ... ...

 

Gizon bizitza

ez ei da itza,

baizik ekintza.

Praille bizitza

ez oi da ekintza,

baizik goi intza.

 

Eta ni,

odol eta lits,

gizaldien sits,

mututu nitzan

zurbil eta itzal.

 

Itza,

intza,

bizitza,

ekintza..

 

Olaxe nebillen Larrean

udaldi girotsu atean.

 

Aurrean,

iantzi nabar,

kapa zuri,

zuti;

buru-kaskar

koroi lodiz

josi,

sei nobizio

—ez ofizio

ta ez bizio,

praillekien ixtorio—,

salmorio

ta orazio

otsean.

 

Nik ez dakit

nungo amesetan,

zeren garretan,

zeiñen kezketan.

Nik ez dakit.

 

Baña Larrean,

uda leneko goizean,

gaztetasunari, atean,

musika ixillean

musuka astean,

begiratu nitzan

zindo-zindoki

ni-neuri,

ta zuzendu nitzan

gartsu ta arroki

areri.

 

Ta kezka kezkati,

naizen argalki,

nerekautan,

ames kantan,

biribil neban

bertsoen eran:

Edo ni moro

ta orreik zoro,

edo ba dago

geroko gero.

 

Jakin nekian

bizia ez dala itza,

eskatu neban

otoika goi eskar intza,

muiñetan sartuz

ta lepoan artuz

gaztearoko ekintza:

maitasunari eskintza.

 

Ogei urte neukazan

lasterka dantzan,

miñik ezin jasan

garretan ez ba zan,

argiari ezin so

maite-miñez lauso.

 

Baña Larrean,

sei nobiziok

lotu ninduen

zalantz katean.

 

Ta nire amesean,

kanpaien otsean

erriko aguren

jardun asmaturen,

bilin bolango

«izan ta izango»

ao-mikatuz,

uxu-muxatuz...

orra

—urra—

bizi ikur,

aditz zigur:

IZAN,

gizon gizan.

 

«Izan ta izango,

izan ta izango...»

burni tantaiak,

kanpaiak,

txiki ta aundi,

ots ta durundi

nire belarrietan,

kirioen bizi-miñetan.

 

... ... ... ... ...

... ... ... ... ...

 

Uda.

Guda.

Tiroak...

Mutillen giroak

muga;

kezka pilloak

uka.

 

Odola...

Erreka naikoak

ura

odol laidoan

muda.

 

Kaleko gerra

kalean dabil

gordin.

Barruko garra

su ta irakin

bardin.

 

Kalean

ta

Larrean

guda.

Suka

odol gazteak.

Nasteak.

Burruka.

Uluka.

 

Ta kapa zuriak,

ames iturriak,

ezin

nai ta ekin,

odolik baretu,

gazterik beretu.

Orra goi intza

gizonen mintzan

aldatu.

 

Orma aurrean

kapa zuria ultzean.

Mundu gorrian

mutil gordiña bortzian.

 

Ziltzaldietan

sartu,

gartu,

zeartu,

zabartu...

ta ara pekatu,

jakin miñen kaku.

 

Ondoren

arra,

garra,

negarra,

aparra.

Gizon olatu

ei da pekatu.

Gizon arnasa

bere zakatza.

Gizon semena

bere ondorena.

 

Jausi

ta jaiki?

Ez etsi, estutu;

adorez kutsutu.

Or da gizonaren sortzea,

pekatutik azkatutzea.

Ta azkatuteko

salmoen amesa,

indarren babesa

ta gizon inkesa

bear.

Lar.

 

Aspertu zan praillekia

kalean billatu neban...

gazte artean

ereduen zeregiñean.

Anai arteko naspillan

Castillan

ebillan,

eguzki galdatan

lur aren landatan.

 

Zurbil ebillen

illen.

Ba ekian gerra zer dan

gorputzaren zotiñez.

Burruka geiago eban

kontzientziaren miñez.

«Nik ba dot erria,

niria,

ta erbestean nabil.

Nik ba dot egia,

betia,

ta guzurretan nabil.

Orra

lorra.

Baiña gizona

gizona dala

erri ta erbeste dakit».

 

Ta irribarrezko,

ames eta kezka,

ezagutu neban

egi lardazketan:

Gizona ez da norbera

baizik urko berbera.

Jaunagan batu bear ba da eliza,

jakin gizona dala Bizian kaliza.

 

Ta antxe eskiñi

zan Bizi opari.

Ez aberriari

ta ez mundu arroari.

 

Ez urreari

ta ez ospeari.

Gizonari.

Bere amesa

bete eban:

IZAN.

Ortantxe

il zan.

Lagun jausiei

esperantza biztuten

at'ako bandan,

ames barrien galdan.

 

Ta edurraren

kapa zuriak,

bere odolaren

griña urdiñak

estaldu zituzan

prailleki itxuran.

Illik, bizi zan

ondorenen bizitzan.

Orra etengabe

Izan,

gizonari dagokion

gintzan.

 

Izena?

Edozein.

Guda zekena!

Ez al zan amaren sein?

Botilla uts baten,

kurutze orde,

amasei ipiñi eutsen

nortasun truke.

Bera zan naiku kurutze!

 

... ... ... ... ...

... ... ... ... ...

 

Gerra ondorean,

Larrean

barriro agertzean,

ez neban ikusi

leen bezala

gure prailleki

kapapean,

baña bai igarri

bere itzala

bizi zala

arkupean,

ixillaren bakean

oritutako

arlandu zaarren

begipean.

 

Eta bizitzan,

ekintzan

nai eskintzan,

sartu,

jardun

eta jun,

praillekien mistikaz

ta gizonen taktikaz

bear dala jokatu,

ta ori ez da pekatu

prailleki aspertuak

eustan gogoratu,

ta bere utsuneak

barriro aitatu.

 

Larrean,

salmorio

ta laudorio

artean,

edo kalean,

premiña

ta estuta

naastean,

ba dakit gogoari

nundik atsegin,

bai eta soiñari

nundik eragin

Izan'aren

len, orain eta geroko

izatearen

betetasunetik.

 

Larrean,

euskal mendien berdean

eta bakean,

kanpaiak

ez dira mutututen

gizonak prailletzen

edo prailleak gizontzen.

Goizean,

gabean,

bilin bolango

izan ta izango

ekitean,

kontzientzien bigunean

ots eta jo,

tente nai lo,

durundi ori,

praille ixtori,

dator,

jator,

bizi barrien ernari,

Pentekostes amestuaren gertari.

 

Maite dot nik Larrea,

kontzientzi askoren bakea.

Edo katea.

Baña kateak

ba dau atea:

gizartea.

Ta gizarteak eskea

Maixuaren jokabidea:

«Ni naz bidea

ta zurea kidea...»

Ain zuzen,

bete beten,

gerrateko amasei-ren

esnatzea

ta egitea.

Eta kanpaiak ixiltzean,

mutikoen asperenetan,

gau erditako esnatzetan,

izan zanaren omenez

eta danaren eskerrez,

prailletzen diranen oroiz

eta urten ziranen otoiz,

biotzen dei

ta intzentsu kei,

nai litzake entzun

munduaren erantzun,

salmo sakonen neurriz,

kantu bigunen eresiz:

 

Gizonak prailleak ezin egin gor,

prailleak gizonai beti dira zor.

Zintzilik dagozan kapa zuriak

praillea dabille kale gorrian.

 

Begoz gizonak Jaunaren bakean,

zuzenak geituz mundu ta Larrean.

 

Ala biz

urte anitz

Amatxin

koroi pitxiz.

 



Literatur Aldizkarien Gordailua Susa argitaletxearen egitasmoa da.