|
Gabon agurrak
J.M. Etxaniz
Gaztia nitzanian, nere errian, Elgoibar'en, eta Elgoibar'en bezela beste erri askotan, abesten genduan GABON AGURRAK.
Onek gabon agurrok ziran erri geienetan diferentiak, au da, bakoitzak zituzten bere abesti ta kantak.
Abesti onek nunbait bazetozen urte asko atzetik, zergatik gure euskal-folklorista, Lekuona Jaunak zion ba-zirala bosteun urte zituztenak. Orregatik deitzen ziran «kopla-zaharrak». Ez ziran, geienian, izkuntz landu ta txukunakin egiñak; baiña, ori bai, erri bakoitzian, oso maitatuak.
Ta etzan bere eginkizuna, oraingo Villanzikuen antzera, Jesus'en jaiotza goratzea, baizik zeukaten bide bezela erriko jendea agurtu ta alaitzea.
Ori da. Agurtu ta alaitu kristauen jairik aundienak. Gabon egunak.
Lagun batzuek alkartzen giñan eta, Santa Ageda'ko errondan bezela, gure «kopiaria» genduan. Onek aste zituan kantak, eta guk erantzun.
Sarritan, ori bai, izaten zan Belen'go jaiotza, baiña izaten zan errondan etorrera agertzeko.
Koplaria asten zan agurtzen, lenengo etxe-jaunari, gero etxeko-andriari ta gero seme-alaberi; oneri laburtxuago, politak ba'ziran batez ere.
Elgoibar'ko folklore'ko gabon-agur bat orain abesten ez dana da Azkue jaunak batua, bere liburu «Cancionero Popular Vasco»an. Ona:
Ai! au gabaren preziosoa
Jesus jaio da Belen'en
Etxe onetan sartu otedan
Billa gabiltza beraren.
Belaunikoka Juan giñaden
Nazaretikan Belena
Geuk adoratu bear gendula
Jesus Maixua lenena.
Ama geureak, geure belari
Kaikua-esne bildurik,
Epel-epelik, giro-girorik
Artu baleio gusturik.
Or goitik eta berañokoan
Artzai zarraren saltoak!
Bildots andia lepoan eta
Altxa eziñik orpoak...
Erdiok gara olagizonak
Beste gara erdiok arotzak;
Limosnatxo bat egitekotzat
Bigundu bitez biotzak.
Beste kopla bat zan:
Urte berri berri
Txarri belarri
Otarra bete gaztaña
Ta gañian lukainka bi.
Sanmikolas koronado
Konfesor es muy ondrado
Ale, ale, alegria
Todo el mundo alabaría.
Aqui estamos cuatro
Cantaremos dos
Una limosnita
Por amor de Dios.
Aingeruak gara
Zerutik gatoz
Poltzia bete degu, baña
Eskean gatoz.
Asko arrituko dira San Mikolas azaltzeakin, baña ez dauka batere arritzekorik. San Mikolas, batez ere Bizkai-Gipuzkoan, oso agurgarria ornen zan. Ta ez bakarrik ori. Bere egunean, Abenduan 6'an, bizkai-gipuzkoarrak bere kantak abestu oi zituzten.
Beste motibo bat arritzeko izan liteke: «aquí estamos cuatro / cantaremos dos», baña ez da ola. Euskaldunak beti izan omen dira argiak, eta kanta onetan ere orrela argitzen dira. Nola erronda oneri etxekoandriak geienetan «agillandua» ematen zion, kantariak esaten zuten «aquí estamos cuatro» jakin azi eraintzeko emantzalliari, bik abestu arren, lau zirala artzeko. Jakiña da beste biok batzalle ibiltzen zirala.
Beste kanta bat zan:
Urte berri berri
Daunak ez daukanari
Nik ez daukat eta neri
Kantaretan bat
Mallaretan bi
Ekatzu agillando
Jaungoikoagatik.
Orain dala une batzuek, nere adizkide maite Ezenarro'tar Luis Maria'k gaur Donostiko apaiza, idatzi zuan oso lan poli bat Gabon agur onen gañian. Nere au baño askoz obeto egiña. «Una lanza en pro de nuestro folklore» izentatzen zuan. Ta lan au asten zuan itz onekin: «Ya no se cantan». Ta bukatze zeban: «¿No hay por ahí un grupo de jóvenes generosos (elgoibartarrentzat) que se decidan a entonarlas en la proxima Nochebuena?»
Eta nik, elgoibartar Ezenarro jaunak bezela, bukatzen det: «Ez da iñor Elgoibar'en Gabon-agur onek abestuko dituanik?»
Bai. Elgoibar'en badira bi gizarte edo soziedade, bata «Ongarri» ta bestea «Baltasar». Danok dakigu zer lan egiten duten eusko-folkloriagatik. Santa Ageda'ko erronda, dantzariak, pelota txapelketak...
Orretxek emango digu poz aundi bat. Nere pentsamentua au da beintzat.
Ta ori orrela egiten bada, euskaldun guziak eta batez ere elgoibartarrak eskerrak emateko derriortuko gara.
Dana izan dedilla euskal folkloriagatik, eta entzun daigula gure erriko kaletan aspaldiko GABON AGURRAK.
| 
