L I T E R A T U R   A L D I Z K A R I E N
G O R D A I L U A

 

 
 

                   - Literatur Aldizkarien Gordailua
                   - Olerti aldizkaria
                   - Ale honen aurkibidea

                   - Ale honi buruzkoak (azalaren irudia eta fitxa)

Aurreko artikulua— Olerti 1985-1986 (1988) —Hurrengo artikulua







 

 

Bizitzaren hibaian

 

Jose Antonio Gesalaga

 

1) «Zaitegi» zenari

 

Lan hau hartzean gogoan zaitut

bihotz-bihotzez «Zaitegi»,

zure lanean arkitu baitut

arrazoi asko ta egi,

garai haietan lore xortarik

euskaraz ez zen zilegi,

basamortuan euri gozoa

behin ere ez da gehiegi,

bainan ondoren Euskal Herria

bihurtu zaigu orlegi.

 

Urte zailetan zaiatu zinen

euskaragatik lanean,

esker on gutti arkitu arren

euskararen magalean,

«ezertarako eztanik ezta»

eta jarraitu lehenean,

zuk ereindako haziak frutu

eman du gaur egunean

 

«Zaitegi»k ongi zekien nola

bere senari aditu:

lanik zailenak apalki hartu

ta garaipenez gainditu,

nahiz ta euskara larrekoa ta

basati samar aurkitu

goi mailetako ikaskizunez

zigun erabat ornitu,

beraz Unibertsitatearen

omenak merezi ditu.

 

Euskaraz landuz jarraitu zuen

gutietsiaz piztiak,

landu zituen luma bizkorrez

olerki ta idaztiak;

bere lan hauek arkitu ditut

alaiak eta eztiak,

hizkuntza erraz eta oparoz,

jakingarriez betiak,

ta hasiz gero ezin baztertu

bukatu gabe guztiak!

 

Erlijiozko gaiak lantzean

maisu agertzen da sarri,

ikuspegia bere lanetan

izan zen eredugarri

ba zekien ta gauza zailenak

euskaraz nolatan jarri,

ta bere lanak irakurririk

maiz gelditzen naiz egarri,

bera zen uso mandataria

eta gu gara elbarri.

 

Grezi aldeko idazleetaz

sarri euskaraz jarduna,

heuren jakintza gureganatzen

ahalegindu zen zalduna,

berari esker euskara dugu

Greziko jakintzaduna

Platonen lanak euskaraz jarriz

egin zaigu ezaguna,

beraz izan da euskara gora

igo duen euskalduna.

 

 

2) Bat-bateko maitasunaren gezia

 

Gogoan izanen dut

nik gaurko eguna

ustekabean elkar

ikusi duguna

«Orain arte zatzaizkit

txit ezezaguna,

bainan maitasuna da

hurbildu zaiguna,

gaurtik izan nahi duzu

zuk nere laguna?

 

«Zugatik gezi bat zait

bihotzean sartu,

neure mina ta kezkak

nahi ditut baztertu,

bainan ondoren zaizkit

barnean indartu gau

ta egun zugandik

ezin naiz bakartu,

odola darit eta

begiak bihurtu».

 

Maite dut eta daukat

barne zoramena,

«asko esan nahi eta

ezin dut laurdena

apirileko lore

garbi ta lerdena

maitasun hutsa zara

uso alaiena,

zurekin izan ezik

alferrik dut dena».

 

«Ezin ditut ahantzi

aurpegi ta sama,

zure hitzaren zai da

nik daukadan drama,

bere erantzunean

zortea darama,

bizitza guztirako

zori edo zama,

esan: izan nahi duzun

neure haurren ama?»

 

«Zuk ikusi orduko

barnean dut poza,

ezin daiteke hori

beste eran goza,

lorerik ederrena

zu zara arrosa,

zu gabe nik bizitza

ez dezaket osa,

berriz noiz entzunen dut

zugandik abotsa?»

 

«Irrifar gozoa ta

maitasun eztia

zure ondoan ez da

inoiz garestia,

udaberriko lehen

txori abestia

zugandik entzun nahi dut

abots amestia,

agudo elkartzeko

har zazu hastia».

 

 

3) Margari zenari minbiziak jota hil zen egun berean

 

Minbizia da mundu hontako

gaitzen artean txarrena,

gazte ta zahar erori eta

usteltzen die barrena,

izena bera egoki dela

esan behar dut aurrena,

gaitz horretatik libra gaitzala

Goiko Jainkoak hurrena.

 

Nere bihotzeko laguna

daukat minbiziz hilda ondoan,

argiro dauzkat zu zineneko

oroipen asko gogoan,

kontu gozo ta farre alaiak

zenitun beti ahoan,

ta hilda gero jarraitu nahi dut

oraindik zure alboan.

 

Ogeitamaika urte izanez

bizitza dizute moztu,

nahiz atzo izan bitxilorea,

gaur zimel eta izoztu,

uztabiltzaile kaltegarriak

berriz sega du zorroztu,

ta bizitzaren ederrenean

merezi gabe ohostu.

 

Pixkat lehenago bizia zinen

ta orain lo hartu duzu,

zu aldeginda hemen lurrean

negarrez utzi gaituzu,

alde hontatik bidaltzen dizut

dezakedan hainbat musu,

zure ondoan guri leku bat

aukera iezaguzu.

 

Bere gorputza hemen daukagu

biziko balitz bezala,

bainan joanda hemen utzi du

bere biziko itzala,

azken agurra bidaltzen diot

denok negarrez gaudela,

mundu honetan izan ez duen

zerua arki dezala!

 

Bere lagunek lore gorriak

eta koroiak dakarte,

tristerik gaude ta begietan

negarra ez da aparte,

ezin baitugu gure artean

errez hautsi zenbait kate,

hauxe bakarrik esaten dizut:

— «gero han ikusi arte».

 

 

4) Lantegiak iraun zezan lantegitik bidali nindutenean

 

Industriak lur jo du

ta ez dago lanik,

muturra hemen dugu

baino ez buztanik,

gauza gaizki jarri da

herrian jadanik,

eta ez dut ikusten

hobeko afanik.

 

Lanik ez dagolako

bidali kanpora,

sobera zegoena

bota edonora,

«lantegiari eutsi

behar zaio gora»,

eta ez zaie inoiz

langilea gogora.

 

Lanik gabe nago ta

ez dakit zer egin,

aspaldian bilatzen

egin dut ahalegin,

ta alferrik gehiago

ezin dut eragin,

ez dagoen lekutik

ezin da jaregin.

 

Ogeitalau orduak

pasa ametsetan,

lanik ez egin eta

hor jardun hizketan,

ez da giro izaten

etxe anitzetan,

diru gabe jatera

joaten denetan.

 

Umeak negarrez ta

andrea aserre,

gaur ere txuletarik

hemen ezin erre,

pisua ordaintzeko

ezin eman aurre,

ezer guttiz lotara

joan behar gaurre.

 

Lana txarra ornen da

eza okerrago,

gogo gutti daukana

gero alferrago,

diruaren aldetik

askoz beharrago,

eta era berean

beti ankerrago.

 

 

5) Farrandari bati bertsoak

 

Farrandariaz bertsoz

ekin nahi dut orain,

nahiz eta dena esan

horri ezin irain,

beti jazten badaki

markes bezain apain,

koloniatik ere

nahi dun haina usain,

nahi badu kapitain horrek

badu dohain,

aurpegia lirain,

ta bizi nahi bikain,

bainan zor dituenak

ezin du ordain.

 

Goizean jeiki eta

gosari ederra,

arraultza frijituta

kilo erdi xerra,

ez zaio gogoratzen

eginiko zorra,

bainan hango zerrenda

ez daiteke borra,

dirudi jatorra,

eskatuz oporra,

badula altxorra,

ez dena agorra,

tabernariak ezin

hori izorra.

 

Eguerdi aldera

joan edatera,

batetik irten eta

gerago bestera,

inbitatu artean

badauka aukera,

kontuak esateko

denbora sobera,

ez joan nahi etxera

bainan libre bera,

ordain gabe gera,

nork hartu tankera,

non ikasi ote du

honek karrera?

 

Arratsaldez siesta

al den luzeena,

ia ilundu arte

jeikitzen ez dena,

noizbait jeiki ta gero

orraztu melena,

al duen bezain ongi

konpondu barrena,

jan-edan aurrena

hobe besterena,

janaz askorena

gizon alaiena,

hori erretiratu

baietz azkena.

 

Etxetik irten eta

agur edonori,

denek diote honi:

«zer moduz berori?»

denbora gutti barru

tabernan erori,

kartetan jokatzeko

prest egonaz hori,

kartak eman «tori»,

jokatu nahi zori,

margoz dago ori,

zortez beti jori,

iruzur eginaz nahiz

ez izan sori.

 

Irabazitakoaz

denei inbitatu,

gainontzeko diruaz

neska bat bilatu,

etxe onekoakin

gehiago saiatu,

altxorra baduela

inoiz ez ukatu,

gezurra loratu,

al badu zoratu,

hitz gozoz goratu,

nahiz enamoratu,

eta erreza balitz,

ba oheratu.

 

 

6) Amari

 

Ene amatxo bihotzekoa

bertsoz nator zuregana,

barka nazazu garai batean

hainbat nahigabe emana,

zu izan zinen ttiki nintzela

zaindaria eta jana,

aspertu gabe egin zenuen

nigatik hainbeste lana,

bizi artean izanen zara

beraz maite zaitudana.

 

Ume nintzela hainbeste gautan

jasan zenuen itzarri,

kexu guztiak nondik zetozten

aixa zenuen igarri,

ta zerbait faltan aurkituz gero

berehalaxen ekarri,

zurekin pasa ditut hainbeste

gau ta egun zoragarri,

zu izan zara merituz

beti familiako oinarri.

 

Zu izan zara gutti jasota

denontzat beti emaitza,

zure ondoan ez dut beldurrik

nahiz beltza izan ekaitza,

hainbat urtetan zurekin ez dut

ezagutu zorigaitza,

nahiz hala izan agertu ohi naiz

gaiztoa eta hezkaitza,

urraduraren harea naiz ta

zu zara berriz harkaitza.

 

Oparotasun eta ondasun

denen iturri gardena,

izan daitezken irudietan

izan zara ederrena,

begirune ta maitasunean

beti zu zaude aurrena,

goibel uneak iritxiz gero

denetan zu alaiena,

eta abesten zenidan apal

haur kantarik goxoena.

 

Gaurko egunez lore xorta bat

eskaini nahi dizut bertsoz,

inolaz ere ez naiz ahazten

zure begirada gozoz,

ta damuz nago txorien gisa

habia uzteko jazoz;

nahiz eta egon lanpetu eta

bete-beterik arazoz,

bihotzez barka ta har itzazu

zure onarketa osoz.

 

Eskertzen zaitut bihotz-bihotzez

maite izan nauzulako,

bainan oraindik askoz gehiago

ni sortu ninduzulako,

zure bularren esne gozoa

ematen zenidalako,

gaixo unetan itxaropena

ematen didazulako,

eta hitz batez zaren guztia

dohain eman duzulako.

 

 

7) Nagusia eta lapurra

 

          Nagusiak:

Adi zak mutil lapurra

emanen diat egurra,

zer ote habil leku honetan

sartuta sudurra?

botako diat zakurra

hau ez baituk hire lurra,

bainan lehenago hautsiko diat

agudo muturra!

 

          Lapurrak:

Erruki nagusi jauna

eta entzun erantzuna,

hala ta guzti izan nahi diat

nik hire laguna,

hi haiz hemen diruduna

bainan ni nauk goseduna,

bana ditzagun bion artean

sobratzen zaiguna.

 

          Nagusiak:

Batere ez duk lotsarik

ezta gizonen trazarik,

inoiz ez diat entzun esaten

holako gauzarik,

lanean ez duk presarik

ta nola ukan sosarik,

hi bezalako alferrentzako

ez ziok ahizarik.

 

          Lapurrak:

Nahiz eta hi joan aurregi

bazekiat zenbait egi,

aberastu haiz langileari

ostuaz gehiegi,

hau ez duk inoiz zilegi,

altxorra duk beteegi,

ta berdintzeko oraindik

hartu diat gutiegi.

 

          Nagusiak:

Lapur denen nagusia,

esana duk itsusia,

iruditzen zaik hire antzeko

ote den guzia?

hau beraz ez duk hauzia,

non daukak irabazia?

heure lanetik eginikotik

elika bizia!

 

          Lapurrak:

Beti bizi haiz oparo,

lan guttiz diru naharo,

eta ni berriz lantsari urriz

ezinik igaro,

era honetan luzaro

asperturik nauk zeharo,

ez diat ostuko lantsari

on bat emanaz ilero.

 

 

8) Arrantzaleari

 

Itsasoko langile

asko sufritua,

hamaika gau ontzian

hortxe argitua,

zutaz pentsatu eta

nago ukitua,

inork baldin badu,

zuk duzu meritua.

 

Diru piska batgatik

saldu duzu dena,

herriko giroa ta

etxeko gehiena,

hainbeste egunetan

itsasoz irtena,

gogoratzen al zaizu

etxekoen pena?

 

Errezatu ohi duzu:

«libra ekaitzetik»,

bizi nahia ukanez

arrainen atzetik,

berdin da gauez

edo goizean goizetik,

nekez ateraz frutu

leku zikoitzetik.

 

Leku ttiki batean

uraren ertzean,

urez inguraturik

aurre ta atzean,

bainan poz hartzen duzu

zure bihotzean

itsas egazti batzuk

zuri hurbiltzean.

 

Itsasoko gizonen

bizikera latza,

ezin esan den eran

izan da garratza,

betiko olatutan

zainduaz balantza,

eta motore hotsez

daukazu arantza.

 

Itsasoak zu zaitu

bihurtu zakarra,

zeren eta ez duzun

begietan farra,

bainan eskertzerako

zu zara bakarra,

zuk baituzu itsasoz

ibili beharra...

 



Literatur Aldizkarien Gordailua Susa argitaletxearen egitasmoa da.