|
Bizitzaren hibaian
Jose Antonio Gesalaga
1) «Zaitegi» zenari
Lan hau hartzean gogoan zaitut
bihotz-bihotzez «Zaitegi»,
zure lanean arkitu baitut
arrazoi asko ta egi,
garai haietan lore xortarik
euskaraz ez zen zilegi,
basamortuan euri gozoa
behin ere ez da gehiegi,
bainan ondoren Euskal Herria
bihurtu zaigu orlegi.
Urte zailetan zaiatu zinen
euskaragatik lanean,
esker on gutti arkitu arren
euskararen magalean,
«ezertarako eztanik ezta»
eta jarraitu lehenean,
zuk ereindako haziak frutu
eman du gaur egunean
«Zaitegi»k ongi zekien nola
bere senari aditu:
lanik zailenak apalki hartu
ta garaipenez gainditu,
nahiz ta euskara larrekoa ta
basati samar aurkitu
goi mailetako ikaskizunez
zigun erabat ornitu,
beraz Unibertsitatearen
omenak merezi ditu.
Euskaraz landuz jarraitu zuen
gutietsiaz piztiak,
landu zituen luma bizkorrez
olerki ta idaztiak;
bere lan hauek arkitu ditut
alaiak eta eztiak,
hizkuntza erraz eta oparoz,
jakingarriez betiak,
ta hasiz gero ezin baztertu
bukatu gabe guztiak!
Erlijiozko gaiak lantzean
maisu agertzen da sarri,
ikuspegia bere lanetan
izan zen eredugarri
ba zekien ta gauza zailenak
euskaraz nolatan jarri,
ta bere lanak irakurririk
maiz gelditzen naiz egarri,
bera zen uso mandataria
eta gu gara elbarri.
Grezi aldeko idazleetaz
sarri euskaraz jarduna,
heuren jakintza gureganatzen
ahalegindu zen zalduna,
berari esker euskara dugu
Greziko jakintzaduna
Platonen lanak euskaraz jarriz
egin zaigu ezaguna,
beraz izan da euskara gora
igo duen euskalduna.
2) Bat-bateko maitasunaren gezia
Gogoan izanen dut
nik gaurko eguna
ustekabean elkar
ikusi duguna
«Orain arte zatzaizkit
txit ezezaguna,
bainan maitasuna da
hurbildu zaiguna,
gaurtik izan nahi duzu
zuk nere laguna?
«Zugatik gezi bat zait
bihotzean sartu,
neure mina ta kezkak
nahi ditut baztertu,
bainan ondoren zaizkit
barnean indartu gau
ta egun zugandik
ezin naiz bakartu,
odola darit eta
begiak bihurtu».
Maite dut eta daukat
barne zoramena,
«asko esan nahi eta
ezin dut laurdena
apirileko lore
garbi ta lerdena
maitasun hutsa zara
uso alaiena,
zurekin izan ezik
alferrik dut dena».
«Ezin ditut ahantzi
aurpegi ta sama,
zure hitzaren zai da
nik daukadan drama,
bere erantzunean
zortea darama,
bizitza guztirako
zori edo zama,
esan: izan nahi duzun
neure haurren ama?»
«Zuk ikusi orduko
barnean dut poza,
ezin daiteke hori
beste eran goza,
lorerik ederrena
zu zara arrosa,
zu gabe nik bizitza
ez dezaket osa,
berriz noiz entzunen dut
zugandik abotsa?»
«Irrifar gozoa ta
maitasun eztia
zure ondoan ez da
inoiz garestia,
udaberriko lehen
txori abestia
zugandik entzun nahi dut
abots amestia,
agudo elkartzeko
har zazu hastia».
3) Margari zenari minbiziak jota hil zen egun berean
Minbizia da mundu hontako
gaitzen artean txarrena,
gazte ta zahar erori eta
usteltzen die barrena,
izena bera egoki dela
esan behar dut aurrena,
gaitz horretatik libra gaitzala
Goiko Jainkoak hurrena.
Nere bihotzeko laguna
daukat minbiziz hilda ondoan,
argiro dauzkat zu zineneko
oroipen asko gogoan,
kontu gozo ta farre alaiak
zenitun beti ahoan,
ta hilda gero jarraitu nahi dut
oraindik zure alboan.
Ogeitamaika urte izanez
bizitza dizute moztu,
nahiz atzo izan bitxilorea,
gaur zimel eta izoztu,
uztabiltzaile kaltegarriak
berriz sega du zorroztu,
ta bizitzaren ederrenean
merezi gabe ohostu.
Pixkat lehenago bizia zinen
ta orain lo hartu duzu,
zu aldeginda hemen lurrean
negarrez utzi gaituzu,
alde hontatik bidaltzen dizut
dezakedan hainbat musu,
zure ondoan guri leku bat
aukera iezaguzu.
Bere gorputza hemen daukagu
biziko balitz bezala,
bainan joanda hemen utzi du
bere biziko itzala,
azken agurra bidaltzen diot
denok negarrez gaudela,
mundu honetan izan ez duen
zerua arki dezala!
Bere lagunek lore gorriak
eta koroiak dakarte,
tristerik gaude ta begietan
negarra ez da aparte,
ezin baitugu gure artean
errez hautsi zenbait kate,
hauxe bakarrik esaten dizut:
— «gero han ikusi arte».
4) Lantegiak iraun zezan lantegitik bidali nindutenean
Industriak lur jo du
ta ez dago lanik,
muturra hemen dugu
baino ez buztanik,
gauza gaizki jarri da
herrian jadanik,
eta ez dut ikusten
hobeko afanik.
Lanik ez dagolako
bidali kanpora,
sobera zegoena
bota edonora,
«lantegiari eutsi
behar zaio gora»,
eta ez zaie inoiz
langilea gogora.
Lanik gabe nago ta
ez dakit zer egin,
aspaldian bilatzen
egin dut ahalegin,
ta alferrik gehiago
ezin dut eragin,
ez dagoen lekutik
ezin da jaregin.
Ogeitalau orduak
pasa ametsetan,
lanik ez egin eta
hor jardun hizketan,
ez da giro izaten
etxe anitzetan,
diru gabe jatera
joaten denetan.
Umeak negarrez ta
andrea aserre,
gaur ere txuletarik
hemen ezin erre,
pisua ordaintzeko
ezin eman aurre,
ezer guttiz lotara
joan behar gaurre.
Lana txarra ornen da
eza okerrago,
gogo gutti daukana
gero alferrago,
diruaren aldetik
askoz beharrago,
eta era berean
beti ankerrago.
5) Farrandari bati bertsoak
Farrandariaz bertsoz
ekin nahi dut orain,
nahiz eta dena esan
horri ezin irain,
beti jazten badaki
markes bezain apain,
koloniatik ere
nahi dun haina usain,
nahi badu kapitain horrek
badu dohain,
aurpegia lirain,
ta bizi nahi bikain,
bainan zor dituenak
ezin du ordain.
Goizean jeiki eta
gosari ederra,
arraultza frijituta
kilo erdi xerra,
ez zaio gogoratzen
eginiko zorra,
bainan hango zerrenda
ez daiteke borra,
dirudi jatorra,
eskatuz oporra,
badula altxorra,
ez dena agorra,
tabernariak ezin
hori izorra.
Eguerdi aldera
joan edatera,
batetik irten eta
gerago bestera,
inbitatu artean
badauka aukera,
kontuak esateko
denbora sobera,
ez joan nahi etxera
bainan libre bera,
ordain gabe gera,
nork hartu tankera,
non ikasi ote du
honek karrera?
Arratsaldez siesta
al den luzeena,
ia ilundu arte
jeikitzen ez dena,
noizbait jeiki ta gero
orraztu melena,
al duen bezain ongi
konpondu barrena,
jan-edan aurrena
hobe besterena,
janaz askorena
gizon alaiena,
hori erretiratu
baietz azkena.
Etxetik irten eta
agur edonori,
denek diote honi:
«zer moduz berori?»
denbora gutti barru
tabernan erori,
kartetan jokatzeko
prest egonaz hori,
kartak eman «tori»,
jokatu nahi zori,
margoz dago ori,
zortez beti jori,
iruzur eginaz nahiz
ez izan sori.
Irabazitakoaz
denei inbitatu,
gainontzeko diruaz
neska bat bilatu,
etxe onekoakin
gehiago saiatu,
altxorra baduela
inoiz ez ukatu,
gezurra loratu,
al badu zoratu,
hitz gozoz goratu,
nahiz enamoratu,
eta erreza balitz,
ba oheratu.
6) Amari
Ene amatxo bihotzekoa
bertsoz nator zuregana,
barka nazazu garai batean
hainbat nahigabe emana,
zu izan zinen ttiki nintzela
zaindaria eta jana,
aspertu gabe egin zenuen
nigatik hainbeste lana,
bizi artean izanen zara
beraz maite zaitudana.
Ume nintzela hainbeste gautan
jasan zenuen itzarri,
kexu guztiak nondik zetozten
aixa zenuen igarri,
ta zerbait faltan aurkituz gero
berehalaxen ekarri,
zurekin pasa ditut hainbeste
gau ta egun zoragarri,
zu izan zara merituz
beti familiako oinarri.
Zu izan zara gutti jasota
denontzat beti emaitza,
zure ondoan ez dut beldurrik
nahiz beltza izan ekaitza,
hainbat urtetan zurekin ez dut
ezagutu zorigaitza,
nahiz hala izan agertu ohi naiz
gaiztoa eta hezkaitza,
urraduraren harea naiz ta
zu zara berriz harkaitza.
Oparotasun eta ondasun
denen iturri gardena,
izan daitezken irudietan
izan zara ederrena,
begirune ta maitasunean
beti zu zaude aurrena,
goibel uneak iritxiz gero
denetan zu alaiena,
eta abesten zenidan apal
haur kantarik goxoena.
Gaurko egunez lore xorta bat
eskaini nahi dizut bertsoz,
inolaz ere ez naiz ahazten
zure begirada gozoz,
ta damuz nago txorien gisa
habia uzteko jazoz;
nahiz eta egon lanpetu eta
bete-beterik arazoz,
bihotzez barka ta har itzazu
zure onarketa osoz.
Eskertzen zaitut bihotz-bihotzez
maite izan nauzulako,
bainan oraindik askoz gehiago
ni sortu ninduzulako,
zure bularren esne gozoa
ematen zenidalako,
gaixo unetan itxaropena
ematen didazulako,
eta hitz batez zaren guztia
dohain eman duzulako.
7) Nagusia eta lapurra
Nagusiak:
Adi zak mutil lapurra
emanen diat egurra,
zer ote habil leku honetan
sartuta sudurra?
botako diat zakurra
hau ez baituk hire lurra,
bainan lehenago hautsiko diat
agudo muturra!
Lapurrak:
Erruki nagusi jauna
eta entzun erantzuna,
hala ta guzti izan nahi diat
nik hire laguna,
hi haiz hemen diruduna
bainan ni nauk goseduna,
bana ditzagun bion artean
sobratzen zaiguna.
Nagusiak:
Batere ez duk lotsarik
ezta gizonen trazarik,
inoiz ez diat entzun esaten
holako gauzarik,
lanean ez duk presarik
ta nola ukan sosarik,
hi bezalako alferrentzako
ez ziok ahizarik.
Lapurrak:
Nahiz eta hi joan aurregi
bazekiat zenbait egi,
aberastu haiz langileari
ostuaz gehiegi,
hau ez duk inoiz zilegi,
altxorra duk beteegi,
ta berdintzeko oraindik
hartu diat gutiegi.
Nagusiak:
Lapur denen nagusia,
esana duk itsusia,
iruditzen zaik hire antzeko
ote den guzia?
hau beraz ez duk hauzia,
non daukak irabazia?
heure lanetik eginikotik
elika bizia!
Lapurrak:
Beti bizi haiz oparo,
lan guttiz diru naharo,
eta ni berriz lantsari urriz
ezinik igaro,
era honetan luzaro
asperturik nauk zeharo,
ez diat ostuko lantsari
on bat emanaz ilero.
8) Arrantzaleari
Itsasoko langile
asko sufritua,
hamaika gau ontzian
hortxe argitua,
zutaz pentsatu eta
nago ukitua,
inork baldin badu,
zuk duzu meritua.
Diru piska batgatik
saldu duzu dena,
herriko giroa ta
etxeko gehiena,
hainbeste egunetan
itsasoz irtena,
gogoratzen al zaizu
etxekoen pena?
Errezatu ohi duzu:
«libra ekaitzetik»,
bizi nahia ukanez
arrainen atzetik,
berdin da gauez
edo goizean goizetik,
nekez ateraz frutu
leku zikoitzetik.
Leku ttiki batean
uraren ertzean,
urez inguraturik
aurre ta atzean,
bainan poz hartzen duzu
zure bihotzean
itsas egazti batzuk
zuri hurbiltzean.
Itsasoko gizonen
bizikera latza,
ezin esan den eran
izan da garratza,
betiko olatutan
zainduaz balantza,
eta motore hotsez
daukazu arantza.
Itsasoak zu zaitu
bihurtu zakarra,
zeren eta ez duzun
begietan farra,
bainan eskertzerako
zu zara bakarra,
zuk baituzu itsasoz
ibili beharra...
|
