|
Arratsaldeko jardunaldia
Goizeko zortzi bertsolarietatik lau onenak aukeratu zituen Juraduak arratsalderako. Iztueta, Mitxelena, Garmendia, ta Lazkano, ditugu aukeratutako lau bertsolariak.
IZTUETA TA MITXELENA
1 go. Bakoitzari bi puntu emanez
Iztueta
Laister emakumeak
itoko gaituzte;
gauza ori pentsatuta
neu're nago triste.
Irigoien ez al da
izango ainbeste!
Zuk ala diozu baña
nik ez det oi uste.
Kontrabando zaitzaille
onak daude orain.
Aspalditxo onetan
dabiltzade bikain.
Mugetan bizi danak
jakingo du nik ain...
Tranposuak artu biar
ditugu orain gain.
Mitxelena
Laister sotanik gabe
ditugu apaizak...
zerbait eskatzen bai du
munduaren gisak.
Probetxu gutxi ote du
eindako otoitzak?...
Zerbait pentsamentu eskatzen
ez al du Elizak?
Ura edaten bada
sabelak gur-gur-gur;
guk eztegu edaten
askorek ainbat ur...
Bertsuak kantatzeko
orrekin ga' beldur...
len juxtu geranari
jo azten digu lur.
2 gn. Ofizioa emanda iruna bertso
Iztueta (mayorazgua)
Aspaldi ontan, ai neskatxatxo,
ezkera biyok egondu;
baiñan alare nereganuntza
etzera beti illundu;
ni baserriko mayorazgua,
zu kale orretan jaundu,
orain aukera ipintzen dizut
nai bazenduke ezkondu.
Mitxelena (kaleko neskatxa)
Ezkondutzeko mandatutxo bat
bialtzen nazu asieran,
ta badakizu kalean ere
gu nolatsu bizi geran.
Ezkontzak ere ez dira egiten
ain momentuzko joeran,
lendabiziko jakin nai nuke
nolako mutilla zeran.
Iztueta
Ni zer mutiko eratsu nagon
beiratu zazu musura.
Nik ez pentsatu dadukatenik
biotza ainbat itxura;
bañan, kaletar neskatxatxua,
jarri gaur nere kargura,
ez dezazula beintzat ibilli
gaur arte ainbat pintura.
Mitxelena
Kale onetan nere gorputza
daukat laiken dotorena,
da mayorazgo mutiko onek
beiratzen dau neregana.
Baldin da gu biok ai! bildutzen
bagera alkarrengana,
onez aurrera pinturak dira
bei zarren isatsarena.
Iztueta
Neskatxatxua, ez da egoki
burla egiten geiegia;
baldin zuk izan nai bazenduke
nere egizko nobiya.
Jakingo dezu baserri lana
eta ango gauza larriya.
ikastearren nola sortzen dan
eguneroko ogiya.
Mitxelena
Orain arteko ezkontzak noski
ez dira ola etenak,
da gauza oien berri emendik
emango'izu Mitxelenak.
Maitasun ori sortutzen bai du
biotz gozoko barrenak,
da ogirikan ez du pentsatzen
ori pentsatzen duenak.
3 gn. Launa puntu emanda
Iztueta: Enborra, satorra, gogorra, zorra
Ni nago emen diru
ditenan satorra.
Zenbait jaten egiten det,
etxiari zorra,
Mitxelena elegoke
olako enborra,
eramango baluke
bizitza gogorra.
Mitxelena: Balea, alea, zalea, arrantzalea
Itxasun billa balaike
olako alea,
arrairik aundiena
bai degu balea.
Arrantzalia izaten da
gauz oien zalea.
Olako txikiyarekin
gaizki arrantzalea.
LAZKANO TA GARMENDIA
1 go. Biña puntu bakoitzari
Lazkano
Euskalerri guztiko
txapelketa laister.
Danak aprobatuak
sagar eta zuzter.
Ez itzatzutela egin
gauzak beintzat oker;
merezi dunari eman
bear ainbat esker.
Laister San Tomasetan
Donostiyan festak.
Jendeak egingo ditu
eundoko protestak.
Aspalditik zeuzkaten
bertsuaren kezkak...
atzeratu egin dutela
nei esplikau zeztak.
Garmendia
Nor geldituko ote da
Donostin txapeldun?
Bertsolari onenak
dirade ezagun.
Mordozka bat joango dira
alkarrentzat lagun,
An'e obetsuenak
bai dira ezagun.
Iru atxurrentzako
ara iru kirten.
Zuk'e jakingo dezu
alakoren baten.
Uste baño legorte
aundiyagua aurten;
protxurik ez dan lekuan
zertan lanera erten.
2 gn. Ofizioa emanda iruna bertso
Lazkano (neskame gabeko etxekoandrea)
Ara neskatxa, zure jokera
nik ongi ez det ikusten,
begira gaur gu bajuko auek
nota artutzen gaituzten...
Nere senarra gau ta egun ai da
lanean or buru austen...
Ark berak ere bi milla pestik
ez du errez irabazten.
Garmendia (etxekoandreari neskametzat eskeintzen zaion neskatxa)
Aterik ate nebillen eta
ni allegatu onena;
auxe da nere ibillera onek
gaur dakarren ondorena.
Etxekoandre onen jokabideak
neri ematen dit pena...
Zuk ezpadezu oi pagatu nai
joango naiz besten batena.
Lazkano
Zere burua eskeñi dezu
neskatxa, gure etxera;
neroni ere konporme nago
dama gazte zu artzera.
Baña garbiro emango dizut
golpez nere parezera:
milla pesetan etorri zaitez
konformatutzen bazera.
Garmendia
Etxekoandre oni ustegabean
billatzen diot akatsa:
uste al dezu ni nabillela
emen gaur denbora pasa?
Milla peseta bakarrikan nik!...
oi da egundoko tatxa!
Biar e nunai ezta izango
ni bezelako neskatxa.
Lazkano
Beste dama bat etorria zan
atzo zure auzotikan;
galdera auek egin nizkion
berai elduz besotikan:
Zer esan zidan esango dizut
gaur nik biotz osotikan...
ark esan zidan zuk zenekila
ardi zaitzen bakarrikan.
Garmendia
Nik ardi zaitzen nere bizitza
bai pasatua det sano;
nayago nuan pentsamentu au
artu izan banu leno.
Umildadean etxekoandre bat
serbitutzeko emen no;
geio pagatu nai ezpaldin bau
neskamerik gabe Lazkano.
3 gn. Launa puntu emanda
Lazkano: Galera, aurrera, tankera, aukera
Emen juraduak du
erabaki aukera;
ta aurki eman diyot
gauzari tankera.
Garmendia, guretzat
zetorrek galera;
bi gazteak atzean,
bi zarrak aurrera.
Garmendia: Kea, pakea, nekea, sakea
Bertsolayak alkarri
atera nai kea;
gauza danen gañetik
bear da pakea...
Gazteak zarrai segitzen
ba'utela nekea;
nik beti estimatzen det
olako sakea.
IZTUETA TA MITXELENA
1 go. Biña puntu bakoitzari
Iztueta
Zuk jan nai al dituzu
orain odolkiok?
Janari ori probatuko
genduen danok.
Emen odolkiyak danak
ez ezertan gaur nork...
Nik jandakorik ez du
beintzat jango inork.
Gizonari on zaio
kopa bat gorritik;
baña guk izaten degu
gauz ori urrutik.
«Etzazu, Laxkano, edan...»
esaiteke betik,
bi aldeta bal-balantzan
ez eiteagaitik.
Mitxelena
Mukiak ditudanak
egin dezala zintz.
Gauz orrekin beti
apuruan gabiltz.
Negu tristea onek
sortzen ditu aldiz...
Obe genduke negurik
etorko ez balitz.
Ederki egiten da
bazkaldu Ernanin:
gaur neroni're jarri naiz
lirain eta berdin.
Maya're apaña zegon
txuri eta urdin;
olako bazkairik ez nun
aspaldian egin.
2 gn. Ofiziyua emanda iruna bertso
Iztueta (Santagedako ero bat)
I, Mitxelena, egin biar nak
pixka batean fabore:
orain ixildu, kantatzeko din
denbora ba-dek gero're.
Biyok ezagun zarrak, baño ni
gaur jarria nauk dotore...
Ik ez ekikan, baño ni nauk
emengo Gobernadore.
Mitxelena (Santagedako beste ero bat)
Entzun dezute, nere lagunak
auzotik esan duena...
Santagedan'e norbait ber bai da
bat buru ein leizakena.
Da or ere noski bereixi laike
beraz dagoen eruena...
au izango da guztietatik
buru txarrena duena.
Iztueta
I, Mitxelena, ez uke biar
postura orretan mintza;
dakizutena gero, etxian
biok batera gabiltza.
Biyok berdiña eginkizuna,
biyok berdiña bizitza...
Ni gobernadore nolatan egin
eruagua banintza?
Mitxelena
Ik ez al dakik ango gradua
nola bai dan eruena?
Da ori're gaur juzgatutzeko
emen aukera dutena?
Ik berriz emen, zintzo bezela,
jo ezakek Mitxelena.
An ere noski berexiko'itek
gradua ori duena.
Iztueta
Mitxelenari uste gabian
atera zaio pupua;
ta orainguan entzun biar du
merezi bezelakua.
Nire burutik ariña eta
onena ere plakua...
Biyok eruak bagera ere
au degu aundiyagua.
Mitxelena
Eztakit zeñek artuko digun
emen eruaren plaza;
biyai beirata emango digute
entzule guziyak traza.
Onek burutik asita bera,
ain dauka gorputz eskasa,
buru txiki au ezta eukiko
noski sendatu erraza.
3 gn. Launa puntu emanda
Iztueta: Egiña, gordiña, jakiña, zikiña
Erua beiñ'e ezta
izaten jakiña;
naiz gorputz itxuratik
eonarren gordiña.
Bestela izaten da
txarra ta zikiña,
kanpuan aziyo gaizto
batzuek egiña.
Mitxelena: Antza, dantza, arantza, zalantza
Erua danak ba-dauka
amaika zalantza...
Eztu sentitzen sartuarren
gorputzez arantza.
Aruntz-onuntz ibiltzen dek
salto eta dantza,
nola bera erua dan
ezin eman antza.
4gn. Bakarka, bertsolari biei puntu ta gai berdiña emanez
IZTUETA
a) Bi puntu emanda
Lore bat sortu da
baratz ederrean.
Neu're aspalditik nago
lore bearrean,
eta egokitu zait
aukera onean.
Ea, lorea, ongi
Konpondutzen gean.
Mozkortzen danak ez ein
iñola negarrik,
negar ez dute egiten
sanuak bakarrik.
Iñork arrapau al balu
ain mozkortza txarrik,
ez siñistatu egingo
duenik parrerik.
b) Gaia: Baserri uts batekin arkitzen da bertsolariya mendian. Erdi eroria dago baserriya, untzaz josia, ta tellatu erdiya falta zaio... Arma-arria ere pitzatua dauka... Baserriya zurea edo beste batena dala pentsa dezakezu.
Leno semiak asitzen ari
zu ziñaden, basarriya...
Gaur untzan mende bizi zerade
eta erdi eroriya.
Zure epelean zenbaitsu semek
jan ote zuten ogia?
Lengo lekura zu aldatzia
ez al genuke obia?
Baserri zarra berritu bedi
goiko Jaunaren laguntzak...
Zorigaitzian zure antzera
gaur asko dauzkagu utsak.
Batzuek larrak estaliyak ta
beste batzuk berriz untzak, ...
oraindik zerbait iyo litezke
euskaldunaren laguntzak.
Ai baserritxo negargarriya
zaude iya eroriya! ...
Zu ikusita negar malkotan
jartzen da nere begiya.
Zure semea nunbait izan da
alperra edo nagiya...
Zure azpian ikusi nun nik
lendabiziko argiya.
Ai baserritxo, zu erortzea
ezta neretzako (y) ona;
oinbeste urtez zutikan eta
gure itxaropen egona.
Baldin ni ere izan banintza
orrelako seme ona,
jaso bear nun iya eroriyan
lur jorik orain zegona.
d) Bi bertso aurreko kopa nagusiari
Ernaniyan ez gaituzte
gu artutzen joka.
Nork esan bertsolariei
orrenbeste opa?
Eraman nai badegu,
orain da epoka.
Ta norentzat ote da
or dagoen kopa?
Emen jendia eztago
biziyo trankilla...
Ta ni ere biotzez
arkitzen naiz illa.
Gero izan ez dedin
Zenbait eskanbilla,
ongien portatzen danak
eraman dedilla.
MITXELENA
a) Bi puntu emanda
Lore bat sortu da
baratz ederrean;
oiek ez dirade falta
euskaldun lurrean.
Poza ematen dute
begien aurrean:
t'oraindikan gaudeze
geiyon bearrean.
Mozkortzen danak ez ein
iñola negarrik.
Arek egingo duana
naigabez bakarrik.
Auzotik eiten badiyo (1)
(1) Bertso hau horrela dago eta ez daukat zintarik falta dena osatzeko.
| 
