—Hitz neurtuak—

Artzainaren bertsoak

Juan Kruz Igerabide

Ardi zaintzen ibiltzen zela banekien, baina eskola utzi zuenez geroztik ikusi gabe neuka. Ongi gogoratzen naiz nola oinez etortzen zen eskolara, ahal zuenean. Askotan ikusten nuen sukaldeko leihotik azken malda, malda baino gehiago amildegia, jeisten: makurturik, pauso txiki txiki eta ikaragarri azkarrak emanez. Oso ikuskizun ederra zen: haren ankak, gurpil bihurturik, ziztu bizian jeisten ziren; alkondara puztu puztu eginda, besoak zabal zabal, haize guztia besarkada batez irentsi nahi bailuen.

        Gaur goizean, etxean atejoka agertu zaidanean, juxtu juxtu ezagutu dut:

        —Ba al daukak sagardo pixka bat, edo oraindik kanikatan jostatzen segitzen duk!

        Sagardo eta gazta atera diot eta kanika-apustuak gogoratu ditugu: nola berak apunteria hobea zeukan, baina nola gehiegi arriskatzen zuen eta, azkenean, nola nik irabazten nion. Gogoratu dugu baita ere nola niri harrika egiten erakusteko haren eginahalak alferrikakoak izan ziren, eta tankera honetako beste zenbait berriketa ibili dugu tartean. Oraindikan ere miresten dut nola harrika atzeratzen zuen hark elizako erlojua; "zer ordutan nahi duk jartzea", eta ez dakit nola arraio moldatzen zen baina esandako orduan utziko zizun erlojua harrikada batez edo biz; gero, apaizak harrapatzen zuenean sakristiako giltzarekin jotzen zuen buruan.

        Leihotik baratzera begiratu du; zozo mokohoria ilarretan pikardia egiten ari da. Jiratu eta begira jarri zait peto peto:

        —Bertsuak eskribitzen omen dituk.

        Harritu egin nau. Ez nuen espero gai hori aterako zidanik. "Zerbait aritzen gaituk" esanez erantzun diot. Ondoren, patrikatik kuaderno tolestatu bat atera du.

        —Zerbait eskribitu diat eta hik paperan dotore jartzea nahi niake.

        Ez diot erantzun. Begiak jetsita, mintzatzen hasi zait, nola bera beti basoan ibili izan den eta, jakina, emakumerik ez... behin edo behin bai, baina inor tajuzkorik ez...

        —...tiendakanpainakin jendea joaten dek hara noiz edo noiz, eta gazta edo ardiesnea erosten zidatek. Eta hola. Eta behin, ba, neskagazte bat etorri huen gazta erostera eta... ez nauk emakume kontuan zeharo inuzentea, baina... holako begirik ez diat inoiz ikusi, mote, holakorik ez... Geroztik, ahal izan dudan guztietan joan nauk hura ibil zitekeen lekura; berarekin dantza egitea lortu diat: dantza, hi, begi haiek ondo ondoan nituela.

        Kontakizuna hautsiz, bertsotan ea noiz ikasi duen galdetu diodanean, ez daukala kantatzeko abilidaderik esan dit, baina etxean kopia zahar asko eta asko ikasiak dituela txikidandik, eta berriak sortzea ere asko gustatzen zaiola ardiekin dabilenean.

        Ahal dudana egingo dudala agindu diot, bere "amoriyua" adierazteko bertsuak txukun txukun jarriz. Ihintza oraindik esnatzen ari zen txistuka maldan gora aldegin duenean.

        Makina elektrikuan pasa eta paper dotorean bidaliko dizkiot. Begiradatxo bat eman diet koplei eta kantu ezagun batean oinarriturik daudela konturatu naiz.

Glosa

        I

Zure begiyek,

ene maitia,

badute biyek

dirdin eztiya,

zeru kolore

miresgarriya,

izarren parre

zoragarriya.

Zure begiyek

ene maitia

isurtzen dute

lurrun argiya.

Zuri begira

dago eguzkiya,

zuri begira

dago ilargiya.

        II

Elur leunetan

gorde ziraden

nini borobil

uzkurti oyen

asmo gardenak

esna ninduben

leyo goiztarra

sortu baino len.

Elurretako

sare gordian

goizargiyari

zeuden guardiyan.

Aize epelak

urtu zun jela

eta piztu zan

kimu zimela.

        III

Zure begiyak,

erle kabiyak,

orratz gorriska

arrigarriyak,

zerun txintxilik

tente jarriyak,

ortzerraiñuben

arrapariyak.

Zuri so daude

arrats gordian

andre lorien

gerri gorriyak.

Zure begiyak,

erle kabiyak,

maindire zuri-

tan eskegiyak.

        IV

Zure begiyak

arratsaldian,

larrosen plazan

pasiatzian,

aiziarekin

ziztu biziyan,

osto galdubei

segiz aidian.

Arnas mototsak

betazalian,

argi gorriyen

su itzaliyan.

Zure begiyak,

ene maitia,

badute biyek

dirdir eztiya.