—Donostia Hiria ipuin-lehiaketan bigarren saria—

Trapezioko bi artistak

Mikel Hernandez

«...eta bi aldiz segidan irakurriko duten ni bezalako idiotak» letzen du beste gauza batean pentsatuz. Kamerinoko ispiluaren bonbilek figura kuadrangular bat osatzen dute. Argizko koroa bat ispiluaren inguruan. Eta burua altxatzen du, liburutik ispilu aldera, pistako txaloak entzuten ditu, espikerrarren ahots galdua, orkestinako musika metalikoa.

        Ez da konturatzen. Ez da konturatzen zer ari den irakurtzen. Eta ez du entenditzen. Orkestinako musika. Ispilu aldera begira bere begien inguruko zimurrak agertzen dira, klarki. Frasearen erlatiboa: «bi aldiz segidan irakurriko duten ni bezalaKo idiotak» bigarren aldiz orrialde gainetik bista pasatuz. «Ni bezalako idiota», entenditzen du, orain, arreta haundiagoz irakurtzean. «Zergatik bai». «Ni bezalako idiotak».

        Grotok eskuak estutzen ditu paper inprimatuaren kontra. Silaren barruan mugitzen da poliki eta hanketan hotza sentitzen du geroago. Kamerinoko airearen dentsitatea nabaitzen da molekula bakoitzean, egurrezko siletan, kolgadore zaharrean eta gainerako objetuetan ere: politxinela ahaztu baten sudur faltso bat, ispiluak, posterrak, papelera zaharra. Ahots aspertu bati uzten zaio lekua atea irekitzean. «Benga, aguro, hire txanda duk». Konserjea. Kent konserjea. Hitz horiek grabatuak gelditu zaizkio zerebroan honen parte natural bat izango balira bezala hainbeste urteren ondoren eta berriz ere ispilura begiratzen du. Begi marroiak. «Ni bezalaho idiotak». Bere gorputzaren liraintasun galdua gogoratzen du eta Rencurorena ere.

        Rencuro. Berarekin txikitan trapezioen artean jolasten. Trapezioetan kulunkatzen, gerizak belarrietan kulunkatzen diren bezala. Orduan ez zegoen eskolara joateko beharrik.

Ez, zergatikan ume diferenteak ginen beti herri batetik bestera ibiliz. Ume atormentatuak ikusten genituen batzutan eskolara joaten, gogoratzen zara, ezta Rencuro? Zure ama ez zen sekula zure edukazioaz preokupatzen. Eta nere ama bai aldiz, maistra baten alaba zelako. Nereari esaten zion zureak «libertatea utzi behar zaie, utz itzazu libre korrika, trapezioz trapezio saltoka». Baina orain ez dago trapezioak ezagutzeko ilusio berri eta gazte hura. Orain ez. Baina honetan jarraitu behar, zer egin nezakeen bestela. Ez dut besterik ikasi.

Liburuaren tapa gorriak itxi ditu kolpe batez. Klap. Sila alde batera apartatuz jeiki egin da, handik bi segundutara berriz ere eseritzeko. Armario marroia irekirik, pailaso arropa multikoloreak, oropelezko objetuak eta begi marroiak ispiluan.

Zuk enbidia zenidan Rencuro, oso tipo jatorra izan zinen beti, begira nere eskuak, nola pasatzen den denbora, zuk beti egin nahi zenituen nereak baino salto hobeak, beti hobea izan nahi zenuen eta nik jarraitu zintudan joku zeken horretan, idiota bat bezala. Obsesio bat. Ez zuen merezi, Trapeziorako bizi ginen bakarrik eta gainerako gauza guztiek ez zuten zazpi piper inporta. Airea sokaz betetzen genuen eta denbora, existitzen ez zen kristalezko bola haunditzat hartzen zenuen. Baina ze hauskorra den bola hori, Rencuro. Zergatik ez zinen sekula pixka bat gelditu airea dominatzearen edertasunean. Zertarako karrera hura. Airearen laberintoak. Zu gorrotatzera ailegatu nintzen azkenean.

Gauzarik txarrena egiten du eta badaki horrela dela zigarroa aktuazioa

baino lehen erretzera prestatzen denean. Metxeroaren kliskada iheskorra, zigarro txuria, zigarroaren lehen kea nylonezko pita bat bezala. Esku librea luzatzen du mahai gainean, honetan dagoen kristal transparentearen hoztasuna beso iletsuan, eskua mugitzen du arrosa batez dagoen portzelanazko bukaro aldera. Pistako jendearen txistuek esnatzen dute. «Benga, Groto, atera behar duk bai ala ez». Kent-en ahots ez haserretua bai kezkatua entzuten du atea ireki den ondoren.

Rencuro, zergatik egin zenuen hura, ezin zenuen agoantatu zure enbidia salto mortalaren bariante hura nik lortu nuenean, edo ez al zen hori, karrera ero hura baizik. Trapezioa karrera absurdotzat hartzen zenuen nerekin konpetituz eta ez arte bat bezala. Onena izan nahi zenuen beti. Rencuro, ezin dut agoantatu gogorazioak nola etortzen zaizkidan, erremediorik gabe. Kartel dotoreak inprima arazi zenituen publikoaren atentzioa deitzeko, zure numero espezialaren primizia anuntziatzeko eta ni baino hobea zinela demostratzeko. «Lortu dudan saltoa zurea baino askoz ere hobea da» esan zenidan. Ez nekien nik noraino, horixe baietz hobea zela zure salto mortal berri hura. Indibiduala. Publiko guztia zure aurrean bildu zenean pozik zeunden zu, nik garbiegi ikusten ez nuen poztasun arrotz eta harroputz batekin. Rencuro. Sarea kentzea agindu zenuen eta han goian irriparre triunfal bat egin zenidan enperadore erromatar baten antzera. Gero, ordurarte ikusia ez nuen salto mortalik politena egin zenuen. Magistrala, piruetarik ederrenak, eta azkeneko pirueta: lurraren kontra desegitea kristo gurutziltzatu baten itxuran. Irabazi egin zenuen bizitza guztirako, ezin zen hori baino adoretsuagorik eta politagorik egin. Benetan. Egia da ez zinela handik bizirik atera. Baina ze inporta zitzaizun hori? Ezingo nuen zurea superatu sekula ere.

Paretako ispilua, haren inguruan bonbila horixkok argi hila ematen dute, koroa bat formatuz, mahai gaineko kristalaren superfiziean. Portzelanazko bukaroa, arrosa gorria, kalendario txiki bat egurrezko armazoi batean jezarria. Grotok «Otsailak-23» jartzen duen orria kentzen du, lardaskatzen du, txikitzen du ezkerreko eskuan.

Gaur, Otsailak-23, hamalau urte hil zinela, Rencuro, ezin dut gehiago agoantatu.

Zutitzen da, ate hotsaren soinu hasperenkaria, lurreko egurrezko taulek —zapalduak izatean­ uzten duten konpasa. Grotoren sorbaldetan urrezko kapa. Publikoa, erreberentzia bat, publikoa. Kendu kapa eta Kent koserjeari ematen dio. Trapezioraino ailegatzeko eskailera hartzen du. Sokazkoa. Izerdi pixka bat besapeetan. Fokoak. Orkestinaren musika metalikoa. Kent konserjea gora begira. Bukaeraraino ailegatu ondoren metalezko barran eseritzen da. Publikoaren mantxa beltza.

Orain dela hamalau urte, konturatzen al zara, Rencuro? Zenbat denbora eta ze denbora gutxi. Zikloa itxi da. «Ni bezalako idiotak». Zergatik sartu nintzen enplegu zahar honetan?

— Ken ezazue sareal —esaten du goitik. Ez dute hasieran sinesten behekoek. Hori ez zegoen programan.

        — Kentzeko esan dizuet!

        Orkestinaren musika gelditu egiten da. Atabalaren errepika prezisoa, justua. Grotok inpulsoa hartzen du. Rencuroren salto mortala egin ondoren lurraren kontra desegiten da. Publikoaren beldurra, sustoa ahoetan, oihuak, Kentek orkestinari musika metalikoa jotzea eskatzen dio gorpuarengana joan baino lehen, urrezko kapa lurrean.