Bertsoak

        Atal honetan 19. mende bukaera aldera gertatu zen kaletar eta baserritarren arteko istilu bati buruzko bertso sail polit bat aurkeztea nahi genizueke.

        Egia esan guran zera aipa genezake: pasadisuaren kontalaria baserritarra zenez gero, gertaturikoak berauen ikuspegitik azaltzen dizkigula, nola ba bestela!

        Egileari buruzko xehetasunak nahi izanez gero, Lorentzo Garate Gabilondo zela ezan behar, Maltzeta-etxetxo baserrian jaioa eta 19. mendean bizi izana.

        Eta azkenik, irakurle, bertsoak kantatzeko omen dira eta, ea ba, zuetariko nork ikasten dituen lehenik eta gero kantatu.

Dabid

           1/

Milla zortzireun da

laroe ta amabosta,

kunplitu diradela

egun asko ezta;

urte berrian bian

izan degu festa,

portunatu dalako

basatxarri kasta;

polbora ta posta

ondotxo da kosta;

kaletarrak bota

guk lenbizi jota;

ez digute ezer eman

berona dala-ta.

           2/

Txerria azi mendian,

eraman kalera,

probetxu aundirik ez ta

naikua galera;

gutxiñez amar lagun

izanak bagera

txerri ori bajatutzen

Azkoiti aldera;

guzizko arrera;

guk eraman bera

iltzeko erara

atariko atera;

argatik, kaletarra,

ondo bizi zera.

           3/

Lorentzo ta Inazio,

Jose, Jose Maikiñ,

Maltzeta-etxetxo'kuak

nai duanak jakiñ;

Erramon da Antonio,

Manuel ta Joakiñ,

Utxerri'kuak ziran

aita iru semekiñ;

Etxosta're gurekiñ,

bere illobarekiñ;

Maltzeta ere piñ;

orra moduz ekiñ;

deabruak bazituan

txarri orrek berekiñ.

           4/

Jatorriz guria zan

orren arrastua,

argatikan genduan

kuadrilla batua;

Utxerri zan estraña

orri tiratua,

juagatik ez izan

ardi golatua;

gizon armatua

bazan juntatua;

amarren kontua

ezta alperrik jua;

kaletarrak jan dute

gure txarrapua.

           5/

Kuestio ederra da

ori alajaña,

zer dan orra probatu

gizon oien griña;

oietara ezkero

sobre zan jakiña,

legetatikan fuera

naiz izan egiña;

orien koziña

bistan daguan seña;

ein duten azaña

bestek eragiña;

probetxu on deiela

guria zan baña.

           6/

Bi lagunez juntau zan

Ormola aurrian,

Jose Ormola ta Ubita

zituan urrian;

tiroz ikutua du

Josek bizkarrian,

ataipera sartu zan

erio-sugarrian;

asi da okerrian

kanpora biarrian,

aginka abarrian

danak jan biarrian;

atia itxi ez baliote

an zan sukaldian.

           7/

Santa sekula oraindik

orrelakorikan

zenek pentsatu emen

pasako zanikan?

Zenek tirua tira

bazan atzetikan,

odola asi zitzaion

bere eridatikan;

kobrantza onikan

ez eon gugandikan;

zerbait nai orratikan

Ormola aldetikan:

Pedrori eldua da

patrikaratikan.

           8/

Askori emana da

txarri ori sustua,

gurekiñ estrañetik

anka-apustua;

pareran zirudien

deabruan auspua,

beti dantzan zebillen

atzeko trozkua;

banuan juzkua,

etzan onezkua;

animan gaiztua,

ez izan justua;

Aldatxarren'i ia

jan zion astua.

           9/

Kaso ederrak ditu

gure eiziak:

galanki nekatu ta

etxera gosiak;

arrisku galantian

an giñan guziak,

etzuan ikaratzen

gizonai eltziak;

orren agiñ luziak

etziran dultziak,

bi ontza pasiak,

mendian aziak;

ortan geradenean

Jaunari graziak.

           10/

Gure erida artuta

ibaira arrastuan,

atzeko konfiantza

nunbait falta zuan;

ez ibilli ta egon

istillu gozuan,

bestela ortikan gora

martxatuko zuan;

Ubantxo'k jo zuan

makillaz buruan,

ibaiko potzuan

bertan bota zuan;

samurtuta zegoana

klaro ezagun zuan.

           11/

Pozik sartua zana

txerri-toki baten

atia zabaltzia

asko omen zuten;

ez du edozeñek ala

txerria zaitutzen;

uste etzendutenak

ikusi zenduten

zuei eramaten;

ari naiz esaten:

guk ekarri aurten,

zuek beste baten;

noizbait asiko al zerate

ordañak ematen!

           12/

Jox-Auxtiñ Malmai ere

oso dudatikan

libratu izango da

orren agotikan;

oinbestez urreratu

eltzera atzetikan,

ibaira salto egin du

oso estutikan;

or dago pozikan

dala bizirikan;

pasa da ur-petikan

al dun lekutikan;

egiñ izan biar du

murgill ederrikan.

           13/

Bizentek konpañiaz

egin duen lana,

badakit papeletan

bialdua dana;

ez du oso altuan

menditarren fama:

ez giñakiela juango

eper batengana;

bera egon ona,

ala dauka sona;

tiralari zuzena

ark bear zuana;

bera ere bestek ilda

izango zan juana.

           14/

Gizon orrek ez du nunbait

eiz-bildurrikan,

bestela etzuan esango

orrelakorikan;

libre naiago orrek e

bere partetikan,

beste neurtzen errez da

aldamenetikan;

juan orratikan

zerbaitegatikan,

esanaz platikan

orma gañetikan:

«Seguru ote ziok

ori oraindikan?»

           15/

Jose Otola kalian

estraña tiria,

otsarekiñ seguru

ura ikaria!

Amar oñez aparte

tiruan biria,

txerria azkar iltzeko

ura zan jiria!

Aitola'k ordia

petxuan erdia

zuzen nunbait tia;

ez da kobardia;

lagun izango zuan

aingeru guardia.

           16/

Dionisio burruka

egiña estrañatik,

Gurutzia bigarren

eldua ankatik;

Martita're makillaz

jotzen zan burutik,

Bizente erakusten

orma gañetatik;

Marianok orratik

lenengo tirotik

jo du biotzetik,

al duan lekutik;

makaldua egon ezpalitz

martxa danengatik.

           17/

Eskribau jauna're an zan

bolsillo testigu,

txerri orrek badu olako

zenbait kuestiu;

guretzat ere izan zan

naikua kastigu:

nekia prankorekiñ

utsikan gelditu;

eskribauak badu,

timaz jo ei du,

bolsilloâ pasa du

inposible ezpadu;

atzeko patrikaran

ikutua badu.

           18/

Bi karnizerok dute

narrua kendua,

okerra bazan ere

or da zuzendua;

ezta sasoe txarra

Gabon ingurua;

urdaia gazitzeko

ez da berandua;

gure txarbargua

or da geratua;

pisuz sei arrua,

zer urdai-mordua!

Ongi pasa deiteke

aurtengo negua!

           19/

Bertsotan ari naiz

txarri orren kausan,

guretzat probetxurik

ez dalako izan;

gu allegatzerako

Aitola palta zan,

parte gabeko asko

kale ortan etzan;

gu ere esperantzan

jatorriz nola zan;

erituta juan zan

erren eiñez dantzan;

laurden bat gutxiñez e

guretzat bear zan.

           20/

Ganau ona jatxi zan

gurekin menditik,

nekiak aprobetxa

izanagatik;

baserritarrak eaman

kaletarrai beti,

utsa da eramatia

pagatziagatik;

debalde bertatik

juan zan gugatik;

aitortu-ezagatik

bistan dago onetik;

orra ogei bertso berri

basaurdiagatik,