Zaharregi, ttipiegi

Manex Lanathua

Supazter xoko xokoan nor ote dago?...

        Sua bistan da, baina dena aho, dena begi, hezurrak xorrotx xorrotxa, hor dago ere aitatxi.

        Gaixo aitatxi, nor da zutaz oroitzen geiago?... Zutaz oroitzen...

        Nor zaizu mintzatzen? Mintzatzen...

        Sua piztuu dizut «Suak berotzen nau». Zeronek diozu baina egia erraiten ote duzu? Ez, ez ditake hori egia, egia besterik da, besteek ulert ez dezaikezuen egia.

        — «Ametsetan nago!»

        Nahi zenuke erran eta ezin duzu. Besteek ez dute ametsik, nun dute astia, denbora, ordua?...

        Zeure eskuak, esku higatu horik perekatzen dituzu, polliki, emeki, emazte zenak perekatzen zaizkizun bezala.

        Esku zimurtu horik... hezur xorrotx horik...

        — «Ametsetan nago»

        Emazte zena, haitzurra, aizkora, etxe bazterreko piko ondoa, etsaiak, lagunak, hilak, biziak...

        Iñor ez zaizu mintzatzen. Zertako mintzatuko zaizkizu?...

        — «Zer balio dut orain? Orain ez dut baliorik... zango bat hobian, horra zer naizen orain... Nori zaio axola?... Nori zaio axola nere ametsak nolakoak diren?...»

        Horrela mintzo zen aitatxi.

        Gizonik? Ez zegon entzuteko... Emazterik? Ez zegon entzuteko...

        Populurik? Ez zegon entzuteko... Arimarik ere ez zegon...

        Baina zerk dirdiratzen ote zuen bere begi bustietan?... Zer ote zen argi hori? Pindar hori?... Nundik zetorkien bat bateko ezpainen dardara hori?... Aitatxiren ezpainak ikaratzen ziren, mugitzen eta bizkitartean ez nuen deus entzuten.

        Entzuten?... Zer diot?... Baina ni ttipiegi naiz entzuteko, pentsa zortzi urte baizik ez ditut. Ez ote didate orok erraiten «ixilik hago! Hi ttipiegi haiz oraino! Hi ttipiegi haiz... ttipiegi haiz...»

        Bai, haurrak ez zakien batean ttipiegi garela eta bestean zaharregi. Ttipiegi, zaharregi non ote da hein ona, noiz ote da gizona bere neurri onera heltzen? Noiz ote da bere adinaren betea? Noiz bere neurri egokia?...

        Aitatxirentzat ez zegon neurri egokirik, haurrarentzat ere ez. Besteek, neurri oneko jendeek, ametsik eta beharririk gabekoek, ez zieten permetitzen holakorrik.

        Zaharraren neurria sua zitakeen. A! Suak erre baleza, sura eror baladi... Alabaina, guziak dakizu zaharrak suko direla. Egurra bera, zahartu arau ez ote dugu sura botatzen?...

        Haurraren neurria mahaia zitakeen, mahaiaren azpia bistan da. Baina zenbat gauza ez dira gertatzen mahai baten azpian... gizonaren egiazko aurpegia ez ote da beti mahai pean nabari?...

        Arropez, jantzi ederrez itzaltzen, gordetzen ditu ikusi behar ez diren horik eta ahopetik erraiten entzun behar ez direnak. Baina haurra mahai pean dabila eta ikusten dizkio; entzuten dizkio entzun eta ikusi behar ez dizkiokenak oro.

        Bat zaharregi, bestea gazteegi. Haur horrek nola ulert zezaken gizonek ziotena? Eta xahar horrek? Nola konpreni zezaken? Ez ote zioten ber horri ere erraiten.

        «Haurtua zara gizona, Haurtua! Zureak egin du, haurtua zara...»

        Haurrak ez zezaken konpreni, zaharrak ere ez. Bizkitartean egia zitakeen, dudarik gabe, gizon horik ziotena eta ez ote zuten mila aldiz entzuna «nik erranen dizuet egia! Nik erranen diat egia!»

        Hots, dudarik gabe, neurri oneko gizon horik egia biribila zioten eta egia bakarrik...

        Baina aitatxik ez bazuen deus erraiten, haurrak ez zuen guttiago pentsatzen. Zortzi urtetan, pentsa, anitz pentsatzen da.

        Gauza bat bazuen oroz gainetik jasan ezina: eritasuna, gaixotasuna. Bistan dena, ez zen sekulan eri izan eta bizkitartean beti dena artamen ari zizaizkion. Ez zezaken konpreni zergatik, aitatxi eta bera, neurri oneko jende horik kontsideratzen zituzten bi eri bezala, bi enbalier bezala: bat zaharregi eta bestea ttipiegi. Mixterio horretaz ezin jabetuz, mixterio hutsean gelditu zen gaixo haurra.

        Zortzi urteko haurrak begiratzen zion aitatxiri eta egunaren argia guttituz zoa!a, horra, entzun zuela. Entzun zuen aitatxi...

        Bi ameslari horik nola ez zezaketen elgar entzun, noizpait, denborarekin, astiarekin, orduarekin..

        Aitatxi suarekin mintzatzen zen!

        Suarekin mintzo! Eta suak kantu egiten zion, suak xirula jotzen zion, aitatxik horrenbeste maite zuen Xiberoko xirula. Xalbadoren boza, Etxahunen boza, Arestirena, Lauaxetarena, ehun boz, mila boz entzuten zituzten.

        Loriagarriko xaramelak, xoriak, hartzak, arkaitzak, orok abesten zieten. Xahar bati eta haur bati kantatzen zieten...

        Haurra ez zen harritzen, zaharra ere ez. Sua mintzatzen zizaien eta ez ziren izitzen, ez ziren ikaran jartzen neurri oneko jendeak bezala.

        Sua mintzatzen zizaien poetak baiziren.

        Xahar baten poesia, haur baten poesia, neurri onetarik kanpo doazen jendeen poesia.

        Bat zaharregi, bestea gazteegi baina haiek zakitena beste iñork ez zakien. Haurrak eta zaharrak bazakiten beren bihotzen buluzten, beren bihotzen entzuten.

        Gero, berantago, etorriko zizaiotenean jendea erranen zieten: «suarekin mintzatu gara eta suak gure bihotzak berotu dizkigu».

        Baina jende horrek, jende presatu horrek, astirik gabe doan jende lasterkariak, ametsik gabe doan jende desterratu horrek ez dituzte sinetsi.

        «Egia diozuet, egia! Entzun nezazue!», zion haurrak nigarrez eta garrasiz. «Badakit ni ttipiegia naizela eta aitatxi zaharregia baina horrexegatik zuek ikusten ez duzuena guk ikusten dugu, zuek entzun ahal ez dezukezuena guk entzuten dugu.

        Ez gara, ez gaixo ez eri! Egia diezuegu, egia! Xalbador, Etxahun, Xiberoko xirula entzun ditugu eta suak berotu gaitu!...»

        Haurrak, etsipenez, desesperazioz eta ezin bestez, aztaparkaka urratuko zituen oro, lehertuko sagar usteldu batzu bezala. Joko zuen ama, joko zuen aita, papoan eta bularrean, begian eta sabelean, baina... horra...

        Ez zakiten entzuten, ez zakiten egoten, ez zakiten geiago bihotzaren berotasuna zer zen, bihotzaren berotasuna ez zakiten nolakoa zitakeen...

        Elurraren hotza edo suaren beroa ez zizaien axola... jada, hilak, bai ziren...

        Zaharra zaharregi, haurra ttipiegi baina besteek ez zakitena bazakiten:... poesia kantatzen eta suaren aitzinean, elgarri bihotzaren berotzen.