Zori gaiztoko izadia...!

San Martin'dar Jon

                                «Ene txoriño maitea. orren ixilik zer dezu?

                                zer naigabe latz-illunak ikaraz ipiñi zaitu»

                                                                        (Emeterio Arrese)

        Egunaren argia laburtuaz udara eroritzen danean, udazkenak dakarzkigu neguaren ojuztatu beltzak. Utzerazitzen dira guk izaten ditugun mendi erraldoietako ibillerak eta berriz biurtzen gera ibarrak zearkatzen dituzten mendi apal baiñan eder eta abetaltzailleetara; gaztediaren udaberrian berek altzoan gordetzen duten oroz-gaintasuna erakutsiaz zorionerunzko bideak iriki zizkiguten mendiak.

        Mendi apalotan zear berriz ibiltzerakoan, nere oldozmena, sarritan, egaz dijoa, batzuetan urrutiko mendi aundietara, urrengo seaskatik inguratzen nauten ikuspegi maite oietara: eta iñoiz, noizbait igo giñan arriskudun mendiren baten oroitzapenetan. Bai, igarotakoa!. izan ere miragarri da igarotakoak lagatzen digun oroitzapena, zoritxarreko gauzak maiz aiztutzen zaizkigu eta ordu zoriontsuak bakarrik gordetzen dira gure buruan. Minutu bateko atsegiñak ez ote du balio ordu beteko penak aña? Mendi erraldoi bat menperatzeak dakarzkigun oroitzapen atsegingarriak. urteak ere ezin dizkigute burutik kendu: baiñan gure mendi apalak ditugu askoz ere obeto gogaltzen eta idaroki-erazten dizkigunak, berak bai ditugu gure gogoaren ikaspide eta gorde-leku.

        Zelaiak zurdak zillar kolorez estaltzen zituzten udazkeneko goiz batean, soilki nijoan poliki-poliki maldaz goruntz, nere oinpean, zurdak perlaz ornituriko belarrak kirri-karra otsez zein eta leiar zeezko bide batetik joango nintzakean bezela. Noizik beiñean, geldiunak egiten nitun, be aldetik gure erria estaltzen zuen laiñozko itxasoari begira. Bere gaiñetik azaltzen ziran mendiak, baserritxoen mota zuriekin, kaioz beteriko ugarteak ziruditen. Ikuskizun ura oso ezaguna nuen; baiñan orduan ere, beste zenbait aldiz bezela, eztitsu eta maite-miñez begiztatu nuen.

        Mota guzietariko zuaitzak ditulako edo, aurtzarotik lilluraturik naukan baso zabartsu batean barrendu nintzan; bidetxiurrari jaramonik egin gabe, orron nenbillen nerekautan murgildurik. Zuaitzetan oraindik orbel biurtu gabe jarraitzen zuten urre kolorezko orrien tartetik eguzki printzen txirristadak erortzen ziran lurraldera.

        Basoko argi una batetik oartu nintzan nola eguzki dizdiratsu arek laiñoak meetu eta sakabanatzen zituen eta zerbaiten billa lez igesik goruntz zijoaztela. Ura zan ura argien joko gelgaia! Eibar'ek mardulki nabaritzen zitun bere jantzi apaingarriak, Zuloaga'ren paletak pintatu ezindako bestea,. berak lenengokoz argia ikusi zuen erria, Izadiari Egilleak pintzel berdinkaitzarekin bizia eman bai zion.

        Lur-azalean agiri zan pago sustrai batean ixeri nintzan, laiño apartsuak nola suntsitzen ziran begira. Arbola magal batetik txantxagorriren baten txorrotxio doñu dirdari zorrotzak eltzen ziran; basoko isiltasuna gozoki zulatuaz, bere eresi zoragarriak eztitsuago zulatzen zuten nere entzumena. Una batzuetan zorabiaturik gelditzen nintzan bere sortzetiko izamenak zekarkidan sinfonia bereziarekin. Zuaiz-burutik mogimentu jostakiñez, biziki, udazkeneko goizearen otza leguntzera zetorren eguzkiari zuzentzen zizkion bere eten gabeko kantak. Txantxagorri gizajoa! etzuen luzaroko eguzkiaren epela...; negu zakarraren atzaparrak urbil zebiltzaten.

        Bere doñu otsak zuaitz adarretan zear egan zijoazten aruntzago kantuz ari ziran beste txori aienekin nastutzera; guzien artean betetzen zuten ereskintza ura, ze entzungarri! Beethoven, Wagner, Schubert eta gañerako musikagille ospetsuok, zuen pare gabeko gizontasunakin ere ezin izan duzute berdindu Jaunaren Izamena.

        Gure mendietan eguzkiari, ikuskizunari edo zeuen maiteñoari abesten diezuten txoritxo maiteok! Zuek ez al zerate Euterpe'ren aurkezlariak? Zuek, gure artzaien txistua idaroki zenutenak?

        Guztiz lilluraturik, soilki nengoan entzunle, nere atzekaldetik atera zan tiro otsak eragin ninduanean, eta txori errukigarri ura erori zan sorgor nere oiñengandik urrean. Irriparrezko arpegiakin eta garaille antzera, an agertu zan eizari bat; bere buru gaixoa gizon etsaiengandik gordetzeko gauza etzan egazti gizajoa, ilda zegoan tokitik jasotzera. Zalantza gabe musika tresnarik zorakorrena, berunak zeetuta utzi zuen ura. Una artan ez nuen jakin zer egin. Egite basatiargaitik agirikatzea pentsatu nuen, baiñan zertarako? Ez al zuen, ba, lege-arauz eizatzen? Ezetsirik, bizkarra eman eta aldetzea erabagi nuen gertaera nazkagarriaren toki artatik.

        Geiago ez naiz egurasten Ibur eta Aixola marmariozko doñudun errekatxu aietan zearkatuz, berek apainduaz nere begien jostari ziran arraintxoak zianuro ilkorrak sakaildu zituztelako. Orain ez ditut entzuten baso ostotsuetan txantxangorria eta urretxindorra eztago eresirik, ez; baiñan, ez orraitiok basoak isiltasuna estalgarritzat duelako.. ez! Aspaldi trankada otsak oartzen ditut, garai batetik onunz urbiltzen dijoazen trankadak, eta egun batean igarri nion baso eder ura ebakitzen diarduenen aizkora otsak zirela.