Artzaia

San Martin'dar Yon

                                «Negua joan eta udaberria asten;

                                Bazterrak oro dira belarrez betetzen;

                                Xoria oihanetik kantuz abiatzen.

                                Bozkarioz artzaina mendirat igaiten.

                                Han dut nere gozoa, han nere bizia!

                                Jainkoa da bakarrik han nere nausia!

                                Bertzentzat diru, jan on, soineko ederrak!

                                Niri pake gozoa, Jaunari eskerrak!»

                                                                             (Elizanburu )

Zintzarriak datoz kantari. Beren zurrumurru otsak nere entzumena jarri du ernai. Bidearen oker-unagaitik eztira agiri, baiñan etorri datoz kantari errekatxo marmariaren bestaldetik. Urreratu ala, beren doiñua indartuaz, artalde oin-otsen danborradak eta bee! uluak lagundurik, zintzarrien eresi alaiak aitzen ditut.

        Bidebilkunan multzoka azalduz, itxas olatu apartsuak bezela, errekatxoaren gaiñera erori dira ta bere leiarrak zipristinduz ubide-egin dute, eta orain, bidea betean, nere exerlekuruntz datoz.

        Udaberriko eguzki-izpiak beren bizkarretan dizdiratsu jolasten direlarik, loraz ornituriko bide belartsu batetik. Be aldeko aranetan negu sakaillaren gurari maltzurrak utzita, mendi barneko larradi oparotsuetara doaz.

        Artalde ondoren artzai bat, bere alboan zakur gorrizka illetsu bat eta otzarak arkumez beterik dakarzkin asto beltza. Berrogetamar urte inguruko artzaia: begiratu batean, argala, luzea ta beltzarana dala ematen du. Tinko bidaztuaz dijoa; burua txapel beltzez estaldurik, tunika urdiñarre labur bat soiñean, galtza urdiñak artillezko galtzerdi zurietan sarturik ta larruzko abarken lokarriekin lotuta dituela. Esku batean makilla darama, bere oinkaden kide delarik: aterkiña lepo aldetik zintzillika eta patrikara muturretik txirula agiririk. Arbasoak millakak urteetan ildazkatu dituzten bideak zear dijoa, beste ainbeste urtetan entzun izango zan zintzarri doiñua lagun duelarik. Musika berdintsuegia dan ura noizik-bein urratzeko, berak darama txirula: lilluragarrizko eresien jabe dana.

        Titiro ber-bera artzai dala Bukolika'ren izpilluak aurrez-aurre iduritzen, gure abendaren eredu irudi bat dan ori.

        Arranen surmurrean ardien bee...! Negar-marraska entzuten da. Ta artzaia, inguratzen duen izadiari ezazoltasunez jaramonik egiteka, bere izadia libre bizi da, ta, ez gu bezela, beti beste norbaitsueri lotuta. Aurrera dijoa berekiko pentsamenetan murgildurik bezela. Zer pentsatzen ote du? Ezer pentsatzen ote du gero? Bere barneko kezkak ezagutu nai nituzke. Kezkak...? Kezkarik ba ote du? Ez; gu gera kezkadunak; gizakunde oitura naspilgarrieri loturik gaudenok.

        Artzaia, zorioneko artzaia, irekin duk pakea; luzaro utziko al aute... Gizartearen aizto zorrotzak iri begira dituk; diru gose dan gizarteak ez al au suntsituko.

        Beste mundu bat da ibilkari dijoan au; Euskalerri zati bat, millakak urteak dituan zati bat, aintzinako Euskalerria'ren lorratz bat, aroak zear mirrinduz datorkigun ondakin baten lez eldu zaigun gezna aula.

        Berak ba-daki nun dan, an goi aldean, atsegintegia; txabola zurizko saroia, lili, kilker ta mitxeleten zelaia duelarik altzo, ta txori kantari alaien baso orlegia auzo.

        Maldaz gorantz ari dira artzaia ta bere ogasunak, auts laiñoak ondoren dituztelarik. Oraindik beren keriza somatzen dut... gora ta gora...; zintzarriak doaz kantari...