|
Etorkia
Bordari
(Larrea'ko Olerti-Egunean saritua. 1963)
«Olerki-sentimena
dadukat euskaldun,
Bertsoak moldatzeko
mintzoa biotztun,
Goi-argiaren garra
dudalarik lagun,
Alegizko kontu bat
nai dut kanta egun.»
Aintzina-lañopean
Noiztikoa ta zein
Jatorria
Nundik eta nola etorria
Bost ajola!
Erri zaarra nolanai
Dugu emen...
Belaunetik-belaun
Dakar agerkia.
Umedi garbia;
Aginpidea, errkabak
Aolkarik, agureak.
* * *
Yainko baten nitorle
Illargi'ren kantore
Azkatasunak adore...
Yoputzari gorroto
—Kanpo libre'ko txori—
Mintzoa, euskera
Artzaintza, biziera...
* * *
Illargi betez
«—Illargi betea
Dugulako egun
«Urtzi» Yaun Goikoa
Otoitu dezagun
Txala'rik onena
Eskeñi zaiogun
Dantzariak dantza
Txirula ta ttunttun.»
Erkaba'ren otoitza
«Urtzi» Yaun aundia,
Argi gurea!
Ona gure erria
Eusko taldea
Oldozkor gogoa
Ugaritzen doa
Asmoz betea
Berezitasunak
Zuk guri itzatsi
Ta guk euskaldunok
Txit oniritzi
Gurea zaintzeko,
iraunerazteko
Goaz igesi.
Argizu «Urtzi», arren,
Ene gogoa
Argi errkaba'ren
Olde asmoa
Gure aldaketa
Ontzat artu eta
Gaizka euskoa.
Gaude euskaldun!
Esan du Errkabak,
Joan adi «Otsoko»
Sartalde aldera,
Lurralde ezerik,
Mendi erpiñik,
Itxas basterrik,
Oro baturik
Ba ote dan...
Ba ote dan...
Otsoko'k
Ots! azkatasun,
Zakigu lagun
Kabi legun
Goxo ta bigun
Atzeman daigun.
* * *
Aitor'ek, bereakin, otoitz jarrduera
Otsoko, bereakin, doa sartaldera.
* * *
Aldiak badu asiera
Nai ta naiezkoa amaiera.
Aldia loratu da
Emen naiz «Aitor»
Ibilli naiz or...
Ta ona nire arkitzea
Mendi, muñ, tontor
Lur eze, alor
Itxaso gogor
(Alditan opor)
Dira Sartaldean
Dira Auñamendian...
* * *
Aitor'ek.—
Jarrai, «Otsoko»
Otsoko'k.—
Begira nolako.
* * *
Oi, ura nolako!
Auñamendi mendiak
Asko dira guziak!
Bizkar, erpin, gallur...
MendietaN gallena
Arkaitzezkoa dena
Tontorrean elur...
Arteka badu agitz
Trumoi, oñaztar, tximist
Biztanlien bildur.
Iñaurkin, iratz, ote...
Ta zenbat belar mote
Basoko'aren aur.
Oyan mordo ugari
Lizarr, gaztain, pagadi
Arte t'aritzak zur.
Oreinak zumeldian
Artz, basurde leizean
Yanaritzat ezkur
Aberats baranoa
Errege arranoa
Nagusitza ziur
Eguzki egunean
Illargi arratsean
Zeru, izarrez muxkur
Ur-lanbro negartiak
Odei beltz euditiak
Ibai, latsarte, itur
Eguzkiak badu itzal
Baso'ren ume yaukal (Lizardi)
Errekatxoak ur
Ibai eta itxasoa
Ondar ertz erosoa
Ikuspegi xamur
Auñamendi mendiak
Erruz dauzka guziak
Zorioneko lur!!!
...................
Oi, ura nolako!
Erkabak
Guazen aruntz
Begik goruntz
Beti euskeldun!
* * *
Emeki-emeki...
Beti aurrera...
—Illargi ta eguzki
ikur antzera—
Lurralde erosoan
Gogoko basoan
Gertatu dira.
* * *
Laket dut lekua.
Geldi gaiten emen.
Biyar illargi bete...
Leku oberik ote
Egiteko otoitz?
«(Bide-gabeko txoriak
egin nairikan kabia
Erneak ditu begiak
Txori antzera
Eusko abenda
Kabi naiean zebillen
Eta iñor gertatu baño len
Txokoñoa aukera zuen
Ordutikan gera emen.)»
Lurralde berrian
Esku-muturrak zaintsuak
Sendo ta zauli besoak
Aztalak agitz trinkoak
Euskol-Erriko, euskal-umeak
Bikañak bular-suspoak
Gerri-ezurrak gogorrak
Begi-biak txit erneak
Lanerako oro gertuak
Yaun artza dute aserre
Ordu arteko errege
Auñamendi'ko Yaun, yabe.
Gauz orregatik, ez da koldartzen
Euskoa ez da erabe
Artza menderatu dute,
Aren leizean du etxe
Emazte-aurren oatze.
Erreaz larre ziranak
Garbiturik baso-oianak
Onatx nun diran aranak.
Arrizko aizkorak, aitzezko atxur
Lanerako onak diranak
Bei, zaldi, ardi otzanak
Ugaritu dira danak
Egin dituzte, Jes! danak.
Goiko mendi mutur orri
Jarri zaiogun «Aitzgorri»
«Ernio» berriz oneri
Mendi orori, ibai t'ibarrei
Lenengo izena ezarri
Itxasoari «Kantaurri»
Txoko-oneri «Ondarribi»
Zorioneko «Euskal-Erri»
Euskalduna ugaritzen
Giza-legea jarraitzen
Aldia ere berritzen
Burni-aroa, borda-etxolak
Errota ere da argitzen
Lanean ez du etsitzen
Aurrera beti beiratzen
Pakean daki bizitzen.
Burni borda
Mendi-mendian errota
Goizean artoa iota
Bada ore-usai...
Errota orrek estalpe
Badu; bi intxaurren itzalpe
Beroaren etsai...
Errekatxoak xurrumur
Igi-urdurin doan ur
Kantauriko itxas-gai...
Aurrean errot-etxola
Gibelean burni ola
Gaztainezko sabai...
Ur-jausi onuragarri
Mogitzen du errotarri
Aga bat ere bai...
A ga orrekin ardatza
Onekin mallu-adaska
Arotza'ren anai...
Pake-etxe «Burni-bordan
Besterik t'ainbeste ba-alda?
Billa zazu lasai!...
Burni borda'ko bordari
Erri ta Lege zaindari
Bertsolari garai...
Gizalarguna da arotza
Erditzekoan oroitza
Andrea'k utzi nai...
Ona nun duzun «Loretxo»
«Oroitza», (aitaren zerutxo)
«Erle»'ren andregai...
Loretxo'ren senargaia
(Urdanibiko «Erle»)
Urdanibi baserria
Erpin-goi baten jarria
Patxada osoan
Intxaurbik aterbe itzala
Belar gozoak magala
Ur-erreka alboan
Pentze-alorrak inguru
Ardiak pazka xeguru
Uda ta neguan
Etxe ontako semea
«Erle» mutiko gaztea
Yayo artzaingoan
Aritz lerdenen modura
Sendo oñetatik burura
Indarra besoan
Bularrak billoz beteak
Zailu ta azkarrak zanzoak
Argia kaskoan
Aizkora dantzatzen daki
Trebe, orotan izaki!
Ez gutxi, basoan...
Laguna dute guziak
Beretzat neska begiak
Maitasun leloan
Maite polit bat ordea
«Loretxo» neska garbia
Dauka biotzean
* * *
Mendi-mendian errota
Goizean artoa iota
Bada ore usai...
Pake-Etxe, «Burni-Borda»
Atzo arte... etsai or da (etsaia or da)
Aberria ken nai...
Arerio lanbroak
Arranoak bere etxea
Arkaitz muñoko oatzea
Zaitzen du, begi ernea
Etsai maltzurrak iñartzi oi du
Besteren ongi izatea
Ooinen begiratzea
Guda laket dun dongea
Biotz gabeko sugea
Arrano zital antzera
Norbait badator kentzera
Azkatasuna etxera
Suak piztuaz batutzen dira
Esanaz: beti aurrera!
Pakean gu bizi gera
Baiña esku-motz ez gera
Bestek eman da asiera.
Maitasun adierazte
Guda-zantzoak
Erri-oiuak
Mendirik-mendi oiartzun
Urdanibiko
Gazte bipillak
Gogo-onez dio erantzun
Etxeko danak
Laztan ta musuz
Agurtu ditu gogotik
Beste maite bat
Biotz-txokoan
Gogoan dauka orratik!...
Guda aintzinean
Ikustaldia
«Burni-borda»'ko atean
Loretxo'rekin
Pozaren pozez
Begira nola dagoan
Ma!tasun-itzak
«Erleak» ditu
Igurtziak goxakaiez
«Loreak» ontzat
Artuko ditu
Biotz, gogoa irriparrez.
«Lore»; aditu zazu nere kantu ona
Biotzñoak landua, gu bion zoriona
Maite-miñ lelo oldarra garbi ta kuttuna
Baiezkoa ematen bortxako dizuna
Begira:
Eguzki ta illsrgi
Ortzeko bi argi
Maite leloan.
* * *
Txeleta ez da aski
Guretzak ez noski...
Beste gauzik dut asmoan.
Orra eguzkia
Beti sugar
Beti bero
Beti eder
Beti arro.
Neskatx illargia
Beti antsiz
Beti da otz
Beti apal
Beti...
Beti...
Eguzkiaren atzetik
Beti kezkati
Beti maiteki
Beti goseti.
Batzutan adar
Bestetan uztai
Betea
Berria
Il-gora
Il-bera
Eguzki Jaunak nola nai.
Eguzki argia damaio
Bererik ez
* * *
Ase nai du alperrik
Bai dala urrikari
Gabeko illargia!
Beti maite billaka!
Alperrik ordia
Bigar arte dasaio,
Agur, Amandria,
Maitiago dulako
Eguzkiak ludia.
—Nere maite bakarra
Zu zera «Lorea»
Goxakai-kabitxoa
Eztigaiz betea
Xurgatzera gaur zuri
Adorez betea
Datorkizu eztitsu
Aita-gai Erlea.
Eguzki'ren beroa
Nik dut zuretzako
itzontzi bakarrikan
Ez naiz gertatuko
Aseko zaitut, Maite,
Gorde neretzako
Zure lore garbia
Nik gañekatzeko.
Ez izan blidurrik, maiteño nerea
Usu uztartzen dira Lore ta Erlea
Bildur gabe iriki berari atea.
Maite-baratzeko arresiak
Errax ditugu autsiko
Usaidun belar, lore artean
Etzanik gera jarriko
Su-gar batean, ondo lotuak
Erle-geziak zimiko
Egingo zaitu, zorionean
Ta txertatua utziko.
* * *
—Ez bildurtu, ez negar egin
Laister etorriko naiz, laister...
Zurekin ametsean, beti
Biziko naiz; Agur, «Loretxo».
* * *
—Etsai madarikatu orrek
Ordainduko dizkit guziak!!!
Eup!... Eup!... Mendiak!
—Emen nauk, emen nauk, Gaztiak!
Erle; an dijoa gora ta gora, zalu eta arin
Lore, esanaz doa; LORE,
LORE, nere biotz-miñ.
Guda usaia
Guda zantzoak, suak piztuak
Adarrak dute turuta
Onatx nun dira, base izkutuan
Gudari oro batuta
—Arerioak, anai maiteak,
Giza biotzik eztuta
Abaune ona datorrenean
Utzi aizkora sartuta!
Inguru urratsak arnas aieak
Orok du guda usaia
Gezi zorrotzaz erail ondoren
Ageri utsiz erraia
Artzai lerdenak garbituko du
Otso antzera etsaia
Pake-giroak aldendu dira
«Putriak» laister du jaia.
Burni ola
Mallo-kider ainbat mallu
Sutegiko edergallu
Or-emen lurrian.
ingure bi; ainbat sutoi;
Gorrikak, gabi, iri, erdoi...
Su aroztegian.
Aizkora pilla, auak zorrotz
Beste mordo oraño kamonts
Ei aldamenian.
Gezi ta ezpata aztamakil
Mutur me, dizdira zurbil
Ikullu illunean
(Iratze azpian).
* * *
Burni-ola lo gauean
Arotza esna oiean...
Zakurra zaunkari
zerbait du nabari.
* * *
—Mutil, mutil, jaiki ari
Atean zein den beari
—Nagusia! «Basurde» da
Gezi billa etorri da.
* * *
Su-gorri, burnia gori...
Jo mallugaz! Eman kanka!
Tinki, tanka, tinki, tanka!...
-Aspuak aize eroso
digun, Mutil!, mugi anka.
Tinki, tanka, tinki, tanka.
—Zorroztu ondo geziak
Aztamakil ta ezpatak
Arerioak iltzeko
Mendin banaka banaka!
* * *
Burni-ola egunean ..
Mi da lan da lanean
Tinki, tanka, tinki, tanka!
(«Eneko», zurgilleak)
—Onatx aizkora kirtenak
Pagoazkoak dira denak
Urritza aztamakillentzat
Ezpelekok ezpatentzat.
—Bigar geiago ekarri
Bearko dira ta sarri.
* * *
Gudariak abaroan
Atseden-aldi naroan.
* * *
Burni-ola tinki-tanka...
Malluak digute mauka
Burni goriak, xinpartak
Izerdia arotz apartak
Tinki-tanka-tinki-tanka.
* * *
(«Peru» burnigilleak)
—Onatx galtzairu onena
Geziak eiteko dena
Burnia ere ausarki.
—Geiago ekar azkarki
Bearko degu ta noski.
* * *
«Loretxo» maitasun miñez
Zera ikusi eziñez...
—Guda gogor ta zitala!
Biur nazak nere itzala
«Erle»... senar... yaukala.
Gudariak abaroan, atseden aldi naroan
Itzalpe atsegiñean
«Loretxo» urrun-miñean
Dago gudaria.
Egonaldi ametskorra
Irudi-kabi pizkorra
Zauri eresia.
Gazte-maitasun-geziak
(Biotz-zizta bereziak)
Damaio zauria.
Ez yan, ez lo: ameslari
Gau ta egun dagonari
Kupira neria.
Gaixo «Erle», eztilaria
«Loretxo»'ren zaindaria
Artzai idazlaria.
Usotxo tolesgabea
Maite-egalaria.
Eskuin-eskuan jabea
—Usotxo txuri-txuria
Ua, aizen mandataria
To muxu joria!
Ogi papurra ordañez
Atorrenian jorañez,
Gañera esnia...
Ermango tiat aukeran
Urrumazak ire izkeran
«Loretxo» neria.
Ua, usotxo, ua!...
...Usua aidean badua
Maite-geznaria.
* * *
Besopean «Loretxo» orde
Bildotxatxo bat du gorde
Axuri txuria.
Itzalpe atsegiñean
«Loretxo» urrun-miñean
Dago gudaria.
* * *
Gudaketan
Nor duk mutil ori?
Eskubi ezkerka
Lei bizian yauzka
Adorea jori
Ikusten dan ori?
Begiak sumiñez
Aundi bezin zabal
Igikun ariñez
Eder eta yaukal
Ikusten dan ori?
Yazarrean ernai
Etsaiak erailtzen
Koldarrak astintzen
Izerdiz dena blai
Ikusten da ori?
Nor duk mutil ori?
Eunburuak, Agintari zaarrari)
—Jauna: Undanibiko «Erle» da ori.
(Agintari zaarrak).
—Er!e, Erle; Jum!... ARTZLEPO DUX ORI!!!
Ori bai bizkorra
Gudari bikaña
Zailu ta jatorra
Beste batek aña
Egingo lukela
Agintza lekuan
Edo ta bestela
So! Batzar aulkian.
Erpin zulotik
Arrano kabitik
Agintari zaarrak
Diotsa gogotik:
—Erle, Erle... ARTZLEPO DUK ORI!!!
—Arr dezala Armarria
Ondo merezia
ARTZLEPO izen ordia
Izarrez jantzia
Azkon eta gezia
Ornirik gerria
Urdanibi erria
Dedilla beria.
Illik datza
Odei beltzen artean
Erio petrala
Gudaren seme donge
Gorroto-ezpala
Ame burrunba artean
Jostari bezala
Atzaparrak zorrozten
Ari da zitala.
Negar eta karraxi
Zantzo ta irrintzi
Guda-mutillak oiu;
Gurea'ri eutsi!
Geziak xistuka'ta
Ezpataz larrantzi
Etsaia nagusitzen
Mutilla! ez utzi.
Gazterik bizkorrena
«Erle» kaskamotza
Eskubiko eskuan
Ezpata zorrotza
Arkaitz-artetik jauziz
Nola katamotza
Illotzik utzi ditu
(So!) amaika arrotza.
Esku-motzak ez dira
Iñolaz besteak
Euren artean ere
Badira trebeak
Maltzurkeriz jantzi'ta
Gudari gazteak
Sarraskitu ezpataz
«Erle»'ri esteak.
Karraxi ta negarra
Sumiña nagusi
Euskoak asten dira
Gudean oldarki
Etsaia bildurtuta
Urrun doa igesi
Garaipen mereziaz
Etxeruntz doazi.
«ARTZLEPO», Urdanibi'k
«ERLE» zeritzana'k;
Sor-lekua zaituaz
Galdu bere izana
Oñordekorik gabe
Etzaigu joana
Aurdun utzia baitu
«Loretxo» laztana.
Gerora
(Erkabak)
—Norr da mutiko ori
Zalu eta arin
Ubalaz arrika
Gezi jaurtika
Esku-makilka
dabillen ori?
Orren ibillerak...
Jolaste tankerak...
Bizkar zabalak
Ixter masalak...
Norbaiten zera
Gogora dakarkit.
Nungoa da ori?
Orren lepo-motzak...
a, bai!
ARTZLEPO ber-bera
dirudi!!!
(Aolkariak)
—Alaxen duzu
Urdanibiko Erletxo
ARTZLEPO'ren
semea da ori.
—Aita bezala
Sendo gerriz
Landare ederra
Beti da irriz
Enda jarraille
Odol garbiz
O! Jaun maitea
ARTZLEPO izana
Du jatorriz.
(Erkabak)
ARTZLEPO!
ARTZ-LEPO!!
BEIN DA BERRIZ!!!
|
