L I T E R A T U R   A L D I Z K A R I E N
G O R D A I L U A

 

 
 

                   - Literatur Aldizkarien Gordailua
                   - Olerti aldizkaria
                   - Ale honen aurkibidea

                   - Ale honi buruzkoak (azalaren irudia eta fitxa)

Aurreko artikulua— Olerti 1965 III-IV Bertso urratuak (1965-uztaila/abendua) —Hurrengo artikulua




 

 

Zerbait irakurri nuen

 

G. Aresti

 

Hugo Bettik etxea uraren gainean

Ai zer ustelkeria jauregi barnean

Bideak okertuko dirade trenean

Ahuntzak ur artean galtzen direnean

        Nire izenean

        Nahi duzunean

        Eguaztenean

        Neskanegunean

Konprenituko nauzu egun azkenean.

 

Inor gertatzen bada munduan poeta

Hori izanen duzu Edgardo Poe ta

Upel lodi batean sarturik kopeta

Erroi zorrotz batekin egin du hizketa

        Urratu zapeta

        Egin zuen eta

        Moztu ganibeta

        Ze marioneta

Musekin ibiltzeko nai zuen pareta.

 

Errosalia Castrok enamoratua

Bere buruarekin egin du tratua

Higuinduko duela eremu ingratua

Madrileko doanatik han ateratua

        Padroneratua

        Justizi hartua

        Ez bateratua

        Ez separatua

Europatasunaren ate zarratua

 

Argizagizko gizon supergaindikoa

Burlatzearen aita apostolikoa

Puritanotasuna akedemikoa

Napoleontasunen gizon herrikoa

        Hori betikoa

        Ez britanikoa

        Bai atlantikoa

        Ken hai hortik hoa

Zur begira dago gure mutikoa.

 

Papinik oso bista laburra daduka

Argi bizien kontra egin du burruka

Satorrak ezin duke eguzkirik buka

Naiz eta litzakeen haren brintzak uka

        Iluna musuka

        Eginen du truka

        Haurrik ez eduka

        Esku baleduka

Zarratuko lituzke eskolak oihuka.

 

Franz Kafkak gazteluan ba zuen meritu

Enplego txar batean zelako metitu

Peredako tunelak mila metro ditu

Zentimetro bederan etsai bat aurkitu

        Kableak finitu

        Jaberekin kitu

        Zero infinitu

        Ez dut konprenitu

Maraiaren nikelak miloi bat ardit du.

 

Josepe Asuntziok tiroa botarik

Beste mundu batean ez du gloriarik

Hemen ez zuen euki deus galantziarik

Egia ez zuela ezein galerarik

        Kanpora aterarik

        Ez dauka lotsarik

        Ez dakusa Marik

        Harengan penarik

Zeruan ez delako galtzen poetarik.

 

Joane Paulo Sartre antiojoduna

Bere benturagatik ez da euskalduna

Horregatikan hura ez da fededuna

Esku zikinak ditu arima astuna

        Hori da fortuna

        Guk dadukaguna

        Gogorra beruna

        Burnia beruna

Ardura haundia da esaten diguna.

 

Salinisek ezautu digu bere zorra

Gure mintzoarekin dagikun izorra

Arrazoi guztietan izan da gogorra

Maitasuna beretzat izan da oporra

        Pasio doilarra

        Hori zer atorra

        Mailua ta porra

        Itsu eta gorra

Arroda gaberikan ez dabil motorra.

 

William Faulknerrek dauka konterri aparta

Alabama-aldean lurralde galanta

Dominazio hartan ez ezeren falta

Interpretatzen daki negroaren kanta

        Indioen planta

        Blankoaren kasta

        Dadin adelanta

        Infernutik salta

Irakurtzen ez daki gurasoen karta.

 

Erdi zen euskotarra Gabriela Mistral

Erderaz eskribitzen ez zen hori makal

Gaztelani txarrari hartu dio itzal

Andre artean izan zen hura jeneral

        Abogadu fiskal

        Apezpiku legal

        Ez du higuin ahal

        Arima sendoal

Baina bularra berriz flako urri argal.

 

Hernandezek tximista dauka bihotzean

Bero haundia dauka abendu hotzean

Bere fortuna zaio botako zotzean

Gordetzen da bizia haren hilotzean

        Bere gorputzean

        Eta gurutzean

        Manera motzean

        Garbia funtsean

Haren oroitzapena dator huntzean.

 

Rainer Maria Rilkek irakurtzen ditu

Bere bertsoak nola esanen balitu

Jainkoaren gloriak haren espiritu

Zabala ez da mundu honetan finitu

        Hortik dut aurkitu

        Gizon bat horditu

        Zena Larraskitu

        Hauzoan detritu

Zikin batean nuen lore bat kausitu.

 

Knut Hansum haundiari ez diot barkatu

Nire fede sendoa baitzuen urkatu

Ba dakit erruz egin dudala bekatu

Ezer ez sinestea zaigu debekatu

        Ez dut nik ukatu

        Ezta komekatu

        Hor daude sei katu

        Zerua bukatu

Libertatearekin nintzen estekatu.

 

Alabatuko dugu Mikel Unamuno

Mundu arlote honek hortik diraueno

Errondan hasirikan Barrenkallerano

Gizon argiagorik ez dabil oraino

        Ze manetofono

        Eta telefono

        La tia Tula no

        Abel Santxez bueno

Errez da konfunditzen hi-to eta hi-no.

 

Ez zen jenio baina bai idazlari on

Nik egiten dut burla zuek hortik konpon

Trapezio gainean Jilberto Chesterton

Aste batean sortzen ditu zazpi gizon

        Barkatuko nion

        Txikotez zer dion

        Ederra da London

        Ni bizi naiz Bilbon

Zoritxarrez daukat beharra Klaudion.

 

Leon Caminok zeukan ahoa zikina

Eta blasfematzeko haundia premina

Erlijo-kontuan teofago fina

Politika-kontuan anarkiaz grina

        Egiaren mina

        Bere okarina

        Eta jabalina

        Satanek egina

Bertan hartuko balu petxuko anjina.

 

Pariseko gortean dago Jean Mirande

Goiko zeru gorenak goibeltzen dirade

Irtendu sentimendu bortitzaren alde

Zer geran zer ez geran egiten du galde

        Poztutzen gerade

        Oro da debalde

        Que hombre mas grande

        Tiene un afan de

Bizkaia Zuberoa junta balirade.

 

Teodor Dostoiefski Siberian dago

Ni berriz zoritxarrez Klaudion banago

Hura baino askozaz desditxatuago

Erori nintzen hura baino beherago

        Zikindu geiago

        Bizi gutxiago

        Enbiro-hordago

        Lausengo balago

Hamalau arditekin hartu nuen pago.

 

Ramon Ballek bizarra kariziatzen du

Falta zaion eskuak suspiriatzen du

Bere sorterritikan laster zen aldendu

Madrileko gortean gero zen ostendu

        Bere pentsamendu

        Eta sentimendu

        Dena egiten du

        Baladatik kendu

Ihauteri horretan zer irabazten du.

 

Federiko Garzia Granadan hil zuten

Ez dakigu oraindik zer atera duten

Haizearen negarrik ez dugu entzuten

Tiro doilor haiekin mututu ginduten

        Ez dut erantzuten

        Zetzaz ziharduten

        Parkekin iruten

        Eta katabuten

Freskura galantean ginaden etzuten.

 

Pelegrinos a Roma joaten dira oinez

Kristau onak badira pozik abionez

Poeta gallegoa Frantzisko Enriquez

Alta San Inazio adoratuz auspez

        Bizi da negarrez

        Esperantzarik ez

        Ez darabil fedez

        Ta bai karitatez

Hispanian gerade kondenatzen errez.

 

Madarikatu harek Karl Baldelario

Benedikatzen ditu lau esposario

Aitona bi zeduzkan Gabino Dario

Nireganako herrak ahotik dario

        Ezkontza kario

        Puta ta pario

        Aker tu dario

        Zaldun tenplario

Loreak gaiztotzeko hogei usario.

 

Hernandez Arjentinan txit ezagutzen da

Kantatu duelako gautxoaren enda

Panpa luze zabala Hernandezen prenda

Ande mendi gorea asko maitatzen da

        Guztirik lehen da

        Herriko lejenda

        Negarrez hasten da

        Kantuz bukatzen da

Gautxoaren moduan errez mintzatzen da,

 

Otero ta lagunak bertan danzari lo

Mihin-puntan ez dute hoiek ezein bilo

Bain arimako zolan biloika bazilo

Hautatu behar dute hori korapilo

        Zeruan lau zilo

        Egin dute nilo

        Txatarraz eun kilo

        Hor daude erdi-lo

Negarrez entzunikan hiru krokodilo.

 

Paul Verlainek egin du erreberentzia

Hain giza-legetsua delako Frantzia

Arnoaren indarrak ba du pazientzia

Poetari ematen dio lizentzia

        Gur esistentzia

        Da penitentzia

        Zure presentzia

        Edo susentzia

Izanen da txarrabet bateko antsia.

 

Tennessee eta Kentucky zelaia egia

Williams baldin badator higuinkorregia

Kristalez egin dute bestia-tegia

Kateme bero bati dagoka alegia

        Zabalik begia

        Esanen egia

        Gure jauregia

        Jad ardandegia

Komediaren kosta garestiegia.

 

Frantzesek alemanek euskaldun arabe

Maitatu behar dute Tomas de Meabe

Izan zen zuhurtasun zoroen mirabe

Eta zorakeria zuhurraren jabe

        Poliki suabe

        Ezertxo jan gabe

        Ezeren herabe

        Pobrearen habe

Esperantza gozoak dirakien labe.

 

Ependoklesen soinak daude nekaturik

Bere gorputz guztia oso kantsaturik

Italianoaren izena harturik

Ganber ilun batean dago zoraturik

        Ez dauka damurik

        Urrikalmenturik

        Dago bentzuturik

        Eta penaturik

Holderlinek ez dauka ezagumenturik.

 

Pirandellok ez daki zer den brioa

Ezta beraren obrak zer den herioa

Lore galantegia baita lirioa

San Josepek gordetzen du usarioa

        Horri darioa

        Ederra trioa

        Ta amorioa

        Ez da karioa

Konprenitzen nauzue ze misterioa.

 

Walt Whitman bizarduna ba doa kantari

Patri Arka berri bat dirudi ta hari

Ekarri dizkiote loreak ugari

Ohorea diola udaberriari

        Goiko mendiari

        Eta hibaiari

        Emakumeari

        Eta gizonari

Bainan oroz gainetik bere buruari.

 

Thomas Eliot haundia jaio Amerikan

Ez zuen inoiz ere hartu parterikan

Modu dotore batez hango politikan

Gizon honek ez zuen ikusi Gernikan

        Inoiz hilotzikan

        Behin bakarrik

        Apaiz bat hilikan

        Kanterburitikan

Zein ederki ez duen ikusi gaitzikan.

 

Leonidas Andreief erruso zarista

Ezin esan liteke denik komunista

Herenegun etorri zitzaigun albista

Loiolan sartu zela behin jesuista

        Pasaturik lista

        Barnean zimista

        Hori fatalista

        Ilarra dilista

Emaiozu Sargarod ez dakion trista.

 

Pio Baroja jauna gizon pausosoa

Bere gogoa izan da guztiz porosoa

Kontra ibili zaio eliza osoa

Ez dakigu oraindik nor den tranposoa

        Dirudi zozoa

        Txori temosoa

        Ta amorosoa

        Kuzinan gozoa

Txillardegik ez dio denik briosoa.

 

Ez nenkien euskeraz eginen dut negar

Baina ikasiko nuen hizkuntz hori azkar

Liburuetatikan egin nuen zeihar

Lizardi Loramendi Lafon Bouda Tobar

        Nengoela dardar

        Ez espanturik har

        Eta herrian sar

        Jator eta zahar

Maisurik hoberena izan zen Atsular.

 

Lady dotore harek abaniko motza

Wilde gertatu zitzaigun idazle zorrotza

Emakumearentzat ez dago bihotza

Parisen bizirika dabila hilotza

        Mutilaren hotza

        Hori duk izotza

        Ai ze soldadotza

        Juezak diotsa

Irlanda guztiaren zera bekorotza.

 

Hor dago zure Ana Bella Piura Bella

Txepaduna maingua txatoa ezkela

Ausartuko naiz orain esaten bai dela

Hain itsusia da ta gainera ergela

        Baitirudi bela

        Amata kandela

        Ez egin gau-bela

        Ederra zarela

James Joyeek egin zuen aintzina-gibela.

 

Hart Cranek zubitikan botarik burua

Ez daki nun dagoen bere asturua

Bertsoen prezioa da guztiz karua

Musari pagatzeko ez dago dirua

        Dirudi mirua

        Ijito zoroa

        Eta toreroa

        Bedlamit eroa

Kulatatikan irten baitio tiroa.

 

Komunisten artean don Pablo'Neruda

Fortuna deseatu batera heldu da

Zer den negu ez daki eta zer den uda

Ezta zer den bakea edo zer den guda

        Bertan biluztu da

        Eta beztitu da

        Ez liteke muda

        Ez dut ezein duda

Bere kantuan Txili nekez ulertu da.

 

Gizonaren aurrean Faniko Fallada

Zerua laudatzeko ba daukat parada

Begi nabarrez egin nuen gurdikada

Eman zidan neroni gogorrik bultzada

        Hau da besarkada

        Bere begirada

        Oso ederra da

        Dirudi enada

Parean dakuskit bi gurutze gamada.

 



Literatur Aldizkarien Gordailua Susa argitaletxearen egitasmoa da.