Argian ospel

Ugarte'tar Martin

                                        Zagozte izarrok ñirñiraz

                                        Zeru-nabarrean zinzilik;

                                        illargiganako itzala,

Illargi mutil aldakor onek,

        kezkati gauzka geure baitan;

        betidaniko milla pentsamen

        zer danezkoa ausnarketan.

        Orra gabaren illun pixuan,

        masail bategaz lurrari laztan.

        Beste masailla, ospel antzuan

        izkutaturik, illunetan.

        Olerkarien iturri-erne,

        zillar ta urrez estalia.

        Amets guzien ama-leena;

        itxas nagian gidaria...

Itzulaldi bakoitzean txori, soiñeko ezberdiñak jazki.

Zapietako aur bailitzan, seaska attalkan negarti.

Zillar dirdiretan argi-nabar, neska maitaberan arpegi.

Izardi lurriñetan buru-soil, alargun samindu irudi.

Laurden-giro ainbat begi-itxiz, kiñu-axanpaz lurrari...

Eta zer zeranezko baitan, zenbait siñiskeri...

Daramazun bide neurtuan, ainbat asmakeri!

        Egutaroen aldaaro antzuak.

        Asarrez altxa diren itxasoak.

        Aur-miñez dagoen andrezkoak...

Gabak ainbat txalo-zartada, milla txortxorkeri; Jatorri senaz doakizu, amon panpox orri...

        Eta zerupe ortan

        erregin jostari,

        esku-zabal banatan

        zigor eta sari.

        Aldiro iritai medar agin-zorrotz;

        osteroan talo-bero usai emanaz guri.

        Iñoiz, odol-putzu gorri-nabar,

        eguzkia bera illunduaz,

        aurren artzen diozu

        orren argiari...

        Gizonen iritzien arabera

        bitxi ziñuten jantzi;

        orobat, giza-iritzi soillak

        billuzik zaitue utzi.

        Auts-erre, auts-pillo elkor ornen.

        Bakar egotearen amorruzko kiskal-autsa...

        Aita-leen eguzkiren dizdiratzeak

        damaizun azal-erraiñu utsa.

        Ikusmiñaren gurariz

        gizona igo danean,

        kupira gabe esan dabil,

        eta zure zoritxarrean:

        «Bein bear eta orra zapaldu,

        illargiari larru-azala.

        Urre bailitzan ezagutua

        auts-erre moltso, oyan ezpala.

        Zaarrez arpegia zimur,

        azal latza ta zuldartsua;

        mokorra ospelera murgil, e

        ta otzean-otz kizkurtua...

        Zergatik, gaurdaiño ez argitaldu

        bere-berea duanezko gibel izkutua?

        Larru-gorrian daroelako noski

        illundegi itxu kirestua;

        etsipenezko amildegi malkor,

        ondorik gabeko leize izoztua,

        otz-dardario oiartzun zulakor...

        Ez aize, ez bizi, ez arri ez lur;

        zerbait danezkoaren ezerez antzua...»

Ixiltzea dagokidan onek, zer diardut, amonatxo,

zuk dezun bai, ta ezko, barrutia gaindik jorraketan?

Ez ote daro oraingoz, bide ber-bera lur elkor onek,

gizonon aundikeri gosezko izurritza ontan...?

Egoak moztu ta moztu goaz lur gaixoki oni.

Urre, zillar, meakiek, erraietatik kentzen.

Ikatz-mendi, arrolio, ibai, iturri,

Berezko emakiñak agortzen...

Aurrerakuntza omen... Giza-ezikeraren

bide-urratze arrigarria!

Lau egunekotz kili-koloka garabizkigun

lurrin-ontzi dantzaria.

Gu, bertan uztaiturik, gor, itxu, zeken;

elkarrekiko ezaugerik eza... Gogorkeria...

Neretzat zazpiek. Zuretzat utsa.

Diru egarria!

Nor zapalketak, burrukak,

amorruzko bakartikeri itxua,

Jainko-txikikeria...

Orra, gure lur gosetiaren biar-etzirako erriñu.

Zu zaitugun antz-antzeko noski...

Txingurri geldigorren auts-pillo izugarria...!