|
Lauki hitsetan
Karlos Santisteban
I
Adarretatik...
ARBOLA
1
Ama-enborretik
jalkitzen dira
xut-xut goranzko irudiz
—handitasun aire bipilez—
kimu berrixearen
aitton-amona fierrak.
Eta teilatura zerutiarretik
datozkigu
haztearen beharrak
tximinietatiko
kezko
nodeiez.
Berdezko soineko goibeiek
estaltzen dute larrugorria
eta dagerkigu beherantz
beherantzago
beherako bidaia azkarrez
jantzien
itzala
distiratsua.
Oinarria,
hasieraren erro,
dabil ostiko jo
ta jo
bilakari...
2
Doi-doi bere jangura eskergarako
dauka sapa-janari
—eskaxeg i—
haundia baita antsiaren nahia.
Blai-blai elikabideak
dirade mantenuaren jabe
eta baratzeari darion giltzatzarrak
ez daki
ernal-hildoak
—bizi-aurreborta—
zabaltzen.
Jatordu berriak dira beharrezko
sabelzorriaren haizatzaile iaioak
zotinka, nigar zotin, baitugu ahoa;
karruska-ka-ka-karruska hortzak.
Ai! gossti zein uzkur!
zurkaiztu beharra handia!
Zuri-beltzak,
zurixka-beltzixkak
zuri-zuriak eta beltz ilunak;
a!, denon,
krudelkerien bilgune!
Eta zertarako zurkulurik bilatu?
Goseteak zorri
izurri
lazdura
burdinazko ezpata anaihiltzaile.
3
Zorri keta
izurritea ihesi,
izuak haizearen horbeltxo;
zarrast-zarrast
zausta-zausta
zirto-zarto.
Eup!
odolki eta ardo!
Oroipena besterik ez zaio
sabelari geratzen
dagoeneko
—zegoeneko—
geratzen,
eta dagokeen beldur bakarra
olatuek dute eramango.
Itsasontzi suhar-ausarta
du ikusiko
itsasikarak...
4
Hilobiak ari dira husten
asetuegiontzako habiak...
ai!, al!, al!
hil ai ledi gorpua!
Non ote dira arbasoak, lehenak?
Ilunena baino klarkiagoxexe
zaie orduei denbora
eta zer, minutu zorhizkak?
Zenbait hitzen zordun
nagokio neure
neure
neure izatearen
—neure, izan zenaren—
agurrafariari,
eta iturri agor
arbola eihar
gizon xuku dateke nire zera.
ai!, ai!, ai!
hil ai nendi betiko!
Zerezkorik daukagun bizia?
Zorabioen zoraduran
zopatzen naiz,
pattarraren besotan,
buru-hankak
zola gainak;
eta eztarrian
korrokadaren jopua zelatan.
al!, ai!, ai!
Bizi ala Herio?
II
Muinean...
FRUITUA
1
Goratzen dira goizearen lurrin
euspenetik dilindan-daka,
zintzilik,
eguzki erraldoiaren indarrak
hazita.
Babesleku dute
—gotorra—
egunen lorategian;
oinutsik
oinatzak oinkatuz...
Ene horiek pihoak!
Muxtaka-muxtaka
edaten dute
aldakortasunaren
jarioa;
edalontzitzat
fotosintesi-murkoa...
Ene!, ene!
txoriñoa dago musturrastun!...
Oroitzen zarete zeuen gurasoez, muskilez?
(Ikusmenezko pelikula-begiek
projektatzen dituzte
erotismo eskenak,
eta pantalla unibertsalean
begitazioek, beren,
larribiziak
agerturik dizkigute;
oi!, beramate iturburuaren mirabea! )
Kanpangari bikoitza
mereziturik daukazue;
hain dira goikoak jotzen dituzuen
borroka-kanpaiak!
Kanpanarto bikoitza
irabazita, ondo, duzue,
hain dira begalari abilak barreiatzen dituzuen
landare-eskolak!
Kanpanbaraur dohainik denontzat!
Hustutzen da
irudimenaren
o
n
t
z
i
a.
2
Izar iheskorrek
marratzen dituzte beren ideiak
ostondoaren
autoestratetan zehar;
imajina erdieskematiko
erdi irreal
baten figurak
kulka-kulka
garun burudunaren aho hutsean
sarrerazi nahiz
baina alferrik...
Eta izakigintzaren
fritu-oletan
errementariak ez du
ingude, mailurik,
usatu beharrik;
gizakiek berek elikatzen dute
zimarkuen gosea
eta eraiki,
edo suntsitu,
eraikitzen dihardute
biharko egunsentiaren
oilaritea.
Kukurruku!...
(Baina oiloa menopausian dago).
3
Eta betiko dirau beti, betikor,
gauik gabeko solas honek,
uhinen lilurek eramana
izango dena
lehorrera...
Mutxikin intrantsigente hori
ari zaio gogorki
haur besterik ez den gorputz horri,
hezur-mamituz
jantzi presadunez,
eklektikotasunaren erlojua
kontsultatu barik.
Erakustak,
otoi,
mamiaren egile horrek,
arren,
niri hire botere hori.
(Unibertsaltasunean
indargerik ba zegok...).
4
Poliki-poliki-ki-ki-ki
astiro-astiro-astirotsu
burdin indarrak
galduz doaz gaztaroaren zuriak
eta dinamismo hura
behin izan zuten dinamismo zalu hura
hilez.
Izan ziren
izan omen ziren
izan bide ziren
zirenen
itzalek
lurrintzen dituzte lapikokoa
eta lapikoratugabea,
aldiz
lurrina da lurrunkor
arranoa baino
trebeagoxe hegalari
eta hodeitza altuegitan
helezinetan,
segurean jokatzen du entelekiak
Agian ahoren baten
listuak
egingo du gai ez munduan
eta urmael putzutsuek
(ahalko dute)
zisnerik somatu.
Ai!, ai!, ai!
hasierari amaia dagokio!
Bapo! (txantxetan )
sagarrondoan sagarrik ez dago!...
III
Kondarretan barna...
MORKOLA DATOR
1
Tximistak dira
erauntsiaren linternak,
atalondora trumonotsa
iristen zaigu zaharkitu;
oi!, sabaileihotik
—ezkuturo-klandestino—
argikusle kloroformatu bat
datorkigu
denok gotor leku!
denok
trankinka-trankinka
itxaron behar tente-tente,
eskupetari!
eskupetari!
denok tiro eta tiro
tiroka-ka
eskupetari!
A! ene!
Neure etxen arma!
Eskupetari!
eskupetari!
denok behar armadun!
Su eta gar
su eta ke
jo-jo
joka-joka
txirriputzinka izualdia bihoa!
Bai, ondoren montxorra...
2
Hauzitan dago
egun epaia,
ohoinak
zeraman
golkoan
lurbira
eta
biribiltasun
kuttunak
du
pairatu
leuntze
bortitz
bortitza.
3
(Epaileak)
Hitzeko
lekukoak
du beharko
gugana
izterkloka
etorri
baitatza
ohean
hartuta loak
argiaren
kriseilu
hedakorra...
4
Iraungita dukegu
geneukan erregai bakarra,
pittina,
orain irriño ta barre
sugarrek
egingo digute.
Lafa-lafaka
zakurrek jan dute hazurtza,
eta orain arbola tantaia
lairarik bako...
Laborrian dago,
hegigoak zatikatuta,
fideltasunaren baratzea
—orain—
agorra,
eta fordela
kriskitin
barrunbatsua
ateratzen dute egun argiko
hatz beltz-lazgarriek.
Hurrean derauntso
zirko-ateari indartsuki hotelariak,
beterik daudeke
berotearen gelak...
Hedaz,
zirran,
erein dituzte zezioti-soroak
eta burutu zaigu,
arrunt,
zikirapena.
Zeruharraskari anitz
hazi da
arto-ebasle...
IV
Oroimenak...
TXORIA
1
Txio-txioka
txiokalari
hegorik gabeko
oroitgarri kaiolatua...
Zapi txirbiztuak
darraizkie
airezko indarrei
txintxoki
jomugaren ateraino...
Eta zapalgailuek zapalduriko
buru lauak
gaudeke zapardoteok,
buru barik; karitatezko emaitzak gara
ai!, ai!, ai!
(Nor dugu
karikaturen egile?)
2
Haririk gabeko jostunak
ezpatak
geziak,
dauzka orratz;
eta hegalaldien janzkia
minduta dago
botoirik bako.
Iratxoak
iratxoak tristezian daude!
Zurmailuak
burdinmailuak
gezurmailuak,
denek ukaldikatzen dituzte
iheslarien bideak,
tauki-tauki
taukika-ka!
Urlasterrak
uholdeak
eurijasak,
ez dute itxaso...
Iratxoak
iratxoak tristezian daude!
3
Morron ulergaitz horrek
ez dakusa oihal jaitsia
mortifikazioa
izango bide
du
soilik.
Burusoilak
dira nagusi
honetan
gurean
denonean;
txipi-txapa gabiltza
nahasita
gomuta neurgarri
mitikoetan.
4
Erabiltzen baleki
oin hutsak
mokasina!
Eramaten baleki
bular biluziak
altzairu-halakreta!
Balekite haundiesten
burdinaren
herdoila!
Baina hilotz-saltzaileak
diruduntzen ari eta ari
eta artaburuak
txorokildurik daudeke, gaur,
ai!, nirea bai pena!
POSTDATA
1
Gutunen
hitz
zipristinduek
marrazten
dituzte
ahoen
ontziak
eta
zeozer
darama
bere
moltsan
boligrafoak...
2
Noharrondu
da
ikaragaitza
ezen
ez baitzeukan
hitz goxorik:
zingiraturik datza.
3
Iheslekua
aurkitu duke
goizearen
ihintzak,
belarrak dira
hezetasunaren
jabe
eta
salduko
dute
merke...
4
Oinarrien
arbolen
adarren
fruituen
haziak
hedatzen
dira,
lehergarri,
norarik
g-a-b-e.
(Sagar goxoa samintzen da ARRAS)
| 
