Aitor'en izkuntz zarra

Andonegi'tar Ziriako «Kuireka»

Andonegi tar Ziriako «Kuireka», jaio zan 1912'an Epail'ak 16 an, erri bikain eta alaitsu baten. Gure gaurko gizon au, ez zan arrantzalea, baizik joskilea. Mutriku da ba, bere jaioterria eta, al izan aldaben adrteraño, jostorratza izan da bere elikatura zarbideratuko eguna eldu arte. Or dago ba bere erri kutun ortan zain, egoaldiari begira, ia, eguzki apur bat badago bere ibillalditxoa egiteko, ostantzean egun guztizan, etxe baruan egoten da, ez dau ba ezertxo egiten.

Ez, ez dau egiten ezer, bere arrenkura da, ez dabillala ondo osasunakin eta, dana bertan bera lagata dago. Len, batez ere guda aurretik, idazlari sutsua zan, «Kuireka» izen-ordeagaz idazten eban, «EUZKADI» «EL DIA» «EUZKO GOGOA» «EUZKO DEYA» «ZERUKO ARGIA» «KARMEL» «OLERTI» «REDENCION» abar ta abar.

Bere azken lana edo garrantzidun lana, 1956'an Otsaillean egin eban, «AITORREN IZKUNTZ ZARRA» da, amar bertso eder euzkeraren buruz egiña, garai artan, euzkel usain guztixak, jazarpen aundixak eukiten ebazan ta, «AITORREN IZKUNTZ ZARRA» agertu zanian lenengo aldiz Ondaroa'n txapel-oker ta bere ingurukuak ibilli ziran jo ta ke, nor ete zan «AITORREN IZKUNTZ ZARRA» ren egillea. Ondarru izan zan ba bertso onek zabaldu ebana, alan ta guztiz ere, gaur bertan, Ondarru'ta gitxik dakie, bertso onen egillea, Andonegi tar Ziriako dala, orregaitik ba, ona emen bertso eder oneik, ustez euzkaldunentzat atsegiñezkoa izango dalako.

               I

Aitorren izkuntz zrrra

nai degu zabaldu

Munduaren aurrean

gizonki azaldu

Baldin gure zañetan

odolik badegu        

Euzkaldunak euzkeraz

itz egin bear degu

               II

Lendabiziko itzak

aurtxo nintzanian

Amaren besoetan

Bular barrenian.

Itz auek esan zidan

izketa garbian.

Gorde euzkera semetxo

biotzen erdian

               III

Zein izkuntza ederra

euzkera guria

iñun ez det arkitzen

beste bat obia.

Usai gozo dun izkuntz

txukun ta argia,

Biraurikan ez duen

izketa garbia.

               IV

Ez daukagu euzkera

lotsaz baztartzeko

ainbat gutxio berriz

oñazpiratzeko.

Jainkoak eman zigun

euzkaldunentzako

bere lege santuak

ez dira ukatzeko

               V

Amatxok esan zidan

eriotz aurrean

¡Agur semetxo laztan

laister naiz lurpean!

Euzkeraz otoitz egin

nere lur gañean,

Euzkeraz nai det entzun

nik zorionean

               VI

¡Ama! erantzun nion

zure lur gañean

Belauniko jarrita

otoitz egitean

Euzkeraz egingo det

goiz ta arratsaldian

Biok zaudetelako

nere biotzian

               VII

Etsaiak aurka dabiltz

euzkeraren gaitik

Len, orain eta beti

guztiz aspalditik.

Lurperatu nairikan

antzin-antziñatik,

Ez dute ori lortuko

iñongo aldetik.

               VIII

Euzkera galdutzeko

ez dago beldurrik

Munduan ez da sortu

ortako indarik

Sasi-jakintsu asko dabiltz

galdu nairik

Asmo txar orek

guztiak dirade alperrik.

               IX

Goratu dezagun ba

euzkera laztana,

Gure asabagandik

ikasi genduna.

Pozgarrisko izkuntza

maitatzen deguna

Biotz naigabetua

sendatzen diguna.

               X

Gora euzkera maite

zoragarriena.

Euzkaldunen artean

maitagarriena.

Munduan sortu zanik

izkuntzik zarrena

¡Gora ta gota beti

EUZKADI TA EUZKERA!

Mutriku'n egiña. Otsail'ak 1956'an