Itz txorta

Mendieta

        HIZKUNTZA

Izadi, gizona ta izkuntza.

Iru dira batean.

Lokatz ta lore maitasun dira

ezbardintasun berean.

Intza zelaietan zidarra da.

Eguzkia belarretan urre.

Gabaz intz eta eguzkia asarre

egunez izadiaren gurre.

Gizona izketan ari da dardar.

Zerua gabez intz biurturik,

ez dau nai eguzkia besterik

egubez maitasun uts eginik.

Izadia, gizona ta izkuntza.

Apala, jakituria ta itza.

        ITZA

Itza ez da arri bola sendoa.

Ez da burdiñaren burdin.

Ugerrik ez dau agoan

irriparre ustelekin.

Illargia itz motela da

zorgin gabean dantzari,

kulunkan illargi otza

illunez eguzki adi.

Eguzkia itz beroa da.

Itz ta izarra maite dira.

Itzaren dirdaitasuna

garbi doa eguzkira.

Ur garbia itz leiarra da.

Urak gorputza argitzen.

Itzak garezur barruan

kirioak margoztuten.

        MINTZAIRA

Euskal mintzaira garbia

euskaldun gizonen leia,

buru biotz orrek dira

Euzkadiko arrobia.

Euskal mintzaira leiarra,

liriozko itzak dituzu,

ega zurizko euskera

izkuntz bakarra zara zu.

Euskaldun biotzak odol

maitasun gorri gorria,

euskal buruak edurra

larros bezela zuria.

Maitasunak on dario

euskaldunen biotzari,

mintzairak zuzena izketan

damotso aberriari.

        IZKETA

Lurrari arnas dario.

Arkaitzari ur garbia

gauero urdin garbian

zurbil doa illargia.

Baso lurruna datorkit

goizez mendi barrenetik

ota ezea loratzen

t'erleak euren gañetik.

Eguzkia dago goian

mun bana lore guztiei

eguzkia bero dator

bizia damotse lorei.

Larrosak maitea dake

odol gorri biurturik,

eguzkia ta larrosa

urrezko suaz bizturik.

        ITZ USAIA

Olerkia dago goian.

Egaz dabil urdin urdin.

Aizea daukat barnean

olerki eginik armin.

Gizona, pizti, zomorroak,

udako jantzita doaz,

gizona praka laburrez

bularreko zorionaz.

Piztiak dizdiz izletan

zurrunbaka eta narraz,

euren aberri eguna

ospatutzeko asmoaz.

Piztia eguzkira adi

maitasunezko itzetan,

izarra iruntsiko leuke

argitasunez izletan.

        ITZ AULA

Nere itz aula burdin biur adi.

Ez aiz gizon ta oraindik.

Euskalerria lotsa dok igaz,

ain makala izategatik.

Nere itz billotsa, apaindu adi,

Andera ain ederra...

Aberria ain dok zorakorra

ta nere itza ain baldarra.

Nere itzaren ezjakintasuna...

Izar guztiak ba-nitu...

giza barne il au argitzen

nai zindukedaz argitu.

Jakituria artzen dodanean,

o Euskalerri nerea...

itz guztia eskeiniko deutsut

odol gorriaz betea.

        NAI

Itzak zabaldu nai zun

udabarri bezela,

larrosa zuria.

Lurra ernai egoan,

baña lupuak ebiltzan

jan ta jan orria.

Itza lotuta egon

ezpataz ta edenez

gorroto azpian;

zuzenaren ederra

zuzengabekeriak

eukan il zorian.

Akerrak edena zun

burdiñazko eskuan

ta agin baltzetan,

Itza ezin zabaldu

udaberri bezela

biotz negarretan.

        ZUGATZA

Zugatzak orbiztuten.

Enborraren guriña

edur zurituten.

Umeak amesetan

txorien egazetan

biotz gorituten.

Tori, itzai egiozu.

Eguzkiaren antzez

urretxindorra da.

Udabarri laztana

abestiz datorkigu

leiak eraginda.

Zugatzak orbiztuten

udabarriak eraginda

umearen pozez.

Bizia dator parrez,

urretxindorra kantuz

umearen gosez.

        ZUGATZA

Gernikaren zugatza

udabarri biur da

eusko gizonentzat.

Aberria. Zugatza

itzetan poztu dira.

Ar zure loratzat.

Erriak bizi nai du.

Zezenak joan ziran.

Ez da nai odolik.

Betoz seme barriak

zugatzaren orriak

orbanik gaberik.

Gernikaren zugatza

eusko biziz jantzi da

seme biotzetan.

Aberria eta gu

odolez poztu gara

euskal zelaietan.

        MENDI ERPIÑEAN

Euzkadi, entzun zazu.

Euskotarren galdea

oiuka jabiltzu.

Leoi garrez bezela

erria zartatu da

zauritan odoltsu.

Egiaren bizia

Aberri biurtu da

mendi erpiñean.

Askatasun izarra

biotzetan sua da

itxaropenean.

Euzkadi, entzun zazu:

sumenditik urten dau

zure gizadiak.

Leoi garrez bizi da.

Erria zartatu da

odolez gorritsu.

        MAILU OTSA

Izketan ari dira

Eguzki ta zugatza

sua ta lur otza.

Belarri gabeak bi.

Ortzian su gorria

lurrez mailu otsa.

Argia dator goitik.

Ortzia da zabalik

goiko leza andian.

Zerua utsitu da

izarrak bilin-bolan

lurrera jausirik.

Gernikako zugatza

euskaldunen arnasa

izarretan dabil.

Ortzian su gorria

lurrean mailu otsa

Gernika ez da il.

        GORROTO

Munduaren guzurrak

aragia zartatuta

odol garrazitan.

Miña dario aitzak,

odol jario lurrak

gorroto bizitan:

Iru gizon etsaizko,

zer txar egin duzute

Euzkadiren aurka...?

Iru gizon etsaizko

zergatik il dozue

lotsatuz Gernika...?

Zurea al da bizia

gizona zapaltzeko

bizitza legian?

Miña dario aitzak,

odol jario lurrak

gorroto bizian.