Euzkadi

Bakar-izketa abes-talde ta

bakar-abeslariekin

Santiago Onaindia

EUZKADI

Egal baten goi-aldean izki aundiekin:

        «DANOK ANAIAK GARA»

                (Antzokia illun-samar; argi gorrizka-motela; mukur bat

                zoko baten... erdi-ustela ta lodi-samarra...

                Gernikakoaren antza dauana burdiñez inguratuta...

                bea zuriz edur-antza dauana... aize-txistu zolia atean...

                Mutil gazte bat sartzen da astiro... oldozkor... itunki...

                alboetara begira ta begira; kaiku bat jantzitzat...

                txapela... narruzko abarkak oiñetakokotzat galtzerdi

                lodiak lokarri baltz eta lodi-latzakin. Astiro mintzatzen

                da... bata-bestera geldiro-ibilliaz).

Negua! Negu baltza! Negu otza! Negu gogorra! Edurrez zuri-zuri mendiak. Zuri-zuri aran-abarrak. Zurizuri etxeetako tellatuak! Zuri-zuri ibarrak. Zuri-zuri aitz-tarteak! Zuri-zuri dana. Edurrak bere jantzi zuria jarri dau danean. Otz. Ixil. Eriotz-kerizpetan dana.

Negua! Negu otz-baltza! Ixilik mendiak! Ixilik basoak. Ixilik oianak. Ixilik ibarrak. Ixilik gallurak. Ixilik aitztarteak. Ixilik ardi ta bildotsak. Ixilik txoriak. Ixilik dana. Neguak masamortu biurtu dau mundua. Orri orlegirik barik zugaitzak. Adarrak moztuta. Orbelak edurrez estalduta bean, lurrean. Billoizik mendiak eta basoak eta oianak eta aitz-tarteak eta gallurrak. Billoizik izadi osoa.

Negua! Negu otz-baltza!

Ituntasuna da dana. Ixiltasuna. Ardien «be» motel-ituna ez da aditzen mendibarrenetan. Ezta zaldien irrintzi zolirik. Artxo txiki-alaiak ez dira ikusten pozarren jolasean. Geldi-geldi dagoz beruntz begira. Zirkiñik egin barik. Itunez, otzez. Txori alaien txorrotxiorik ez da iñon entzuten. Orma-zuloetan eta etxeetako ganbara ta tellatupeetan ostondu dira. Gosez daude zer janik gabe. Ixiltasuna, ituntasuna, bakartasuna, eriotz-kerizpeak danean. Otza.

(«Goiko mendian edurra dago» abestuko dau

barrutik neska batek goxo-emeki.)

                        (Goiko mendian edurra dago,

                        erreka-aldian izotza.

                        Ni zugandik azke nago-ta

                        pozik daukat biotza (Bi aldiz))

Neskeak abestia bukatu ondoren mutillak darrai: Goiko mendian edurra dago, erreka aldian izotza. Izotza mendian! Izotza muiñean! Izotza ibarrean! Izotza aitz-tartean! Izotza gallurretan. Izotza be-aldeetan. Izotza danean. Eta otz, otz alde orotan, otz soin-gorputzetan.

Goiko mendian edurra dago; erreka-aldian izotza. Otz goietan, otz beetan eta otz, otz aundia ainbat euzkeldunen biotzetan. Otz onek igartu egin dau gure ARBOLA, «GERNIKAKO GURE ARBOLA SANTUA». Otz onek igartu ta deuseztu egin dau bere mukurra, igartu bere adarrak, bere sustraiak. Otz onek kendu egin deutso bizitza.

Begira, begira, ona gure ARBOLA, antxiñako gure asabak ain maite izan eben ARBOLA kutuna, ARBOLA SANTUA ARBOLA ZARRA. Zarra da bai. Milla ta geiago urte ba-ditu. Euskalerriak dauan pitxirik maitagarriena da, joriena, kutunena. Bere babespean egin izan dira gure legeak. Bere babespean ZIN egiten eben agintariak. Zaartuta dago. II-zorian. Zaartuta! Baiña batez be aaztuta!, bere semeak aaztuta. Erriaren ainbat gertaera ta jazoera ikusi ditu bere amar gizaldi-zear. Gertaera onak eta txarrak, garaipenak eta galtzeak, pozak eta tristurak. Gaur bakartadean, aaztuta, bere semeak aaztuta. Batzuk ez dabe ezagutu be egiten. Ezagutu nai be ez. Ez dabe maite.

«Negarrez ikusten zaut», abestiaren doiñuz abestuko

dau neska batek barrutik darraiena astiro-goxoki.

Bitartean mutilla ixilik, adi-adi beruntz begira.

                        Aztuta ikusten zaitut

                        ARBOLA maitia,

                        azpaldiz dozu galdu

                        zeure izatia;

                        Au biotz-miña!

                        Itun eta goibel da

                        gaur Euzkalerria.

Mutillak astiro-itunki berresango ditu

bertsook Arbolari adi-adi begira.

Gero: Zaartuta! Il-zorian. Baiña batez be aaztuta. Bere semeak aaztuta. Aaztuta gure ARBOLA SANTUA! Aaztuta GERNIKAKO ARBOLA. Eta aaztuta orobat ARBOLAREN janari, gordeleku ta lurra dan EUZKADI! Aaztuta bere izena mundu zabalean otz aundiz erabilli dauan bere Aberria. Bai aaztuta EUZKADI!

Aaztuta Aberria! Eta... ulertu be ezin dot. Euskotar danok lotsatuteko da. Nazio biren menpean! Zapaldu eta sakatuta. Laidotu eta apalduta. Ostikopean! Arerio-etsaiez inguraturik. Katez loturik gure Euskadi. Bitartean bere seme asko ta asko lotan edo etsaiarekin bat eginda. Bai; gorriak ikusi dabez Gernikako Arbola Santuak eta gorriak gure Aberriak! Biek zutik ba'doguz, biek galdu ezpa'dira, Jainkoaren eskua bitarteko izan dala aitortu bear dogu.

Gizonezko batek barrutik Rusiako

doiñua dauan abesti au kantatuko dau.

                        Katez loturik dago Euzkadi,

                        bañan azkatuko da;

                        españatarrak nai ez arren,

                        laster aske izango da.

(Mutillak darrai): Bai, katez loturik. Zigortuta. Bai ARBOLA, bai EUZKADI etsaien gorrotogarri izan dira beti. Gaur gitxiago ez. Guda-aldian gure etsaiak egindako zitalkeri, zapalketa, eriotz, basatikeri, ankerkeri ta triskantzak gogoratzea naiko. Gogora daigun batez be GERNIKA URI SANTUA erretzea. Eginkizun negargarri a sekula ez dau aaztuko, gure erriak. Orduantxe ikusi zan argi ta garbi gure arerioen biotz baltza, basatikeria, ankerkeria. Orduantxe euren egizko CRUZADA. Orduantxe Euzkadiganako garrota bizia.

1937'gko. jorraillaren 26 zan. Astelena. Illeko azken astelena. Merkatu-eguna. Jendez bete-beterik, gaiñezka erria, Euzko-gudariak inguruetan Aberria zaintzen. Eta arerioen egazkiñak goietan Ðea erioela. Asmo madarikatua eben. Gernika gure URI SANTUA erre. ARBOLA SANTUA ezestu. Zenbatu-ezin ala gorputz il lurrean. Inguru guztian, bazter guztietan odola, negarra, eriotza. Etxe-mordoa lurrean. Baiña ARBOLA zutik. ARBOLA tente. Euskotarrak euren odola, euren bizia emon eben ARBOLA SANTU ornen alde. Euzkadiren alde. llketa onek ots aundia sortu eben mundu osoan eta oial-irudi eder bat sor-erazi Pikaso margolari aundiari.

Pikasok egindako oial-irudi eder ori ipar-Amerikan, Nueva Yorken egon zan urteetan. Milloe mordoa balio ei ditu irudi onek. Berezko zan Gernikan izandako gudak, erailketak sortu-erazi eban irudi ori bertara ekartzea. Ez ba. Madridera eroan eben. An jarri. Gernika gure Uri Santua erre ebenak eurek-eroan dabe euren etxera irudia. Orrela jokatu dabe beti gure etsaiak. Onelakoa izan da beti onein jokabidea.

Euzkadin terrorismoak agintzen dauala-ta, onelako irudi eder bat arriskuan ezin ipiñi daitekela-ta, Madrideko uria gordeleku ona ta osoa izango zala-ta Españako uriburura eroan eben. An ez ei dau izango arriskurik. Ez eben aitatu be egin irudi ori ikusteak diru mordoa ekarriko eutsela eurei. Betiko parisaitarrak. Betiko guzurtiak. Euzkadin terrorismoa ta Españan bakea. Euzkadin arriskua ta Españan babes osoa.

(Darraien bertsoak abestuko ditu taldeak

«Mendiko Negarraren» doiñuz.)

GURE BETIKO ETSAIAK

               I

Terrorismoa asmatuta

or dabiltz txapel-okerrak,

bardin polizi ankerrak.

Gure Euzkadi zapaldu eta

betiko ondatu nai dabe,

euzkeldun danok bat einda

aurrera bildurrik gabe,

guztiok zutik JEL-alde.

               II

Noiz arte, Jauna, noiz arte,

bizi-bear atzerripean,

noiz arte besten menpean?

Espan-agotan biraoa ta

biotzean gorrota,

eskuetan iskillua,

makilla eta aiztoa,

au dabe ebanjelioa.

               III

Lege biurriak jarri,

eskubideak ukatu,

Euzkadi dabe ondatu.

Odolez daude gure mendiak,

odolez gure ibaiak,

odolez gure erriak,

odolez gure kaliak,

odolez gure etxiak.

               IV

Zutitu danok, zutitu,

zaindu daigun Aberria,

dalako geure-geuria.

Danok bat egin eta alkartu,

zintzoki daigun jokatu,

arerioa azpiratu,

gure Euzkadi askatu,

Nortzuk garean agertu.

Negargarria! Ulertu-eziña! Gaur be gorroto bizia dabe bai Arbolarentzat eta bai Euzkadirentzat! Gorroto bizi-aundia. Ezin esan alakoa. Gernikan eta bere Arbola Santuaren oiñetan eta babesean ontzat artutako Araudi-Estatutoa ezin iruntzita, indarrik gabe ta utsean itxi gura leukie. Paper-uts biurtu. Ortarako asmatu eben loapa. Telebistan, irratian, egunerokoetan, aldizkarietan, itzaldietan edena ugari jaurti dabe gure Aberriaren aurka, gure agintarien aurka. Naizta alderdi politikoak bata-bestearen aurka ibilli euren artean, danak bat-eginda alkartu dira beti euskeldunen aurka egiteko. Basoko basurde ta piztiak lez jagi izan dira beti eragozpenak ipiñita, gure eskubideak ukatzeko. Ako Madrideko Batzartegian gudarostea jagitzea aitzakitzak ipiñita burdinez eta katez inguratu nai dabe gure erria, ito egin gura dabe bein betiko il dedin. Auxe izan da beti euren asmo-gurari zitala. Auxe euren eginkizun lotsagarria beti. Baiña alperrik. Erria zutunik dago. Agintarian zur eta ernai daude. Onez edo txarrez erriak erantzungo dau, geldi ez da egongo. Lotan be ez.

(Illetako «Artu Zuk Jauna» abestiaren

doiñuz abestuko dabe antzokitik taldekoak

bakarlariari erantzunik.)

ASKA DAGIGUN EUZKADI

Bakarlariak:

                         1

Lotuta dakust gure Euzkadi

        atzerripean gaxoa,

        danok bat eginda aska dagigun

        emonaz bizi-beroa.

Taldeak:

        Gora Euzkadi geurea da-ta,

        Gora Euzkadi askatuta.

Bakarlariak:

                         2

        Gure etsaiak beingoz nai dabe

        Euzkadi dana ondatu,

        ZIN egin daigun euskaldun danok,

        etsaian aurka gudatu.

                         3

        Zar eta gaztek maite dagigun

        Euzkadi Ama zintzoki,

        bildurrik gabe joka dagigun

        beraren alde gizonki.

                         4

        Gu euskaldunok sakabanatu

        ori nai dabe ankerrak,

        geukeririk ez, batu gaitezen,

        batu guztion indarrak.

                         5

        Alderdi danen indarrak batu,

        itxi alderdikeriak danon

        artean burrukatzeko,

        egin lenbailen bakiak.

                         6

        Jaun altsu ori erruki zadi,

        zuzendu gure erria,

        etsai gaiztoak eraii nai leuke,

        betiko gure izatia.

                         7

        Simeon zarra pozarren il zan,

        Jesus besotan eukita,

        ni be pozarren ilko nintzake

        Euzkadi azke ikusita.

                         8

        Euzkadin bizi gure dogu guk,

        bake gozoan lanean;

        gorrotorik ez iñorentzako,

        maitetsuna barnean.

                         9

        Goiko ortzean argia dakust

        askatasuna-argia,

        Aberriaren aske-eguna,

        au bai zorion aundia.

                         10

        Gora Euzkadi sorterri maite,

        neure ametsen pozgarri,

        izan zu beti bizitz-bidean

        nire zorunen iturri.

Mutillak: Bai oraindik lotuta gure Euzkadi, baiña menderatuta ez. Ba-da oraindik odola errian. Zigorrak, espetxeak, eriotzak ez dau bildurtuko euzkotarra. Bere Aberria askatzea erabagi dau ta gogor eta kementsu ekingo dau bildurrik barik.

(Telesforo Monzonen «Lepoan artu ta segi

aurrera» abestu bei taldeak.)

La, lara,

la, lara, la-la, lala-ra

lepoan artu ta segi aurrera (bis)

Gazte bat lurrean arkitu dugu,

lore gorriz beterik kolkoa,

burdiñen artetik iesi dator,

euzkal gaztediaren oiua.

Mutillak, eskuak elkar gurutza,

ekin ta bultza

denok batera,

bidean anaia erortzen ba'zaik,

lepoan artu ta segi aurrera,

La, lara        ...

lepoan artu ta segi aurrera. (bis)

Ez dugu beldurrik,

ez dugu lotsarik,

nor geran,

zer geran

aitortzeko.

Ez gaituk lapurrak,

ez eta txakurrak,

kataiaz loturik ibiltzeko.

Gizonak ba'gera,

jo zagun aurrera,

gure erriaren jabe egin arte,

Askatasunaren egal azpian

kabia egiten oituak gare,

ibiltzen aspaldi ikasia dugu

otsoak eskutik artu gabe.

La-lara        

lepoan artu... (bis)

Arrotzek espataz il nai ba'naute

izituko gaiztuztelakoan,

zutitu ta euskeraz mintzatuko naiz

nere iltzallearen aurrean.

Mutillak ez gero nigarrik egin,

erortzen ba'naiz

gau illunean,

izar berri bat piztutzera noa,

Euskalerriko zeru-gaiñean. (Iru aldiz)

Mutillak: Ta onela amaitzen dogu lenengo zatia. Lenengo zatiaren bukaeran eta zapiari beruntz eragiñik, antzokia estaltzean eta atseden-aldian, bigarren zatiari asiera emon aurretik entzuleok oldozkor eta ixiilean zeuon zoko-barrenean Gernikako Arbolaren negu itun-baltz au ausnartu egizue abesti itun batzuk entzuten dozuezalarik. Alan be entzuleen-tartekoak nai dabenek parte artu leikie taldearekin abestietan.

OÑAZEZ

(Neska batek abestuko dau antzokia

estalduta dagoen bitartean.)

Aldi baten gure Ama,

Aberri maitagarria,

semeok genkuzan edur

barria baizen garbia.

Orain ostera itxazi iako

arrotzen dongakeria.

Au tamal mingotza,

au oñaze latza,

orbandu dala Aberria.

(«Mendiko negarra». Arana-Goirirena.

Taldeak)

Ene Aberri laztana,

jausi zara erbestepian,

obia eriotza da.

Zeure besotik

atzo igoten zan

eskari ona zerura,

gaur erdeldunak sartuta

axia emen birauz bete da.

Zelan ondiño il etzara?

Askatasun-eguzkia. TALDEAK

Askatasun-eguzkia

jun iaku Euzkaditik,

bere biziko gaitz-miñak

illarekin eldurik.

Illargirik ez da ortzean,

ezta be izar-izpirik;

illunpetan Aberria,

dan-dana galdurik.

BETI PENETAN

Neska batek

Beti penetan, beti penetan

bizi naiz mundu onetan.

Egunez zerbait alegratzen naiz,

gabaz beti penetan.

Zureganako amodiua

juan zitzaidan batetan.

(«Lenago il». Arana-Goirirena.

Taldeak.)

Ze ikusten dabe

nire begijok,

au danau dakust

galduta.

Berezi, baso,

muru ta mendi,

uri, baserri

ta dana

gaur maketuak,

saloberiok,

ara birrindu dabela,

il naiago dot

ikusi baño

Aberriaren

amaia.

OTSEÑA ZARA

(Abots zolidun gizonezko batek.)

Zorijona,

zeure laguna zan,

zeure lagien aldian,

noiz nai

Zeure buruban

jauna ziñan;

gatxa zer dan etzenkijan.

Itxurik

zeuk arrotza onetsi baña

ta emon zeutson bijotza.

Ordutik ona

otseña zara.

Jabia dozu

España.

ENE AMA

(«Ikusten dozu goizean» doiñuz taldeak.)

Bixi ezta

ludi guztijan

Ene Ama

Baxen ederra baña ez

ain gaxua.

Guztiz ederra

bera delako,

erbestepian jausi da.

Ara bada

sortu dituzan

semiok ba

bere bizitza

kentzen dautsoela.

NEGARREZ IKUSTEN ZAUT

(Arana-Goirirena. Neska batek goxoroastiro.)

Negarrez ikusten zaut

ene Aberria,

zeure umiak zaitube

ondatu guztia.

Ai ene Ama.

Ara non dakartzudan

zeuretzat bizia.

EUZKOTARRAK GARA

(Arana-Goirirena. Taldeak abestuko dau

gogotsu ta zaratatsu.)

Euzkotarrak, euzkotarrak gara;

bizi beiz Jaungoikua eta Lagi Zarri.

Ezkara españarrak,

ez arrotzaliak,

ez maketuen edo

motzen aizkidiak;

Geure Ama danaren

geu gara semiak

bere Euzkadi dala

geu gara beriak.

Euzkotarrak, euzkotarrak gara;

Bizi beiz Jaun-goikua eta Lagi Zarra.

(Antzokia alai... bizi... argiz... Arbola

Zarraren ondoan beste gazte bat orri

orlegiz; aldamenean lorak... gorriak

zuriak... orlegiak.)

(Mutil gaztea len lez jantzita ta

alboetara adi-adi begiratuz eta irribarrez.)

Udabarria! Udabarria! Udabarria!

(Taldeak darraiena abestuko dau

barrutik «Jagi-Jagi eresiaren doiñuz.

Bitartean mutilla ixilik, adi-adi.)

Eldu iaku Udabarri,

Udabarri goxoa.

Udabarri goxoa.

Negu otza aiendu da

eta agertu beroa;

alai ta lirain orlegiz

jantzi izadi osoa,

jantzi izadi osoa.

(Mutillak gora begira ta astiro-astiro

berresango ditu bertsook.)

(Gero darrai): Udabarriaren arpegi gozoa! Udabarriaren emaitz ugari-onurakorrak! Gogoa poztu, nasaitu, adoretu ta indartu egiten dau.

Udabarria! Zugatzak orriz jantzita... loran... arnariak... ernetzen... Begira... begira... Zugatz barria... Zarraren semea. Zugatz barria! Zarraren semea. Zugatz gazte-sendoa... orri ederrez jantzita... besoak zabalik... adarrak eskeintzen... Begira... Begira... Zugatz Barria! Zarraren semea! Bizitza barria. Semeak aitaren jarraia izan oi dira. Aitaren bizitza. Aitaren odola dago semeetan. Bere bizitza. Bere izatea.

Zugatz barri! Zarraren seme zara, bere jarraia. Zugatz barri! Agur, agur biotzez. Zure Aita zarra da. Il-zorian dago... baiña zu geratzen zara gurekin... gure pozerako... gure onerako... gure zorionerako... gure itxaropenerako...

Zugatz Barri! Zabaldu ta luzatu zure besoak, zure adarrak eta zure magalpean zure babespean EUZKADI osoa artu, zure euskotar kerizpean batu guztiak. Zugatz Barri! Zure kerizpe gozoak poztuko gaitu, zuk indartuko gure biotzak. Euskotar anaiak! Argia ba-dator. Poztu gaitezen. Gure etsai-arerioak ez dira geldi egongo. Orain arte lez burruka gogorra egingo deuskue. Gure Aberria puskatzeko alegiñak egingo dabez. Gure Aberria zulatu ta ondatu nairik ibilliko dira. Zugatz Barri! Zure oroiak adoretuko al'ditu zure semeak etsaiaren aurka gogor egiteko. Etsai-arerioak azpiratzeko.

Anaiak! Euskotar anaiak: zeuontzat artu Sabinen bertsook:

Didar bat aditu da

Geure mendietan,

Itxal da baigabia,

Aitor'en izketan.

Eta beste bereok.

Itxartu euzkeldunok,

Esan dau didarrak,

Itxartu entzutera

Asaben negarrak!

Eder-ederra zara,

geure aberria,

ta edertasun ori

geuretzat egin da.

Ezaindu gura bazauz e

rbesteren batek,

jaso goiko iturrirantz

zeure begi orrek.

(Eta bereala beste itzik gabe taldeak

darraiena abestuko dau.

AranaGoirirena au be.)

ITXARKUNDIA

Azkatasun-eguzkia

basotik urten da,

bere argia edonun

arin zabaltzen da.

Itxartu zaiz euzkotarak,

aupa euzkeldun guztiak,

gora, gora antxiñako legiak.

(Eta beingoz taldeak Israelko kanta

dan. Geurea da... ta Euskalerria.

Beingoz taldeak.)

Euzko gudariak gara

Euzkadi askatzeko,

gerturik daukagu odola

bere alde emoteko.

Irrintzi bat entzun da

mendi-tontorrian,

guazen gudari danok

ikurriñan atzian.

Eta beingoz taldeak:

Aberri laztana,

zu ikusitzean

zerbait aditzen dot

ene biotzean.

Agur zelai ta mendi,

ibai ta bazterrak,

euzkotarren biztoki

alai ta politak.

Gora Euzkalerria,

erririk onena,

euzkotarren biztoki

eder-maiteena.

Agur Euzkalerria,

zaukadaz biotzian,

etzaitut nik aztuko

bizitza guztian.

URRUNDIK        

(Elizanbururena)

Urrundik ikusten dut, ikusten mendia,

beraren gibelean bai dut nik erria;

jadanik dut aditzen, zorion aundia!,

ezkilla maitearen asperen eztia.

Landako langillea, artzai mendikoa,

iturriko bidean doan neskatoa;

aditurik ezkilla, ire poz goxoa,

otoizten ari dituk Ama Zerukoa.

Mutillak: Oi Euzkalerriko mendiak. Mendi joriak. Mendi zoragarriak. Mendi aberatzak. Zugatzez eta urez inguratuak. Pozarren eta gogo-gogoz agurtzen ditut Euskadiko baso ta zelaiak, muiño ta mendiak, oian eta ibarrak. Euskadiko mendiak! Zoragarriak zare. Sorgiñak lez zarie euskeldunen biotza zuenekanatzeko. Indarra, lillura ta ametsa esnatzen dozue euzkotarren biotzean. Olerkia daukazue abertzalearen biotza irabazteko.

Pozarren gogoratzen eta agurtzen ditut une ontan Euskadiko mendiak! Aberriaren leioa. Aberriaren begiak zarie zuek. Aberriaren esnale.

Aratz, Altube, Arlaban, Azkueta, Aia, Ollargan, Santikurutz, Aliarte, Opakua, Txarlazo, Atzabal, Baio, Kruzeta, Askiola, Gobeta, Azazeta, Oro, Toloño, Mota eta Soituri Araban beste askoren artean.

Alluitz, Anboto, Artaun, Aramotz, Bizkargi, Ganekogorta, Ganguren, Pagasarri, Illuntza, Mandoila, Lekanda, Zanburu, Intxorta, Mugarraitz, Kalamua, Sabigain, Oiz, Upo, Orduña, Areitio, Ganzabal, Unbe, Serantes, Ereñotzar, Ogoño, Urkiola, Jata, Sollube, beste ain baten artean, Bizkaian.

Aitzkorri, Galdonamendi, Artia, Golda, Andutz, Kurutzeberri, Karajate, Egoarbitze, Jaizkibel, Udalaitz, Urepel, Akondia, Elosu, Urko, Lizarruzti, Oleta, Txindoki, Galdaramiño, Askonabieta, Urgull, Pagoeta, Etxegarate, Itziar, Ernio, Irimo, Igeldo, eta Ulia beste askoren artean Gipuzkoan.

Abodi, Aiztondo, Belagua, Arangoiti, Oria, Auza, Andia, Urbasa, Aralar, Murube, Irati, Ibañeta, Azpiroz, Belate, Lizarraga, Anie, Erro, Kodes, Etxaurri, Orreaga, Astobizkar, Otsondo, Usategieta, Artikutza, Ori, Iruerregen-maia, Ezkaerri, Irumearrieta, Orba, Adi, Naparroan beste askoren artean.

Eta Naparroan bertan Prantziren menpean dagoan be aldean oneik beste ainbaten artean: Okabe, Mendibete, Arrizuri, Urkulu, Leizar, Uedozburu, Ostegi, Lindux, Izterbegi, Argarai, Mendimotz, Munhoa, Izpegi ta Kakueta.

Lexa, Benbileta, Lakora, Legorre, Iguntza, Negumendi, Etxeleku, Bizkartsu, Salagaña, Eskaleak, Olatze, Ziñiga, Zuberoan beste askoren artean.

Lapurdik be ba-ditu mendi politak naizta aundiak izan ez. Mandorrain eta Iñazio deunaren aldatza, Larrun, Xixibai, ta bar.

Euskadiko Mendiak: Agur biotzez.

Eta biotzetiko agurra orobat Euzkadiko ibai-errekai. Euzkadiko ibaiak! Gure lurra busti eta aberastutzen daben ibai-errekak! Garbiak, gardenak, eta aberatsak antxiña; loiak, zikinak eta ain aberatsak ez gaur egunean.

Arro-arro ta garbi-gardenak jazten ziran lenago mendi-baso, zelai, muiño ta solo barrenetatik-zear gure ibarretara azkenik itxaso-barruan betiko galtzeko.

Garbiak ezeze aberatsak be ba-ziran gure ibai-errekak.

Danetariko arraintxoak eukezan eta pozarren eta nasai ikusten ziran gure gizonak euretan arraintzan. Kaskalluak, sarboak, angillak, arrankariak, kangrejoak, eta abar. Euneka ta millaka gizon ebiltzen batez be igande ta jai-egunetan ertzetan edo uretan bai sareakin, bai amuekin. Ura garbia zan, garden-gardena, ezertarlko loikeririk bakoa; arraiñak barriz ugari-ugari.

Gaiñera ez euken ezertariko eragozpenik arraintzan egiteko. Askatasun osoa euken. Gaur lantegiak jaso dabez euren inguruetan urak zikindurlk eta arraiñak gitxiturik. Alan be, ederrak, maitagarrlak zarle ibai-errekok euskeldunontzat. Amaika ordu pozgarri izaten dabez gure gizonak zuen ondoan busti-aldiak egin eta arraiñak artzeko. Biotzez agurtzen zaituegu une ontan Euskadiko ibai-errekok! Danontzat da gure agurra. Danak zarie gure erriaren pozgarri ta aberastasun iturri.

Agur Gipuzkoako ibai-errekak! Urola, Oria, Deba, Oiartzun, Ego, Zelai, Besabeko, Alzama, Alzola, Oiñate, Mutiloa, Estondo, Leizaran, Araxes, Ursuaran eta abar.

Agur Bizkalko ibai-errekak! Butron, Nerbion, Ibaizabal, Kadagua, Artibai, Mundaka, Somorrostro, Orobio, Oka, Mañaria, Indusl, Gernika, Babardun, Zeberio, Urkiola, Arratia, Goloko, Lea.

Agur Naparroako Ibai-errekak! Arga, Irati, Ezkurra, Latsa, Elama, Ulzama, Auza, Zia, Basaburu, Arakil, Juslapeña, Burunda, Bidasoa, Erro, Biurdana eta abar.

Agur Arabako ibai-errekak! Ega, Zadorra, Baias, Araia, Izalde, Altube, Oiuda, Zubalde.

Agur Euskadiko ipar aldekoibai-errekak! Adur, Nibe, Nibelle, Gabe, Biduze eta abar.

Euskadiko ibai-errekak, ekin, ekin orain arte lez gure lurra busti ta aberastutzen. Gure erriaren poz eta aberastasun eta aurrerapide-iturri zarle. Maite-maite zaituegu. Mundu guztiko ibai ta erreka guztien artean zuek guretzat euskeldunontzat maiteenak.

                        Gora Euzkadiko mendiak!

                        Gora Euzkadiko ibai-errekak!

(Ondoren sei neska gazte sartzen dira bata-bestearen atzetik

antzokira Batek Bizkaia, beste batek Araba, beste batek Naparroa,

beste batek Gipuzkoa, beste batek Lapurdi ta beste

batek Zuberoa itza eukiko dabe paparrean izki aundiekin.

Seirak erdian orriari begira: geldi ta ixilik.)

(Mutilla mintzo) Bizkaia! Araba! Gipuzkoa! Naparroa! Lapurdi! Zuberoa! Seirak aiztak, Ama baten alabak. Udabarri eder-zoragarri ontan euren batasuna, alkartasuna, alkarganako maitasuna agertzera etorri dira. Ta ementxe Zugatz bion aurrean agertu nai izan dabe batasun au, alkartasun au, Gure erriaren udabarria, pizkundea. Poztu anaiok, gora biotzak. Negua ioan da, laiño baltzak aiendu ta estaldu. Udabarria!

Anaitasun pozgarri ontan Arrese-Beitia gure olerkari aundiarekin esan dagigun:

Aztu daiguzan gure artean

        izan diran aserreak,

        izan gaitezan anaiok eta

        euzkeldun zintzo-garbiak.

        Betor guraso zarren fedea,

        betoz asaben legeak,

        bere negarrak leortu daizan

        ni jaio nintzan erriak.

Bai, bai, bai batasuna, alkartasuna. Ez bedi sortu gugan eztabaidarik, gorrotorik, banakuntzarik. Danok bat: danok bat, danok anaiak.

Batasuna! Maitasuna! Anaitasuna!

GERNIKAKO ARBOLA. ZARRA TA GAZTEA! Biotzez agurtzen zaitugu. Zu zara gure erriaren udabarria, bere indarra, bere euspena, bere itxaropena.

GERNIKAKO ARBOLA! ZARRA TA GAZTEA! Arbola Santua. Piztu ta sutu egizuz euskeldunen biotzak. Otzak artuta daukaz aspaldi baten askorenak. Berotu ta sutu egizuz.

GERNIKAKO ARBOLA... ARBOLA SANTUA! Zaindu, zaindu zure magalpean, zure babespean Euskalerria!

AITONAK ILLOBARI

(Urtedun gizonezko batek abestu bei.)

Neure semien-seme,

neure illoba laztana,

ez eik aaztu aitonak

irakasten dauskana.

Gora Euzkadi

bizi bedi,

gora Sabino

Arana-Goiri;

Jaingoikoa

Lege Zarrak

Mutillak: Geureak dagiguz orain eta beti ta mundu osoaren aurrean eta gogotsu, adoretsu, kementsu ta bildurrik barik, Sabin Arana-Goiriren itzok: EUZKOTARREN ABERRIA EUZKADI DA.

(Danak zutik Gernikako Arbola abestuko dabe.

Nai ba'da, dantzariak eta txistulariak sartu daitekez eta Guridiren

Ezpata-dantza egin.)

(Euzko Abendaren Ereserkia abestuz bukatuko da.)

Zapia bera.